Η Μάργκαρετ Θάτσερ τον είχε ονομάσει «απόρθητο» και, παρά τις διαφωνίες τους, του επεφύλαξε μια θέση στο πάνθεον των «Συντηρητικών επαναστατών». Ο Ρίσι Σούνακ έχει τη φωτογραφία του στο γραφείο του. Ο Μπόρις Τζόνσον τον έχει χαρακτηρίσει «θαρραλέα και αυθεντική φλόγα του συντηρητισμού της ελεύθερης αγοράς». Η Λιζ Τρας «γίγαντα της πολιτικής του 20ού αιώνα». Ο νυν υπουργός Οικονομικών, Τζέρεμι Χαντ, είπε ότι είναι δύσκολα αντικαταστάσιμος. Ο διάδοχός του στο βρετανικό Κοινοβούλιο, Αντριου Ρόμπαθαν, τον περιέγραψε ως «τιτάνα της διανόησης και του μεταπολεμικού κόσμου».
Ο λόρδος Νάιτζελ Λόσον, που πέθανε χθες, Δευτέρα, στα 91 του χρόνια, είχε συνδέσει το όνομά του με τον θατσερισμό της δεκαετίας του ’80, με το «Big Bang» στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου, με τις γενναίες περικοπές φόρων, με τις ιδιωτικοποιήσεις των κοστοβόρων δημόσιων βιομηχανιών και τη μεταμόρφωσή του από ευρωπαϊστή σε ευρωσκεπτικιστή. Εξάλλου, τον άλλοτε υπουργό Οικονομικών έχουν ονομάσει «προφήτη του Brexit». Οι Συντηρητικοί Βρετανοί τον έχουν στο μυαλό τους ως εκείνον που μετέτρεψε το Λονδίνο σε «αξιοζήλευτο» οικονομικό κέντρο του κόσμου.
Γεννήθηκε το 1932, στο Χάμπστεντ του Λονδίνου, σε μιαν οικογένεια Εβραίων. Ο πατέρας του, Ραλφ, ήταν έμπορος τσαγιού και η μητέρα του, Τζόαν Ελίζαμπεθ Ντέιβις καταγόταν από οικογένεια χρηματιστών. Πήγε στο ίδιο σχολείο με τον πατέρα του, το Westminster School, και σπούδασε στην Οξφόρδη φιλοσοφία, πολιτική και οικονομικά.
Μετά την ολοκλήρωση της θητείας του στο Βασιλικό Ναυτικό, ο λόρδος Λόσον στράφηκε στη δημοσιογραφία. Ξεκίνησε την καριέρα του στους Financial Times, συνέχισε στη Sunday Telegraph και, προτού τον απορροφήσει η πολιτική, έγινε αρχισυντάκτης του Spectator.
Ηδη από το 1979, με την ανάρρηση της Μάργκαρετ Θάτσερ στη βρετανική πρωθυπουργία, ο Νάιτζελ Λόσον ανέλαβε δευτερεύοντα υπουργικά καθήκοντα στο υπουργείο Οικονομικών. Οπως λέγεται όμως, η εργατικότητα και η επιμονή του στη νομισματική πολιτική και στις οικονομικές μεταρρυθμίσεις τον ξεχώρισαν μεταξύ των μελών του οικονομικού επιτελείου της Σιδηράς Κυρίας.
Αγκαζέ με τη Θάτσερ
Η επανεκλογή της Θάτσερ το 1983 τού επεφύλασσε τον υπουργικό θώκο που θα τον αναδείκνυε όχι μόνο σε έναν από τους μακροβιότερους υπουργούς Οικονομικών, αλλά και σε εκείνον που η θατσερική πολιτική θα στήριζε τις πιο κρίσιμες, ως θεωρούνταν, οικονομικές, κυρίως φορολογικές, μεταρρυθμίσεις της δεκαετίας του ’80, που θα δίχαζαν –στην κυριολεξία– τους Βρετανούς πολίτες.
«Είχα πλέον αρχίσει να συμμερίζομαι την ιδιαίτερη άποψη του Νάιτζελ για τον εαυτό του», ήταν το μάλλον πικρόχολο σχόλιο της Σιδηράς Κυρίας στα απομνημονεύματά της. Εξάλλου, δεν τον φοβόταν – δεν ήταν παιδί του κομματικού σωλήνα των Συντηρητικών, δεν ήταν μέλος τους καν στο πανεπιστήμιο, οπότε δεν αποτελούσε, όπως λέγεται, αντίπαλον δέος για εκείνη.
Ο προϋπολογισμός του 1984 ήταν το πρώτο βήμα ώστε να φανούν η αποφασιστικότητα και η αφοσίωση του Νάιτζελ Λόσον στις βασικές αρχές του θατσερικού Συντηρητισμού, που αποκρυστάλλωσαν αυτό που ονομάστηκε «νεοφιλελευθερισμός»: «Κοινωνία – δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα. Υπάρχουν άτομα, άνδρες και γυναίκες, και οικογένειες και καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να κάνει τίποτα άλλο παρά μόνο μέσω των ατόμων και τα άτομα κοιτάζουν πρώτα τον εαυτό τους», κατά τα λόγια της ίδιας της Σιδηράς Κυρίας το 1987.
Μείωσε τη φορολογία εισοδήματος και επιχειρήσεων, το έλλειμμα, τον πληθωρισμό. Ταυτόχρονα, πίεζε τη Θάτσερ να ενταχθεί στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών (ERM) – ασχέτως εάν μεταμορφώθηκε σε ευρωσκεπτικιστή και θιασώτη του Brexit. Ηταν εκείνος που προκάλεσε το «Big Bang» του Χρηματιστηρίου του Λονδίνου: την απελευθέρωσή του από τις ρυθμιστικές αρχές του κράτους. Ηταν εκείνος που δημιούργησε αποθέματα άνθρακα στον απόηχο των απεργιών των Βρετανών ανθρακωρύχων, το 1984-1985, οι οποίοι διέκοψαν τις κινητοποιήσεις τους.
Ωστόσο, όπως γράφουν οι Financial Times, η Θάτσερ τον απέτρεψε να μειώσει την απαλλαγή των ενυπόθηκων δανείων από τους τόκους, κάτι που θα μπορούσε να μετριάσει την επακόλουθη έκρηξη των τιμών των κατοικιών.
Και το 1987, ως θεωρητικός του οικονομικού νεοφιλελευθερισμού, έκανε, όπως γράφτηκε, φύλλο και φτερό το οικονομικό μανιφέστο των Εργατικών, οδηγώντας τη Θάτσερ στην τρίτη εκλογική της νίκη την ίδια χρονιά.
Στο πλαίσιο του σιδηρού θατσερισμού, θεωρείται κάτι σαν διανοούμενος και, ταυτόχρονα, αποτελεσματικά πρακτικός. Ωστόσο, οι συνεχείς διαφωνίες με την πρωθυπουργό του, κυρίως για θέματα ευρωπαϊκά και για παρεμβάσεις στο έργο του από τον οικονομικό της σύμβουλο, Αλαν Ουόλτερς, τον οδήγησαν σε παραίτηση το 1989, έπειτα από τελεσίγραφο: ή αυτός ή εγώ. Τη μέρα της παραίτησης, όμως, του Λόσον, παραιτήθηκε και ο Ουόλτερς.
Μάλιστα, λέγεται ότι οι παραιτήσεις του Λόσον και, αργότερα, του υπουργού Εξωτερικών της Θάτσερ και προκατόχου του Λόσον στο υπουργείο Οικονομικών, σερ Τζέφρι Χάουι, οδήγησαν στην παραίτηση της Σιδηράς Κυρίας το 1990.
Η «ενέδρα της Μαδρίτης» και το γερμανικό μάρκο
Μάλιστα, έμεινε γνωστός, μαζί με τον Χάουι, για την «ενέδρα της Μαδρίτης», όταν σε σύνοδο κορυφής της Ε.Ε. στην ισπανική πρωτεύουσα, τον Ιούνιο του 1989, την ανάγκασαν να ανακοινώσει ότι η Βρετανία θα εντασσόταν στον ERM «όταν θα πληρούνταν συγκεκριμένες προϋποθέσεις». Φυσικά, η Σιδηρά Κυρία είχε νιώσει, εκτός από παγιδευμένη, προδομένη.
Ηδη, όμως, από το 1986, όπως γράφουν οι Financial Times, ο Λόσον άρχισε να κάνει σημαντικά λάθη. Η στερλίνα αποδυναμώθηκε μετά την πτώση της τιμής του πετρελαίου. Την ίδια στιγμή, ένιωθε απογοητευμένος από την απόρριψη του ERM από τη Θάτσερ, πιστεύοντας ότι θα ενίσχυε την αξιοπιστία των αντιπληθωριστικών πολιτικών της κυβέρνησης.
Η απόφαση που είχε πάρει, δε, να «κλειδώσει» τη στερλίνα στα τρία γερμανικά μάρκα, χωρίς να ενημερώσει την πρωθυπουργό του, προκάλεσε την οργή της Σιδηράς Κυρίας, η οποία, στα απομνημονεύματά της, αναρωτήθηκε: «Πώς θα μπορούσα να τον εμπιστευτώ ξανά;».
Για τη μεγάλη εικόνα της βρετανικής οικονομίας, όμως, ο λόρδος Λόσον συνέδεσε το όνομά του με την επακόλουθη ύφεση. Οπως έγραψαν οι Times του Λονδίνου, οι περικοπές φόρων και η όλο και πιο χαλαρή νομισματική πολιτική του τροφοδότησαν την «έκρηξη Λόσον» που κατέληξε στη βαθιά ύφεση και την οικονομική δυσπραγία των αρχών της δεκαετίας του ’90.
Ο ίδιος, για την έκρηξη που πήρε το όνομά του, κατηγόρησε τις επίσημες στατιστικές, θεωρώντας ότι απέκρυψαν την κλίμακα της έκρηξης, αλλά η Θάτσερ υποστήριξε ότι η νομισματική του πολιτική σε σχέση με το γερμανικό μάρκο δημιούργησε τον μετέπειτα πληθωρισμό.
Και ενώ το «Big Bang» μετέτρεψε το Σίτι στο κορυφαίο χρηματοπιστωτικό κέντρο του κόσμου, συνέβαλε, την ίδια στιγμή, στη χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-8.
Αρνητής της κλιματικής αλλαγής
Μέσα στα χρόνια, ο Νάιτζελ Λόσον –πλην του ευρωσκεπτικισμού– ανέπτυξε και θεωρίες εναντίον της υπερθέρμανσης του πλανήτη και εν γένει της κλιματικής αλλαγής, ως πρόεδρος του Global Warming Policy Foundation. Τον είχαν κατηγορήσει ότι δεν νοιαζόταν για το μέλλον του πλανήτη, ενώ εκείνος αντέτεινε ότι, με τόσα παιδιά και εγγόνια, μάλλον ανήκε σε εκείνους που ενδιαφέρονταν περισσότερο.
Εξάλλου, το 2017 είχε δηλώσει ότι «τα ακραία καιρικά φαινόμενα συνέβαιναν πάντα. Πάνε κι έρχονται».
Μετα-πολιτική καριέρα
Και ποτέ δεν έπαψε να ασχολείται με την πολιτική, αν και σε… μετα-πολιτικό επίπεδο. Μπορεί η παραίτησή του το 1989 να είχε σηματοδοτήσει, όπως λένε οι Financial Times, το τέλος της της πολιτικής του καριέρας στην πρώτη γραμμή, και να παραιτήθηκε από το Κοινοβούλιο πριν από τις εκλογές του 1992, αποδεχόμενος τον τίτλο του βαρόνου Λόσον του Μπλέιμπι, ωστόσο ανέλαβε διάφορες διευθυντικές θέσεις σε εταιρείες, όπως στην Barclays, ενώ το όνομά του είχε ακουστεί για τη θέση του διοικητή της Τράπεζας της Αγγλίας το 1993.
Τα τελευταία χρόνια είχε αποσυρθεί στη νοτιοδυτική Γαλλιά. Το 2012 είχε δηλώσει ότι «η ιδέα ότι επειδή είσαι γέρος είσαι εντελώς εγωιστής και σε κάνει να σκέφτεσαι: “έχω μόνο άλλα πέντε ή δέκα χρόνια ζωής, οπότε δεν θα μπορούσα να νοιάζομαι λιγότερο”. Ε, λοιπόν, αυτό, δεν θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερο ψέμα».
