Είναι σίγουροι, διαβασμένοι, έτοιμοι να κατακτήσουν τον κόσμο κάθε στιγμή· έχουν απενοχοποιήσει τη λέξη «συμφέρον» και όλες τις συμπαραδηλώσεις της· πιστεύουν ακράδαντα ότι η σύγχρονη δημοκρατία τούς χρειάζεται. Και σε μία κατά τεκμήριο αδιάφορη πόλη όπως οι Βρυξέλλες, τους αναγνωρίζεις εύκολα· πόσο μάλλον εντός του Ευρωκοινοβουλίου ή έξω, σε κάποιο καφέ στο καρτιέ της Ευρωπαϊκής Ενωσης· στο Caffè Vergnano, όπου ναι μεν η φασαρία δυσκολεύει, όπως έγραψε κάποτε το Politico, τους λαθρακουστές αλλά σίγουρα κάποιος έχει στήσει αυτί, ή στο καφέ OR, όπου συγκεντρώνονται όσοι ανήκουν στην περίφημη «φούσκα των Βρυξελλών» και προσπαθούν να ξεφύγουν για λίγο από τα «ίδια και τα ίδια» – λογικά βοηθούν και τα μεγάλα παράθυρα.
Είναι κυρίως πεπεισμένοι ότι «ξέρουν».
Είναι οι λομπίστες των Βρυξελλών, που εδώ και μέρες βρίσκονται στη δίνη του κυκλώνα που έρχεται από το Κατάρ και, όπως όλα δείχνουν, από το Μαρόκο.
Το kathimerini.gr αναζήτησε και βρήκε δύο εξ αυτών που δραστηριοποιούνται στην de facto πρωτεύουσα της Ευρώπης: έναν Βέλγο, που κάνει λόμπινγκ υπέρ της διαφάνειας στην Ε.Ε., και έναν Ελληνα, που δραστηριοποιείται στον ευρύτερο χώρο της Υγείας και συνομίλησε μαζί μας με την προϋπόθεση της ανωνυμίας, προκειμένου «να μιλήσω πιο ανοιχτά, χωρίς αυτολογοκρισία», όπως ανέφερε χαρακτηριστικά.
Μιλώντας και με τους δύο αντιλαμβάνεσαι ότι η μέρα τους ξεκινάει από πολύ πρωί και φτάνει έως αργά το βράδυ· άλλωστε, και οι δύο ζήτησαν συγγνώμη για την αργοπορημένη απάντηση «λόγω ολοήμερων συναντήσεων» και της εξάντλησης που αυτή η δουλειά επιφέρει.
Πώς ζει ένας λομπίστας;
Κάθε μέρα, όλη μέρα, συναντήσεις, τηλεφωνήματα, emails, μηνύματα, χάραξη στρατηγικής, επαναχάραξη στρατηγικής, έρευνα, έρευνα, έρευνα…
Εξ όσων συνάγεται, αυτή τη δουλειά την κάνουν άνθρωποι που διαθέτουν εξαρχής μία βασική γνώση: τις κοινοβουλευτικές διαδικασίες· άνθρωποι που είναι διατεθειμένοι να δουλέψουν εις βάθος, που αντέχουν τις ακατάπαυστες συναντήσεις και τα αδιάκοπα τηλεφωνήματα· άνθρωποι που έχουν ειδικές κοινωνικές δεξιότητες και ξέρουν να ελίσσονται, που έχουν όρεξη να μάθουν περισσότερα και να ξεπερνούν τα εμπόδια.
Ποια είναι η δουλειά ενός λομπίστα όμως; Πρώτα απ’ όλα, «στήνουμε τα επιχειρήματα, αναλυτικά, χτίζουμε τον τρόπο που θα επικοινωνήσουμε τις θέσεις μας υπέρ ή κατά ενός προς ψήφιση νομοσχεδίου», λέει ο Ελληνας σύμβουλος. Αυτό ασφαλώς, όπως μας περιγράφεται, προϋποθέτει βαθιά και επισταμένη έρευνα όχι μόνο για το τι προτίθενται να νομοθετήσουν οι ευρωβουλευτές αλλά και το ποιοι ευρωβουλευτές ανήκουν στην προπαρασκευαστική επιτροπή – το περίφημο who’s who.
«Αυτό είναι το επόμενο στάδιο – πρέπει να ξέρεις ποιους ευρωβουλευτές της προπαρασκευαστικής επιτροπής θα προσεγγίσεις, ανάλογα με τις πολιτικές τους θέσεις ή με το τι προωθεί η κάθε χώρα. Αν προωθείς συμφέροντα της αυτοκινητοβιομηχανίας, θα απευθυνθείς, για παράδειγμα, στους Γερμανούς ή στους Γάλλους που έχουν βαριά βιομηχανία· αν, από την άλλη, προωθείς περιβαλλοντικές αρχές και πολιτικές, θα στραφείς προς τους Σουηδούς ή τους Δανούς, επί παραδείγματι, που έχουν αντίστοιχες ευαισθησίες. Αλλού θα στραφείς αν είσαι ΜΚΟ, αλλού αν είσαι βιομηχανία», αναφέρει ο Ελληνας σύμβουλος στο kathimerini.gr.
«Πολλές φορές πάντως συμβουλεύουμε τους πελάτες μας, στο πλαίσιο του reality check, ότι η προώθηση των συμφερόντων τους ίσως δεν πάει όπως το αναμένουν, αφού σε ορισμένες περιπτώσεις ενδέχεται να “έχουμε χάσει από τα αποδυτήρια”, δηλαδή αποκλείεται να πετύχουμε πολλά. Εντούτοις, εμείς προσπαθούμε να επιτύχουμε έστω και κάποια βελτίωση, έστω κι αν δεν εκπληρώσουμε εξολοκλήρου τους αρχικούς μας στόχους», αφηγείται ο ίδιος.
Στη συνέχεια βέβαια ξεκινάει το μεγάλο «ταξίδι» της ανεύρεσης ραντεβού με το γραφείο του ευρωβουλευτή. «Αυτό μπορεί να πάρει έναν μήνα. Στέλνουμε πρώτα ένα email, μετά κάνουμε ένα σωρό τηλέφωνα για προσέξουν το email με το αίτημα που έχουμε υποβάλει, μετά ίσως συναντήσουμε κάποιον εντός του κτιρίου και του το υπενθυμίσουμε. Τουλάχιστον το 80% των ραντεβού γίνεται με βοηθούς των ευρωβουλευτών – τα μέλη της Ευρωβουλής συναντούν μόνο λομπίστες και ενδιαφερομένους υψηλού προφίλ».
Οταν καθοριστεί το ραντεβού –που κατά συντριπτική πλειονότητα γίνεται εντός του Ευρωκοινοβουλίου– ανοίγονται όλα τα χαρτιά ώστε να καταστεί σαφής και πειστική η επιχειρηματολογία των συμφερόντων που προωθούνται.
Το δυσκολότερο κομμάτι της δουλειάς ενός λομπίστα είναι όταν το νομοθέτημα είναι στην προπαρασκευαστική επιτροπή, η οποία προβαίνει σε έρευνα για λύσεις πιθανών προβλημάτων που ανακύπτουν. Σε αυτό το στάδιο, «η επιτροπή συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που χρειάζονται αναθέτοντας εργασίες σε ειδικές ομάδες ή πανεπιστημιακά και άλλα ερευνητικά ιδρύματα. Πέραν αυτού, η προπαρασκευαστική επιτροπή ζητεί τη γνώμη των άμεσα ενδιαφερομένων – από την κοινωνία των πολιτών μέχρι τη βιομηχανία και τους εκπροσώπους του κλάδου που θα επηρεαστεί από έναν νόμο».
«Και εδώ υπεισέρχεται ο δικός μας ρόλος», σημειώνει ο Ελληνας λομπίστας. Σε αυτούς απευθύνονται η κοινωνία των πολιτών, οι εθνικές κυβερνήσεις, η βιομηχανία και ο κάθε κλάδος της, ώστε να προωθήσουν τα συμφέροντά τους, που πολλές φορές συνδυάζονται ή αντιτίθενται. «Αυτή είναι η “φούσκα των Βρυξελλών” που όλοι αναφέρουν: η διάδραση των άμεσα ενδιαφερομένων με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς» – αυτό που στην Ελλάδα ονομάζουμε «διαβούλευση».
Οταν το προς ψήφιση νομοθέτημα περνάει από την επιτροπή στην ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου, οι λομπίστες, με ένα μεγάλο δίκτυο συνεργατών και βοηθών, ετοιμάζουν συγκεκριμένες προτεινόμενες τροπολογίες που απευθύνουν στους βουλευτές με ένα εισηγητικό σημείωμα, όπου και πάλι ξεδιπλώνουν την επιχειρηματολογία τους.
Αυτό είναι το τελευταίο στάδιο· από εκεί και πέρα όλα γίνονται ή δεν γίνονται νόμος της Ευρώπης.
Το κοστολόγιο του λόμπινγκ
Οι λομπίστες, όπως μας ενημερώνουν πηγές των Βρυξελλών, έχουν τον ίδιο τρόπο υπολογισμού του κόστους για τον πελάτη με τις δικηγορικές εταιρείες, δηλαδή χρεώνουν ώρες (billable hours), που «ξεκινούν από περίπου 100 ευρώ την ώρα»· στην ερώτηση αν μπορεί η χρονοχρέωση να φτάσει, ας πούμε, στα 1.000 ευρώ, η απάντηση συνοδεύεται από μειδίαμα: «Ούτε κατά διάνοια – στις Βρυξέλλες δεν “παίζουν” εξωφρενικές τιμές», συμπληρώνοντας: «Οι εταιρείες νομικών συμβούλων όμως χρεώνουν πολύ παραπάνω».
Σύμφωνα με τη ΜΚΟ Transparency International EU, βέβαια, τα ετήσια έξοδα του λόμπινγκ στις Βρυξέλλες έχουν υπολογιστεί ότι ανέρχονται σε περίπου 1,8 δισ. ευρώ. «Αν υπολογίσετε μισθούς, νοίκια, διαχειριστικά έξοδα, αγορά υπηρεσιών και εκδηλώσεις, το ποσό δεν φαντάζει μεγάλο», μας λένε.
Σήμερα, πάντως, λομπίστας, όπως μας μεταφέρεται, μπορεί να ονομαστεί σχεδόν ο καθένας – η ευρωπαϊκή βερσιόν τού ό,τι δηλώσεις είσαι. «Εδώ στις Βρυξέλλες, οποιοσδήποτε με τίτλο τύπου “EU policy officer” και τα τοιαύτα μπορεί να “πουλήσει” εαυτόν ως λομπίστα», λέει ο Ελληνας σύμβουλος.
Οι αρνητικές συνδηλώσεις και η «αναγκαιότητα» του λόμπινγκ
Κατά τεκμήριο, η ενστικτώδης αντίδραση των περισσοτέρων στο άκουσμα μιας τέτοιας επαγγελματικής ιδιότητας είναι αρνητική· ο «λομπίστας» εξυπηρετεί «συμφέροντα» – μια λέξη καταδικασμένη σε αιώνια δυσμένεια ανεξαρτήτως συγκειμένου.
«Γιατί όμως η λέξη αυτή είναι απαγορευτική; Είτε πρόκειται για ανθρώπινα δικαιώματα είτε για οτιδήποτε άλλο, οι λομπίστες εξυπηρετούν συμφέροντα», λέει ο Ελληνας σύμβουλος, αφήνοντας ίσως να εννοηθεί ότι επιβάλλεται η απενοχοποίηση της λέξης.
Στην ερώτηση αν προβάλλεται το ενδεχόμενο συμφέρον των πολιτών ως επίφαση για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων μίας βιομηχανίας, η απάντηση είναι: «Είναι δυνατόν κάποιος να προωθεί μόνο τα συμφέροντα του άλλου;». Ο ρεαλισμός είναι συχνά κυνικός.
«Το λόμπινγκ όμως είναι αναγκαίο – όπως αναγκαία είναι και η ρύθμισή του. Πώς αλλιώς θα προωθηθούν οι ανάγκες και οι απόψεις όλων των ενδιαφερόμενων μερών; Εξάλλου, οι κοινοβουλευτικές επιτροπές έρχονται μόνες τους και ζητούν να συναντήσουν εκείνους που άμεσα θα επηρεαστούν από κάθε σχεδιαζόμενη νομοθεσία – είναι κομμάτι της λειτουργίας της δημοκρατίας. Η Γαλλία και ο Καναδάς έχουν ήδη αρχίσει να εξοικειώνονται με την ιδέα», αναφέρεται στο kathimerini.gr.
«Τους αναγνωρίζεις από μακριά»
Δημοσιογράφος πάντως που καλύπτει ευρωπαϊκά θέματα μας λέει ότι τους λομπίστες, κατά κανόνα, τους καταλαβαίνεις από μακριά. Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο «γίνεται κανονική πασαρέλα», όπως μας μεταφέρεται. «Ο λομπίστας διακρίνεται ξεκάθαρα στα ευρωπαϊκά κτίρια των Βρυξελλών, αφού είναι ηλίου φαεινότερον ποιος κάνει τι».
«Φαίνεται ότι κάνουν λόμπινγκ· από τη στάση του σώματος, από τον τρόπο που πλησιάζουν κάποιον για να αρχίσουν μια συζήτηση, ακόμα και από την εμφάνισή τους», μας μεταφέρεται από την ευρωπαϊκή πρωτεύουσα. «Από τη μια, ευτυχώς ορισμένες φορές που υπάρχουν οι λομπίστες για να προωθούνται ειλικρινώς τα συμφέροντα της κοινωνίας των πολιτών· από την άλλη, υπάρχουν πολλά που γίνονται εκτός “πρωτοκόλλου” – και εκεί είναι το ζήτημα».
«Πάντως, δεν υπάρχουν λομπίστες που κυκλοφορούν με μία τσάντα με 600.000 ευρώ και ψάχνουν πού να την προσφέρουν», λέει ο Ελληνας σύμβουλος. «Οταν γίνεται έρευνα για το ποιους ευρωβουλευτές θα πλησιάσουν για να προωθήσουν τα συμφέροντά τους, όσοι δρουν παρανόμως μαθαίνουν και ποιοι είναι λίγο πιο “χαλαροί” με τα χρήματα – δεν πάνε δηλαδή να τα δώσουν στον πρώτο που θα βρουν» – κάτι που σχεδόν αυτολεξεί επιβεβαιώνεται και από δημοσιογραφική πηγή.
«Η συντριπτική πλειονότητα πάντως εξυπηρετεί υγιή συμφέροντα, δεν είναι διεφθαρμένοι αναφανδόν οι λομπίστες, σε αυτούς άλλωστε χρωστούμε και τις καλύτερες νομοθεσίες του Ευρωκοινοβουλίου», λέει o Raphaël Kergueno, στέλεχος της ΜΚΟ Transparency International EU, που μίλησε στο kathimerini.gr σε ένα διάλειμμα από τις ημέρες… χάους που ζει μετά το ξέσπασμα του σκανδάλου.
«Να μη λησμονούμε βέβαια ότι… it takes two to tango – δεν είναι μόνον εκείνοι που προσφέρουν χρήματα, υπάρχουν κι οι άλλοι που τα δέχονται», προσθέτει ο ίδιος.
Πάντως, ο Ελληνας σύμβουλος σημειώνει, σχετικά με το σκάνδαλο που έχει ξεσπάσει, ότι «οποιοσδήποτε μπορεί να πλησιάσει οποιονδήποτε και να του κάνει ανήθικη πρόταση – είναι σχεδόν αδύνατον να το ελέγξεις αυτό». Εξάλλου, «όλοι έχουμε το ίδιο δικαίωμα να συναντήσουμε έναν ευρωβουλευτή, είναι μέρος της δουλειάς μας. Αν δεν είναι “πράσινη” εβδομάδα, όπως τη λέμε, για τις Βρυξέλλες, όπου οι περισσότεροι λείπουν, τότε μέσα στο Ευρωκοινοβούλιο γίνονται χιλιάδες τέτοιες συναντήσεις».
Η… εύκολη είσοδος στην Ευρωβουλή
Οπως ενημερωνόμαστε πάντως, είναι πολύ εύκολο κάποιος να μπει στο Ευρωκοινοβούλιο – «αρκεί ένας μόνιμος υπάλληλος, ένας βοηθός, ένας ευρωβουλευτής ή ένας σύμβουλος των ευρωομάδων να σε συνοδεύσει εντός των εγκαταστάσεων, με τον απαραίτητο έλεγχο και την υποχρεωτική καταγραφή τού ποιος μπαίνει και ποιος βγαίνει. Αλλά ακόμα κι αν δεν γινόταν αυτό, ο καθένας μπορεί να πλησιάσει οποιονδήποτε στα καφέ της πλατείας Λουξεμβούργου», όπου συρρέουν οι χιλιάδες της «φούσκας των Βρυξελλών».
Απ’ ό,τι φαίνεται, επίσης, «είναι πολύ εύκολο να βγάλεις διαπίστευση δημοσιογράφου για να τη χρησιμοποιήσεις ως διαβατήριο για να έχεις πρόσβαση στα ευρωπαϊκά κτίρια», μας λέει δημοσιογράφος μεγάλου μέσου στις Βρυξέλλες.
Το Qatargate και η θετική πλευρά
Ο Raphaël Kergueno και η ομάδα της Transparency International EU προσπαθούν να αποσοβήσουν τη διαφθορά και να προωθήσουν τη διαφάνεια στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και την αυστηρή ρύθμιση της παρέμβασης των λόμπι – ακούγεται σαν inception: είναι ένας λομπίστας που «ελέγχει» τους λομπίστες, αλλά και τους ευρωβουλευτές.
«Εδώ και 10 χρόνια προειδοποιούμε το Ευρωκοινοβούλιο ότι θα σκάσει σκάνδαλο διαφθοράς – όπερ και εγένετο. Δηλαδή δεν εκπλαγήκαμε με το Qatargate, παρότι μας σόκαρε ως γεγονός», λέει ο Kergueno στο kathimerini.gr.
«Εδώ και χρόνια ζητούμε πληροφορίες από την Ευρωβουλή για διάφορα ζητήματα που εξετάζουμε και παίρνουμε απαντήσεις με το σταγονόμετρο. Μόνο πέρυσι εντοπίσαμε 24 παραβιάσεις της διαφάνειας, εκ των οποίων μόνο στη μία επιβλήθηκαν κυρώσεις. Επίσης είχαμε άλλες δύο παραβιάσεις οικονομικού χαρακτήρα, αλλά δεν έχουμε ιδέα πού βρίσκεται το θέμα· τώρα θα αλλάξουν όλα αυτά», λέει ο ίδιος.
Την ίδια άποψη περί μη αιφνιδιασμού έχει και δημοσιογράφος που καλύπτει ευρωπαϊκά θέματα: «Υπήρχε καχυποψία εδώ και καιρό· το άκουγες και το ένιωθες στα πηγαδάκια. Οπως λέγεται μεταξύ των παροικούντων τις Βρυξέλλες, πίσω από το λόμπινγκ όσων σχετίζονται με το Qatargare ήταν πασιφανές ότι κρυβόταν ένα δίκτυο που εστίαζε σε “δράσεις” πέραν των νομίμων».
Ο Raphaël Kergueno πάντως επιμένει: «Το σκάνδαλο θα μας βοηθήσει».
Δηλαδή; «Θα επισπεύσει τις διαδικασίες διαφάνειας στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Βέβαια, ακόμα κι αν αποφάσιζε το Ευρωκοινοβούλιο αύριο κιόλας να εφαρμόσει αυστηρούς κανόνες για το λόμπινγκ, δεν έχει τους πόρους για να φέρει αυτό το σχέδιο εις πέρας – δεν έχει το ανθρώπινο δυναμικό. Εντούτοις, η Ευρωβουλή πρέπει να είναι παράδειγμα για τα εθνικά κοινοβούλια, για όλους τους Ευρωπαίους πολίτες».
Πώς να ελέγξεις του εκατοντάδες ευρωβουλευτές και τους χιλιάδες βοηθούς και συμβούλους; Ενας τρόπος, όπως λέγεται, είναι να γίνει υποχρεωτική και να επιβάλλεται με κάθε προσφερόμενο μέσο η δημόσια ανάρτηση των ραντεβού που πραγματοποιεί κάθε μέλος του Ευρωκοινοβουλίου, αφού, όπως λέει η ιστοσελίδα του, ναι μεν «όταν οι ευρωβουλευτές ενεργούν ως εισηγητές, σκιώδεις εισηγητές ή πρόεδροι επιτροπών, είναι υποχρεωμένοι να δημοσιεύουν τις προγραμματισμένες συναντήσεις τους με εκπροσώπους συμφερόντων στον ιστότοπο του Κοινοβουλίου», αλλά «οι υπόλοιποι ευρωβουλευτές ενθαρρύνονται να δημοσιεύουν διαδικτυακά πληροφορίες για τέτοιες συναντήσεις».
«Αυτό μέχρι ώρας είναι υποχρεωτικό μόνο για τους επιτρόπους – ορισμένοι εκ των ευρωβουλευτών αντιδρούν καθότι δεν θέλουν να φαίνεται ότι συναντούν μόνο τη μία ή την άλλη πλευρά για κάθε νομοθεσία. Υπάρχουν δηλαδή εκείνοι που συναντούν μόνο ΜΚΟ και κάποιοι που συναντούν μόνο τη βιομηχανία, για παράδειγμα», μας διηγείται ο Ελληνας λομπίστας. «Αν γίνει υποχρεωτική η δημοσιοποίηση των συναντήσεων, είτε εντός είτε εκτός ευρωπαϊκών εγκαταστάσεων, τότε θα προστατευθούν όλες οι πλευρές – όπως κι αν γίνει πιο αυστηρός ο έλεγχος εισόδου και εξόδου στα ευρωπαϊκά κτίρια, ειδικά εκπροσώπων τρίτων χωρών», συμπληρώνει.
«Ωστόσο, παρά τη δημοσιοποίηση των συναντήσεων και την υποχρεωτικότητά τους, αν κάποιος θέλει να δωροδοκήσει ή να δωροδοκηθεί, θα το κάνει, κανείς δεν μπορεί να τον σταματήσει».
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr
