Πριν από δύο εβδομάδες μία επιδημική έξαρση κρουσμάτων ευλογιάς των πιθήκων ανιχνεύτηκε για πρώτη φορά στο Ηνωμένο Βασίλειο προκαλώντας ανησυχία στους ειδικούς δημόσιας υγείας.
Η διασπορά των περιστατικών που νοσούν από την ευλογιά των πιθήκων αυξάνεται ανά τον κόσμο, ενώ είναι άγνωστη ακόμα η μεταδοτικότητα του. Για τον λόγο αυτό είναι απαραίτητη η ενημέρωση των επαγγελματιών υγείας, για την λήψη των απαραίτητων μέτρων προφύλαξης, καθώς και του βαθμού μεταδοτικότητας του ιού, τονίζουν οι ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής και της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Γιάννα Ρέντζιου, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, Μαρία Καντζανού, Γιάννης Ντάνασης, Ροδάνθη Ελένη Συρίγου, Πάνος Μαλανδράκης, Δημήτρης Παρασκευής και Θάνος Δημόπουλος (πρύτανης ΕΚΠΑ), συνοψίζοντας τα νεότερα δεδομένα σχετικά με την ευλογιά των πιθήκων όπως δημοσιεύτηκαν στην επιστημονική επιθεώρηση Nature.
Επιδημιολογία – Παθογένεια – Κλινική Εικόνα – Διάγνωση – Θεραπεία
Ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων ανήκει στο γένος Orthopoxvirus της οικογένειας Poxviridae, στο ίδιο γένος με τον ιό variola, ο οποίος προκαλεί την ευλογιά και έχει εκριζωθεί παγκοσμίως από το 1980. Ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά το 1958 σε αποικίες πιθήκων, ενώ εντοπίστηκε για πρώτη φορά στον άνθρωπο το 1970 στο Κονγκό. Έκτοτε, έχουν παρατηρηθεί τοπικές επιδημικές εξάρσεις σε χώρες της Δυτικής και Κεντρικής Αφρικής, με τελευταία και σημαντικότερη την επιδημική έξαρση στην Νιγηρία με περισσότερα από 500 επιβεβαιωμένα και ύποπτα κρούσματα. Στην Ευρώπη και συγκεκριμένα στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουν εντοπιστεί από το 2018 επτά κρούσματα-σχετιζόμενα με ταξίδι σε ενδημικές χώρες.
Η περίοδος επώασης είναι συνήθως 5-21 ημέρες και ο ιός μεταδίδεται μεταξύ των ανθρώπων μέσω του αναπνευστικού συστήματος κατόπιν εισπνοής μεγάλου μεγέθους σταγονιδίων και μέσω επαφής με δερματικές βλάβες πάσχοντος ή μολυσμένα υλικά (πχ κλινοσκεπάσματα ή πετσέτες που έχει χρησιμοποιήσει ασθενής).
Η νόσος εκδηλώνεται με πυρετό, κεφαλαλγία, μυαλγίες, λεμφαδενοπάθεια και εξάνθημα, το οποίο συνήθως ξεκινάει από την κεφαλή και επεκτείνεται στον κορμό, ενώ συμπεριλαμβάνει και παλάμες-πέλματα. Το εξάνθημα αρχικά εμφανίζεται με τη μορφή κηλίδων και βλατίδων, οι οποίες εξελίσσονται σε μικρές φυσαλίδες, φλύκταινες και έπειτα σε εφελκίδες που τελικά υποχωρούν. Το εξάνθημα αυτό μερικές φορές συγχέεται με το εξάνθημα της ανεμοβλογιάς.
Η νόσος διαρκεί συνήθως 2-4 εβδομάδες και στην πλειονότητα των περιπτώσεων είναι αυτοπεριοριζόμενη. Η διάγνωση γίνεται με απομόνωση του ιού σε καλλιέργεια, ανίχνευση του DNA του ιού με PCR σε κλινικό δείγμα ή ανίχνευση παρουσίας orthopox-ιού σε ιστούς με ανοσοϊστοχημικές μεθόδους.
Η θεραπεία εστιάζει κυρίως στην βελτίωση των συμπτωμάτων. Όσον αφορά στην αντιϊική θεραπεία, δύο φάρμακα που έχουν εγκριθεί για την θεραπεία της ευλογιάς θεωρούνται αποτελεσματικά και έναντι της ευλογιάς των πιθήκων: το tecovirimat, θεραπεία εκλογής σε συνδυασμό με το brincidofovir σε ασθενείς με σοβαρή νόσο.
Η θνητότητα στις χώρες της Αφρικής κυμαίνεται μεταξύ 1-10% για τα στελέχη της Κεντρικής Αφρικής, ενώ για τα στελέχη της Δυτικής Αφρικής που αποτελούν αυτά που έχουν ταυτοποιηθεί στην πρόσφατη έξαρση στην Ευρώπη, η θνητότητα στην Αφρική είναι περίπου 3%. Στις επιδημικές εξάρσεις στο Δυτικό Ημισφαίριο δεν καταγράφηκε κανένας θάνατος.
Γιατί ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων προκαλεί ανησυχία ως παθογόνο για την δημόσια υγεία;
Ένας από τους κυριότερους λόγους ανησυχίας είναι η απότομη άνοδος των κρουσμάτων, καθώς μέχρι το απόγευμα της 21ης Μαΐου 145 περιστατικά (επιβεβαιωμένα και ύποπτα) έχουν καταγραφεί σε 9 ευρωπαϊκές χώρες καθώς και σε Ηνωμένες Πολιτείες, Καναδά, Αυστραλία και Ισραήλ, όπως επισημαίνει ο κ. Moritz Kraemer, PhD, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Επίσης, άλλος λόγος ανησυχίας είναι η δυνατότητα μετάδοσης από άνθρωπο σε άνθρωπο χωρίς ιστορικό ταξιδιού σε ενδημική περιοχή, το οποίο σημαίνει ότι υπάρχει οριζόντια μετάδοση στην κοινότητα.
Το μεγαλύτερο ερώτημα είναι, όπως επισημαίνει και ο Andrea McCollum, επιδημιολόγος στο Τμήμα Poxvirus του CDC, πόσο εύκολα μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο. Για τον λόγο αυτό, ο κ. Osterholm, διευθυντής του Κέντρου Λοιμωδών Νοσημάτων του Πανεπιστημίου της Μινεσότας, προβλέπει την πιθανότητα δυναμικής μετάδοσης του ιού λόγω της αγνώστου μέχρι ώρας μεταδοτικότητας του.
Η αναπληρώτρια διευθύντρια του κέντρου ελέγχου και πρόληψης των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής κ. Jennifer McQuinston δήλωσε ότι «δεδομένου των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Πορτογαλία, και των ύποπτων περιστατικών στην Ισπανία, και δεδομένου της ανεύρεσης περιστατικών σε πολλές χώρες του κόσμου, είναι ακόμα άγνωστο πόσο μεγάλη θα είναι η διασπορά του ιού, και λόγω των συχνών μετακινήσεων μεταξύ των χωρών, θα δούμε περιστατικά σε όλο το κόσμο».
Τέλος, η κ. Marion Koopmans, DVM, PhD, διευθύντρια τμήματος Erasmus που επικεντρώνεται στην έρευνα σχετικά με ιούς, επισημαίνει ότι η επιδημική έκρηξη αρχίζει να είναι ανησυχητική καθώς τα περιστατικά εντοπίζονται σε διαφορετικές χώρες, ασυνήθιστο για τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων που δεν είναι τόσο μεταδοτικός.
Ο ΠΟΥ αναμένει κι άλλα κρούσματα
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αναμένει να εντοπιστούν κι άλλα κρούσματα της ευλογιάς των πιθήκων, καθώς επεκτείνει την επιτήρηση σε χώρες όπου η νόσος αυτή δεν είναι ενδημική.
Ως χθες Σάββατο, αναφέρθηκαν 92 επιβεβαιωμένα και 28 ύποπτα κρούσματα ευλογιάς των πιθήκων από 12 κράτη μέλη όπου ο ιός δεν είναι ενδημικός, διευκρίνισε η υπηρεσία αυτή του ΟΗΕ, προσθέτοντας ότι θα δώσει περαιτέρω οδηγίες και συστάσεις τις επόμενες ημέρες για τον περιορισμό της εξάπλωσής του.
«Οι διαθέσιμες πληροφορίες υποδεικνύουν ότι η μετάδοση μεταξύ ανθρώπων γίνεται όταν υπάρχει στενή επαφή με ασυμπτωματικούς μολυσμένους ανθρώπους», επισήμανε ο ΠΟΥ.
Η ευλογιά των πιθήκων, μολυσματική ασθένεια που συνήθως έχει ήπια συμπτώματα, είναι ενδημική σε τμήματα της δυτικής και της κεντρικής Αφρικής. Εξαπλώνεται μέσω της στενής επαφής, κάτι που σημαίνει πως μπορεί να περιοριστεί σχετικά εύκολα, με απομόνωση και τήρηση των κανόνων υγιεινής.
«Αυτό που μοιάζει να συμβαίνει είναι ότι μεταδόθηκε στον πληθυσμό ως σεξουαλικά μεταδιδόμενο νόσημα, και εξαπλώνεται, όπως συμβαίνει γενικά με τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα (…) σε όλο τον κόσμο», εξήγησε στο πρακτορείο ειδήσεων Ρόιτερς ο Ντέιβιντ Χέιμαν, ειδικός στις μολυσματικές νόσους στον ΠΟΥ.
Ο κ. Χέιμαν είπε ότι διεθνής επιτροπή ειδικών συνεδρίασε μέσω βιντεοδιάσκεψης για να συζητήσει τι χρειάζεται να μελετηθεί για το ξέσπασμα και για ποια στοιχεία χρειάζεται να ενημερωθούν οι πολίτες, ανάμεσά τους το εάν υπάρχει ασυμπτωματική εξάπλωση του ιού, ποιοι διατρέχουν κίνδυνο και ποιοι είναι οι τρόποι μετάδοσης.
Πρόσθεσε ότι η συνεδρίαση συγκλήθηκε εξαιτίας της «επείγουσας φύσης της κατάστασης». Η συγκεκριμένη επιτροπή δεν είναι αυτή που θα προτείνει την κήρυξη διεθνούς κατάστασης υγειονομικής έκτακτης ανάγκης, το υψηλότερο επίπεδο συναγερμού του ΠΟΥ, όπως όταν εκδηλώθηκε η πανδημία του νέου κορονοϊού.
Ο κ. Χέιμαν σημείωσε πως η στενή επαφή είναι η κυριότερη οδός μετάδοσης, καθώς τα δερματικά εξανθήματα που προκαλούνται είναι ιδιαίτερα μολυσματικά. Ειδικά οι γονείς που φροντίζουν παιδιά που ασθενούν διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο, όπως και οι υγειονομικοί, που εξηγεί γιατί κάποιες χώρες εμβολιάζουν το προσωπικό που φροντίζει ασθενείς με εμβόλια για την ευλογιά, συγγενικό ιό.
Αρκετά κρούσματα έχουν εντοπιστεί σε κλινικές σεξουαλικής υγείας.
Η αρχική αλληλούχηση του γονιδιώματος με βάση δείγματα μερικών κρουσμάτων στην Ευρώπη έδειξε ότι το στέλεχος του ιού έχει ομοιότητες με εκείνο που είχε εξαπλωθεί με πιο περιορισμένο τρόπο στη Βρετανία, στο Ισραήλ και στη Σιγκαπούρη του 2018.
Ο ειδικός εκτίμησε πως είναι «εύλογη» η υπόθεση που ο ιός κυκλοφορούσε ήδη εκτός των κρατών όπου είναι ενδημικός αλλά δεν υπήρξαν ξεσπάσματα λόγω των lockdowns, της κοινωνικής απόστασης και των ταξιδιωτικών περιορισμών που επιβλήθηκαν εξαιτίας της πανδημίας του νέου κορονοϊού.
Επέμεινε πως η κατάσταση δεν είναι παρόμοια με εκείνη το πρώτο διάστημα μετά τον εντοπισμό του νέου κορονοϊού, διότι η ευλογιά των πιθήκων δεν μεταδίδεται με τέτοια ευκολία. Όσοι υποπτεύονται πως μπορεί να έχουν εκτεθεί στον ιό, ή έχουν συμπτώματα, όπως πυρετό ή εξανθήματα, πρέπει να αποφεύγουν τη στενή επαφή με άλλους, υπογράμμισε.
«Υπάρχουν διαθέσιμα εμβόλια, αλλά το πιο σημαντικό μήνυμα είναι πως μπορείτε να προστατευθείτε», κατέληξε ο Ντέιβιντ Χέιμαν.
Ύποπτο κρούσμα στην Ελλάδα
Εξετάζεται Ύποπτο κρούσμα για πιθανή μόλυνση από ευλογιά των πιθήκων εξετάζεται σύμφωνα με πληροφορίες και στην Ελλάδα.
Πρόκειται συγκεκριμένα για έναν Άγγλο τουρίστα ο οποίος μαζί με τη συνοδό του, ασυμπτωτική, εισήχθησαν στο Αττικό Νοσοκομείο το Σάββατο προκειμένου να νοσηλευτούν σε δωμάτια αρνητικής πίεσης.
Κατά τις ίδιες πληροφορίες, ο ΕΟΔΥ έλαβε δείγματα για επιβεβαιωτική εξέταση τα οποία στάλθηκαν στο εργαστήριο αναφοράς και τα αποτελέσματα θα είναι διαθέσιμα τη Δευτέρα.
Με πληροφορίες από Reuters, ΑΠΕ-ΜΠΕ
Πόλεμος στην Ουκρανία: Όλες οι εξελίξεις από την 88η ημέρα ρωσικής εισβολής
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr
