Δεν θα το έλεγες κεραυνό εν αιθρία, αλλά μάλλον ξέσπασμα μιας σχεδόν αναμενόμενης καταιγίδας. Κάπως έτσι γίνεται δεκτή η διαρροή (πρωτοφανής στα χρονικά) σχεδίου απόφασης του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ με την οποία ο δικαστής Αλίτο μαζί με 4 συντηρητικούς συναδέλφους του συγκέντρωσε την απαραίτητη πλειοψηφία προκειμένου να ανατραπεί το δεσμευτικό νομολογιακό προηγούμενο της απόφασης Roe v. Wade του 1973. Η τελευταία αναγνώρισε το συνταγματικό δικαίωμα των γυναικών στην άμβλωση στο πρώτο τρίμηνο της κύησης.
Το δικαίωμα αυτό μπορούσε να περιοριστεί μόνον εφόσον μια πολιτεία αποδείκνυε υπέρτερο δημόσιο συμφέρον και δεν απέβλεπε για χάρη του κυοφορούμενου στην υπέρμετρη παρακώλυση του δικαιώματος της γυναίκας. Ισως καμία άλλη απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου δεν υπήρξε μεταπολεμικά τόσο αμφιλεγόμενη όσο αυτή, για πολλούς λόγους. Το αμερικανικό Σύνταγμα του 1787 δεν κατοχυρώνει το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή, ούτε βέβαια στην άμβλωση. Αυτό αναγνωρίστηκε ερμηνευτικά από τους δικαστές ως θεμελιώδες δικαίωμα που περιλαμβάνεται στην «ουσία» της ελευθερίας (due process). Αλλά, τόνισαν οι επικριτές, κάτι τέτοιο οδηγεί στο «κράτος των δικαστών» και σε ανεπίτρεπτο περιορισμό της δημοκρατικής πλειοψηφίας.
Σύγκρουση και διχασμός
Η σύγκρουση των δικαιωμάτων της εγκύου και του κυοφορούμενου διχάζει πολιτικά, νομικά και κοινωνικά την αμερικανική κοινωνία όσο τίποτα άλλο. Πολλές νότιες και κεντρικές πολιτείες θα απαγόρευαν την άμβλωση χωρίς τη συνταγματική προστασία της, ενώ άλλες, παραδοσιακά φιλελεύθερες –όπως η Καλιφόρνια–, θα την επέτρεπαν. Με επίκεντρο το δικαίωμα αυτό δόθηκε το 1987 σκληρή πολιτική μάχη στη Γερουσία για την καταψήφιση του διορισμού του δικαστή Ρόμπερτ Μπορκ στο Ανώτατο Δικαστήριο, οδηγώντας σε οξεία πολιτικοποίηση της επιλογής των ανώτατων δικαστών.
Αλλά ο χρόνος που έχει περάσει από την απόφαση Roe του 1973 δεν είναι νομικά αδιάφορος, επειδή το Ανώτατο Δικαστήριο δεσμεύεται κατ’ αρχήν από τη νομολογία του, αν και μπορεί να την αλλάξει. Η ανατροπή της απόφασης Roe θα διαγράψει τη σύγχρονη νομολογία και ιστορία της αμερικανικής κοινωνίας των τελευταίων περίπου 50 ετών, που αναγνωρίζει συνταγματικό δικαίωμα στην άμβλωση.
Η απόφαση Αλίτο ερμηνεύει το Σύνταγμα αναζητώντας τη βούληση του ιστορικού συντακτικού νομοθέτη του 18ου αιώνα, αγνοώντας τη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα. Θα σημάνει την κορύφωση της συντηρητικής αντεπανάστασης και θα βυθίσει την Αμερική σε ακόμη βαθύτερο πολιτιστικό πόλεμο με απρόβλεπτες συνέπειες (ας μην ξεχνάμε την πρόσφατη εισβολή στο Καπιτώλιο στις προεδρικές εκλογές), ενώ δεν αποκλείεται να σημάνει την απαρχή μιας αριστερόστροφης ριζοσπαστικοποίησης ιδίως των μειονοτήτων. Οι καιροί προμηνύονται δύσκολοι για τα δικαιώματα και τις ελευθερίες.
* Ο κ. Γιάννης Α. Τασόπουλος είναι καθηγητής ΕΚΠΑ, δικηγόρος.
