«Πάρτε την εφημερίδα στα χέρια σας» προέτρεπε με πηχυαίους τίτλους η Libération στο παρθενικό της φύλλο, πριν από ακριβώς 50 χρόνια. Ως διευθυντής της εμφανιζόταν ο φιλόσοφος Ζαν Πολ Σαρτρ κι αυτό από μόνο του έδινε μια ιδιαίτερη διάσταση στο εγχείρημα.
Πενήντα χρόνια μετά, το έντυπο παιδί από τα απόνερα του γαλλικού Μάη, μια διασταύρωση των πολυποίκιλων εκφάνσεων της αριστεράς εκείνης της εποχής -που έβρισκαν το ιδανικό τους ιδεολογικό χυτήριο στη γαλλική πρωτεύουσα-, γιορτάζει μία διαδρομή τέτοια που την καθιστά άξια αναφοράς.
Από το αρχικό πρωτοσέλιδο, μέχρι χιλιάδες άλλα (αξέχαστο κι αυτό με το «Χάος» σε μπλε φόντο και ελληνικούς χαρακτήρες για να περιγράψει την πολιτική κατάσταση στην Αθήνα, το Νοέμβριο του 2011), Libé έχει γράψει ιστορία στο χώρο του Τύπου, είτε καινοτομώντας (σε περιεχόμενο και αισθητική) είτε με πρωτοσέλιδα που από μόνα τους μπορούν να πουν μία ολόκληρη ιστορία – παρεμβατικά, μοναδικά, με σφραγίδα Libération.
Το παιδί του Μάη
Πολλοί ρωτούσαν τι έμεινε από τον Μάη του 68 και εύκολα απαντούσαν: Η Liberation. Η εφημερίδα που ιδρύθηκε από τους μαοϊκούς και τον Σαρτρ ήταν χωρίς αμφιβολία μία περιπέτεια στο χώρο του Τύπου.
Η αισθητική κατά τη γέννησή της, το 1973, αντλούσε την έμπνευση από τον Μάη και την ιταλική Lotta Continua. Η πρώτη έκδοση της Libération, ήταν ένα πνευματικό τέκνο του δημοσιογράφου Σερζ Ζιλί και του φιλόσοφου Ζαν Πολ Σαρτρ.
Το πρωτοσέλιδο διακήρυττε ότι η εφημερίδα κομίζει μία «νέα δημοσιογραφία», με την ανατολή ενός ελεύθερου και ανεξάρτητου Τύπου που διοικείται από τον λαό.
Το «παιδί του Μάη» δεν το έγραφαν μόνο οι δημοσιογράφοι, αλλά και στρατευμένοι αγωνιστές της μαοϊκής προλεταριακής αριστεράς. Η εικόνα της πρώτης σελίδας (18/4/73) ήταν δηλωτική, καθώς απεικόνιζε ένα πλήθος ανθρώπων διαφόρων ηλικιών
Το πρώτο πρωτοσέλιδο της Liberation το 1973
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Τα άρθρα παρέπεμπαν στους στόχους και τους λόγους ύπαρξης της Libération, οι οποίοι -σε μεγάλο βαθμό- ήταν η έκδοση μιας εφημερίδας με την οποία θα μπορούσε να εκφράζεται η εργατική τάξη.
Τόσο ο Σαρτρ, όσο και ο Ζιλί πίστευαν ότι η ψυχή του προλεταριάτου είχε διαφθαρεί από την αστική ιδεολογία του Τύπου της εποχής.
Στο πρώτο της φύλλο, υπογράμμιζε την ανάγκη να συγκεντρώσει 23 εκατομμύρια φράγκα για να μπορέσει να συνεχίσει, καλώντας τους αναγνώστες της να κάνουν συνδρομές.
Ήταν «μια εφημερίδα, που δεν είναι ο εκπρόσωπος κανενός κόμματος, όπου οι ιδέες και τα γεγονότα μπορούν να αντιπαρατεθούν μεταξύ τους», σημείωνε επίσης σε αυτό το αρχικό 8σέλιδο.
Τελικά, η Libération βρήκε τον τακτικό δρόμο της προς τα περίπτερα στις 22 Μαΐου 1973. Το νερό είχε μπει στο αυλάκι μέσα από ατέλειωτες ώρες συζητήσεων, διαφωνιών και (αναπόφευκτα) ιδεολογικών συγκρούσεων.
50 χρόνια μετά, η πορεία και η εξέλιξη
Η Libé γιόρτασε τα γενέθλια του μισού αιώνα ύπαρξης με ένα στρογγυλό τραπέζι, στο οποίο συμμετείχαν οι τέσσερις άνθρωποι που έχουν καθίσει στην καρέκλα του διευθυντή αυτά τα έτη: Σερζ Ζιλί, Λοράν Ζοφρέν, Νικόλας Ντέμοραντ και Ντοβ Αλφόν. Κι ένα αφιέρωμα με «50 τρελές ιστορίες για την ιστορία της εφημερίδας», όπως οι ίδιοι λένε.
Γιατί επελέγη η λέξη Libération για τον τίτλο; Έδειχνε τον δρόμο –όπως τότε υποστήριξαν οι ιδρυτές της- προς την απελευθέρωση, την άρση των περιορισμών στους περιθωριοποιημένους και το τέλος σε αυστηρούς κανονισμούς, υποδηλώνοντας έτσι συνειδητά τους επαναστατικούς στόχους της.
Η γλώσσα και η ορολογία στα θέματά της συνδέθηκε την εποχή εκείνη με ριζοσπαστικά αριστερά κινήματα. Επιπλέον, το όνομα του Σαρτρ κάτω από τον τίτλο εμφανίστηκε για να μην πάει χαμένη η εμπλοκή του στη δημιουργία της εφημερίδας. Η συμμετοχή του ερμηνεύθηκε ως μία προσπάθειά του να αποκαταστήσει τον δεσμό μεταξύ της διανόησης και του προλεταριάτου, καθώς ένιωθε ότι το Γαλλικό ΚΚ τον είχε διαρρήξει.
Η Libération θέλησε να προκαλέσει επανάσταση στον λαϊκό Τύπο, να επιτρέψει στο κοινό να μιλήσει για τον εαυτό του και να παρέχει απεριόριστη πρόσβαση σε σύγχρονα κοινωνικά, πολιτιστικά και πολιτικά ζητήματα. Η εφημερίδα, στην πρώτη φάση της, στόχευσε σε ένα ιδεολογικά φορτισμένο κοινό και χρησιμοποίησε γλώσσα και χρώμα τέτοιο για να αλληλεπιδράσει, με τη φιλοδοξία να πυροδοτήσει μια επαναστατική ατμόσφαιρα.
Η εμπλοκή του Σαρτρ και του Σερζ Ζιλί ήταν απόδειξη της προσπάθειας των διανοουμένων να δείξουν ότι δεν στέκονται χωριστά από τις μάζες, αλλά δίπλα τους στον αγώνα τους για χειραφέτηση και εξουσία. Ο Ζιλί πίστευε ότι ο Μάιος του 1968 «είχε επανεφεύρει τον τρόπο να είσαι μαζί και να ονειρεύεσαι για το μέλλον». Κι έτσι η Libération υποσχόταν να φέρει επανάσταση στη σύνταξη και τη διάδοση των ειδήσεων, ζωντανεύοντας κατά συνέπεια αυτό το μελλοντικό όραμα.
Στο πρώτο φύλλο, η Libé φιλοξένησε την επιστολή ενός 19χρονου εργάτη από την ανατολική πόλη Σοσό, ο οποίος –λίγο πριν καταταχθεί στο στρατό- καταφερόταν με οργισμένη πένα εναντίον του Πομπιντού και επίσης ένα αισιόδοξο γράμμα, με συντάκτη κάποιον 71χρονο από το Ντουμπ, που «όλη τη ζωή του αγωνίστηκε για τις ιδέες της προόδου». Μια μερίδα κόσμου διεκδικούσε -μέσω της καινούργιας εφημερίδας- να δει «το αληθινό πρόσωπο της Γαλλίας, όχι αυτό της αστικής τάξης, αλλά του εργάτη που μοχθεί όλη του τη ζωή για να μπορέσει να επιβιώσει».
Στα πρώτα της βήματα οι πάντες λάμβαναν τον ίδιο μισθό, ασχέτως της ιεραρχικής τους θέσης.
Διακρίθηκε, επίσης, για το ασεβές και χιουμοριστικό της ύφος και την ανορθόδοξη δημοσιογραφική κουλτούρα. Εκτός από τις παραδοσιακές σημειώσεις του συντάκτη, γνωστές ως Note de la rédaction, περιλάμβανε το καινοτόμο NDLC (note de la claviste), με πνευματώδη σχόλια.
Η καινοτομία της ήταν αέναη, καθώς στην πορεία βρέθηκε να είναι η πρώτη γαλλική καθημερινή εφημερίδα που απέκτησε ιστοσελίδα.
Το εορταστικό πρωτοσέλιδο των 50 χρόνων
🎂 Spécial 5️⃣0️⃣ ans : voici la une du numéro anniversaire de @Libe
En kiosque mardi et disponible pendant 3 jours : https://t.co/nj2k4mQp7h #Libé50ans pic.twitter.com/9wr5mxzdCZ
— Libération (@libe) April 17, 2023
Το ιδεολογικό DNA
Η αρχική τοποθέτησή στο ιδεολογικό φάσμα της άκρας αριστεράς εξελίχθηκε και από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 η Libé απέκτησε μία πιο κεντροαριστερή αντίληψη των πραγμάτων.
Όπως οι ίδιοι λένε, το DNA της είναι «ελεύθερο/ελευθεριακό» και στόχο πάντα είχε να λειτουργήσει ως κοινή πλατφόρμα για τις διαφορετικές τάσεις εντός της Γαλλικής Αριστεράς, με «πυξίδα την υπεράσπιση των ελευθεριών και των μειονοτήτων».
Η απόκτηση του 37% από την οικογένεια των Ρότσιλντ -το 2005- και η εκστρατεία υπέρ του «ναι» στο δημοψήφισμα για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα την αποξένωσαν από πολλούς αριστερούς.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 άρχισε να δέχεται διαφημίσεις και επέτρεψε σε εξωτερικούς φορείς να έχουν μερίδιο στη διοίκηση της, κάτι που είχε αρνηθεί στο παρελθόν. Συνέχισε, πάντως, να διατηρεί μια αριστερόστροφη συντακτική στάση.
Σύμφωνα με τον συνιδρυτή της Σερζ Ζιλί, η Libé πάντα ήταν ακτιβιστική, ωστόσο δεν υποστήριζε κανένα κόμμα – είχε κακές σχέσεις τόσο με αριστερές όσο και με δεξιές κυβερνήσεις.
Στις σελίδες της αρθρογραφίας της, δημοσίευε απόψεις από αλλότριες πολιτικές και ιδεολογικές αφετηρίες, ενώ πάντα επιδίωκε να είναι φορέας εναλλακτικών απόψεων για πολιτιστικά και κοινωνικά γεγονότα.
Όπως το έθεσε ο Ζιλί, «η εξίσωση της απελευθέρωσης συνίστατο στο συνδυασμό της αντικουλτούρας και του πολιτικού ριζοσπαστισμού».
Στις 11 Δεκεμβρίου 2010, η Libération άρχισε να φιλοξενεί πληροφορίες από τα WikiLeaks, σε ένδειξη αλληλεγγύης, προκειμένου να αποφευχθεί η «ασφυξία» του από «κυβερνήσεις και εταιρείες που προσπαθούσαν να εμποδίσουν τη λειτουργία [του WikiLeaks] χωρίς καν δικαστική απόφαση».
Τον Ιούνιο του 2015, σε συνεργασία με το WikiLeaks, ανέφερε ότι η Υπηρεσία Εθνικής Ασφάλειας των Ηνωμένων Πολιτειών υπέκλεπτε τις τηλεφωνικές συνομιλίες των προέδρων Ζακ Σιράκ, Νικολά Σαρκοζί και Φρανσουά Ολάντ από το 2006 έως το 2012.
Το πρωτοσέλιδο για το ελληνικό χάος
Une Libé demain pic.twitter.com/fNilHRQh
— Nicolas Demorand (@ndemorand) November 1, 2011
Τα χρόνια του Ροτσίλντ
Το 2005 η Libération χρειαζόταν κεφάλαια, και ο Ζιλί αποπειράθηκε να πείσει το διοικητικό συμβούλιο να επιτρέψει στον Εντουάρ ντε Ρότσιλντ να αγοράσει ένα μερίδιο. Το συμβούλιο συμφώνησε, αλλά σύντομα προέκυψαν συγκρούσεις.
Στις 25 Νοεμβρίου 2005, η εφημερίδα προχώρησε σε απεργία, διαμαρτυρόμενη για την απόλυση 52 εργαζομένων.
Ο Ροτσίλντ, ο οποίος είχε υποσχεθεί ότι δεν θα παρέμβει στις συντακτικές αποφάσεις, έκρινε ότι δεν έπαιζε αρκετά ενεργό ρόλο στη διαχείριση της εφημερίδας.
Στις 13 Ιουνίου 2006, ο Ζιλί γνωστοποίησε στο προσωπικό ότι ο Ροτσίλντ αρνούνταν να επενδύσει περισσότερα χρήματα, παρεκτός ο γενικός διευθυντής Λουί Ντρεϊφούς και ο ίδιος εγκαταλείψουν την εφημερίδα.
Εκείνος το αποδέχθηκε, πιστεύοντας ότι η ύπαρξη της εφημερίδας θα εξαρτηθεί από την απόφασή του. Αυτό προκάλεσε σοκ στους δημοσιογράφους, που την επόμενη μέρα δημοσίευσαν δημόσια δήλωση, επαινώντας τον ιδρυτή της εφημερίδας, εκφράζοντας παράλληλα τις ανησυχίες τους για τη δημοσιογραφική της ανεξαρτησία.
Στις 6 Ιουλίου, ο Ρότσιλντ δήλωσε: «Η απελευθέρωση χρειάζεται βοήθεια – ηθική, πνευματική και οικονομική υποστήριξη. Η απελευθέρωση δεν χρειάζεται ρέκβιεμ», ωστόσο αυτό δεν φάνηκε δυνατό να αποκλιμακώσει την ένταση. Περισσότεροι από 60 εργαζόμενοι (35 δημοσιογράφοι) παραιτήθηκαν έως τα τέλη του Ιανουαρίου του 2007.
Η Libération δεν έχασε ποτέ το αρχικό της DNA (της υπεράσπιση της ελευθερίας στο βαθύ πυρήνα της), μολονότι ο ιδεολογικός προσανατολισμός στράφηκε προς το κέντρο.
Τα πρωτοσέλιδα της εξακολουθούν να γίνονται σημεία αναφοράς, ακόμα και τώρα – σε μία digital εποχή, που η ταχύτητα πολλές φορές δεν σου επιτρέπει να χωνέψεις αυτό που είδες.
🎂 Libération fête ses 50 ans ! Découvrez notre numéro spécial anniversaire
En kiosque dès aujourd’hui et disponible pendant 3 jours 🎉#Libe50ans pic.twitter.com/tMlDbBs6Rt
— Libération (@libe) April 18, 2023
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr
