Σκηνές που παραπέμπουν σε εμφύλιο, φέρνοντας στον νου όλων την επίθεση των οπαδών του Ντόναλντ Τραμπ στο Καπιτώλιο των ΗΠΑ πριν από δύο χρόνια, εκτυλίχθηκαν χθες στη Βραζιλία, με οπαδούς του πρώην προέδρου, Ζαΐρ Μπολσονάρο, να εισβάλουν σε κεντρικά κυβερνητικά κτίρια στη Μπραζίλια, λίγες μόλις ημέρες μετά την ορκωμοσία Λούλα ως νέου προέδρου της χώρας. Τελικά, μετά από ώρες εκτεταμένων επεισοδίων, οι δυνάμεις ασφαλείας έθεσαν υπό έλεγχο την κατάσταση, συλλαμβάνοντας εκατοντάδες «μπολσοναριστές».
Το Conversation, όπως μεταδίδει το Associated Press, ζήτησε από τον Rafael Ioris, ειδικό στη βραζιλιάνικη πολιτική στο Πανεπιστήμιο του Ντένβερ, να εξηγήσει τη σημασία της επίθεσης και τι θα μπορούσε να συμβεί στη συνέχεια.
Ποιος ήταν πίσω από την έφοδο;
Αυτό που είδαμε ήταν χιλιάδες σκληροπυρηνικοί υποστηρικτές του Μπολσονάρο –αυτοί που συμμερίζονται την ακροδεξιά ατζέντα του– να προσπαθούν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους μετά τις πρόσφατες εκλογές.
Παρόλο που ο Μπολσονάρο δεν ήταν στην πρωτεύουσα όσο έγινε η επίθεση –ήταν στη Φλόριντα– πιστεύω ότι είναι τελικά υπεύθυνος γι’ αυτό που συνέβη. Ενώ βρισκόταν στην εξουσία ενθάρρυνε τη δυσπιστία προς τους πολιτικούς θεσμούς, υποστήριξε το κλείσιμο του Κογκρέσου και επιτέθηκε στο Ανώτατο Δικαστήριο – δύο από τους θεσμούς που έγιναν στόχος διαδηλωτών.
Και άλλοι ήταν επίσης πίσω από αυτό που συνέβη. Οι διαδηλώσεις πραγματοποιούνται εδώ και εβδομάδες και υπάρχουν μεγάλοι χρηματοδότες των διαδηλώσεων, όπως μεγάλοι ιδιοκτήτες γης και επιχειρηματικές ομάδες που βοήθησαν να πληρώσουν για τη μεταφορά με λεωφορείο χιλιάδων υποστηρικτών του Μπολσονάρο στην πρωτεύουσα Μπραζίλια.
Και μετά υπάρχει ο ρόλος του Στρατού. Κορυφαίες στρατιωτικές προσωπικότητες υποστήριξαν την ακροδεξιά ατζέντα του Μπολσονάρο για μεγάλο χρονικό διάστημα και ακόμα και πρόσφατα έχουν επιδείξει απόλυτη υποστήριξη σε αρκετές διαδηλώσεις υπέρ του πραξικοπήματος που εκτυλίσσονται σε διάφορα μέρη της χώρας ενόψει της επίθεσης.
Η έλλειψη ασφάλειας που εμποδίζει την εισβολή σε βασικούς θεσμούς στην πρωτεύουσα με οδηγεί επίσης να αναρωτηθώ: Ήταν αμέλεια ή συνένοχοι;
Μπορείτε να αναλύσετε περαιτέρω τον ρόλο του στρατού;
Η ασφάλεια των πόλεων δεν είναι ευθύνη των ενόπλων δυνάμεων, αλλά η συνεχής υποστήριξη του στρατού στην ατζέντα του Μπολσονάρο συνέβαλε στη «νομιμοποίηση» τέτοιων απόψεων μεταξύ των μελών της κρατικής στρατιωτικής αστυνομίας. Και ήταν η στρατιωτική αστυνομία που είχε την αποστολή να κρατήσει υπό έλεγχο τις διαδηλώσεις στη Μπραζίλια.
Οι διαδηλωτές υπέρ του Μπολσονάρο απαιτούν στρατιωτική επέμβαση για να ανατραπεί αυτό που ισχυρίζονται –χωρίς αποδείξεις– ότι ήταν νοθευμένες εκλογές που οδήγησαν τον Λούλα στην εξουσία.
Η ελπίδα τους είναι ότι ανώτερα στελέχη του στρατού –πολλοί από τους οποίους έχουν εκφράσει την υποστήριξή τους στον Μπολσονάρο και συμπάθεια για τους καταυλισμούς διαμαρτυρίας που έχουν στηθεί κοντά σε βάσεις του στρατού– θα υποστήριζαν την εκδίωξη του Λούλα.
Η Βραζιλία έχει μακρά ιστορία στο ότι οι ένοπλες δυνάμεις δεν αποδέχονται την πολιτική εξουσία. Το τελευταίο στρατιωτικό πραξικόπημα ήταν το 1964. Φυσικά, οι συνθήκες είναι διαφορετικές τώρα από τότε – στον πυρετό του Ψυχρού Πολέμου, το πραξικόπημα υποστηρίχθηκε από κυβερνήσεις ξένων χωρών, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ.
Ο Μπολσονάρο καλλιέργησε στενούς δεσμούς με τον βραζιλιάνικο στρατό μετακινώντας βασικούς στρατιωτικούς σε θέσεις στην κυβέρνηση. Οι δεξιοί στρατηγοί που ήταν φιλικοί με τον Μπολσονάρο έγιναν υπουργοί. Επιπλέον, υπολογίζεται ότι περίπου 6.000 εν ενεργεία στρατιωτικοί τοποθετήθηκαν σε μη στρατιωτικές θέσεις στην κυβέρνηση τα τελευταία οκτώ χρόνια.
Ορισμένοι στρατηγοί τόσο στο Πολεμικό Ναυτικό όσο και στην Πολεμική Αεροπορία υποστήριξαν τις διαδηλώσεις. Από τις εκλογές, είχατε στρατηγούς να διακηρύσσουν ότι οι διαδηλώσεις που απαιτούσαν στρατιωτική επέμβαση ήταν νόμιμες.
Νομίζω ότι είναι δίκαιο να πούμε ότι τμήματα του στρατού της Βραζιλίας ήταν ενθαρρυντικά σε αυτό που συνέβη.
Αλλά όταν ήρθε η ώρα οι ένοπλες δυνάμεις δεν ενεπλάκησαν. Ο στρατός μπορεί να έθρεψε τη διαμαρτυρία, αλλά όταν έφτασε κοντά σε ένα παραδοσιακό πραξικόπημα –τανκς στους δρόμους– δεν αντέδρασαν.
Θα το χαρακτηρίζατε λοιπόν απόπειρα πραξικοπήματος;
Αυτό είναι ένα κεντρικό ερώτημα. Καθώς τα γεγονότα εξελίχθηκαν στις 8 Ιανουαρίου, έμοιαζε περισσότερο με μια διαμαρτυρία που έγινε βίαιη και πέρασε εκτός ελέγχου – το επίπεδο της καταστροφής μέσα σε ορισμένα από τα κτίρια το επιβεβαιώνει.
Αλλά ήταν βδομάδες στα σκαριά και ήταν καλά χρηματοδοτημένο, καθώς εκατοντάδες λεωφορεία πληρώθηκαν για να οδηγήσουν τους υποστηρικτές του Μπολσονάρο στην πρωτεύουσα. Και ο εκπεφρασμένος στόχος πολλών διαδηλωτών ήταν η στρατιωτική επέμβαση. Οπότε με αυτή την έννοια θα το θεωρούσα περισσότερο απόπειρα πραξικοπήματος.
Τι μας λέει η επίθεση για τη δημοκρατία στη Βραζιλία;
Η Βραζιλία βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι. Κατά την προεδρία Μπολσονάρο η χώρα υποχώρησε στους δημοκρατικούς θεσμούς, καθώς η εμπιστοσύνη σε αυτούς διαβρώθηκε από την επίθεση από τον ίδιο τον πρόεδρο και από σκάνδαλα διαφθοράς. Και σχεδόν η μισή χώρα τον ψήφισε παρά το ιστορικό του υπονόμευσης της δημοκρατίας. Αλλά η εκλογή του Λούλα φαίνεται να δείχνει ότι ακόμα περισσότεροι θέλουν να ανοικοδομήσουν τους δημοκρατικούς θεσμούς στη χώρα έπειτα από τέσσερα χρόνια επίθεσης από τον Μπολσονάρο.
Αυτό λοιπόν θα μπορούσε να είναι ένα σημείο καμπής. Τα μέσα ενημέρωσης στη Βραζιλία κατήγγειλαν έντονα τις ενέργειες των διαδηλωτών. Τις επόμενες ημέρες και εβδομάδες, θα υπάρξουν έρευνες για το τι συνέβη και, ελπίζουμε, να αποδοθεί κάποιου βαθμού ευθύνη. Αυτό που θα είναι το κλειδί είναι η ικανότητα του Λούλα να αντιμετωπίσει τα αντιδημοκρατικά στοιχεία του στρατού.
Ισχύουν οι συγκρίσεις με την επίθεση στο Καπιτώλιο των ΗΠΑ;
Ο τραμπισμός και ο μπολσοναρισμός έχουν από κοινού μια αφήγηση «κλεμμένων εκλογών», με υποστηρικτές που προέρχονται από τη Δεξιά και που υποστηρίζουν ζητήματα όπως το δικαιώματα στην οπλοκατοχή και οι παραδοσιακές οικογενειακές δομές.
Μια σημαντική διαφορά είναι ο ρόλος του στρατού. Αν και πρώην στρατιωτικό προσωπικό ήταν στην επίθεση της 6ης Ιανουαρίου στην Ουάσιγκτον, κορυφαία στελέχη του στρατού των ΗΠΑ την καταδίκασαν. Ούτε στόχος των διαδηλωτών στις ΗΠΑ ήταν η στρατιωτική επέμβαση, σε αντίθεση με την επίθεση της 8ης Ιανουαρίου 2023 στην Μπραζίλια.
Αλλά υπάρχουν σαφείς παραλληλισμοί – και στα δύο είδαμε ακροδεξιές, ισχυρές ομάδες και άτομα να αρνούνται να δεχτούν την κατεύθυνση μιας χώρας και να προσπαθούν να επιτεθούν στους θεσμούς της εξουσίας.
Τώρα αναρωτιέμαι αν θα υπάρξουν επίσης παραλληλισμοί σε ό,τι θα συμβεί μετά την επίθεση.
Στις ΗΠΑ, οι αρχές έχουν κάνει καλή δουλειά τιμωρώντας πολλούς εμπλεκομένους. Δεν είμαι σίγουρος ότι θα δούμε το ίδιο στη Βραζιλία, καθώς μπορεί να χρειαστεί να αντιμετωπίσουν ισχυρές ομάδες εντός των στρατιωτικών και αστυνομικών δυνάμεων σε όλη τη χώρα. Έτσι, οι δημοκρατικοί παράγοντες εντός και εκτός της χώρας θα είναι ουσιαστικοί για την υποστήριξη του έργου της υπεράσπισης της δημοκρατίας στη Βραζιλία.
Πηγή: The Conversation, Associated Press
