Οι δύο μαζικές δολοφονίες στη Σερβία μέσα σε λιγότερο από 96 ώρες προκάλεσαν ένα ισχυρό σοκ στη διεθνή κοινότητα, πόσο μάλλον στην ίδια τη βαλκανική χώρα.
«Θα προχωρήσουμε σε έναν σχεδόν πλήρη αφοπλισμό», δήλωσε ο Σέρβος πρόεδρος Αλεξάντερ Βούτσιτς σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε, υπονοώντας πως η ρίζα του προβλήματος είναι το υψηλό ποσοστό οπλοκατοχής αλλά και η παράνομη χρήση όπλων στη χώρα, με πολλά διεθνή ΜΜΕ να στοχεύουν απευθείας στην οπτική αυτή.
Προσπαθώντας να σταχυολογήσει τα αίτια των δύο τραγικών περιστατικών, η «Κ» συνομίλησε με έναν πολιτικό επιστήμονα, έναν δημοσιογράφο και έναν εργαζόμενο στον τομέα της νεολαίας στη Σερβία. Όλοι συμφώνησαν ότι τα όπλα συνιστούν μόνο ένα μέρος ενός μεγαλύτερου, πολύ πιο «βρώμικου» και πολυσύνθετου κοινωνικού προβλήματος, που κανείς δεν θέλει να προβάλει και να αναδείξει.
Κουλτούρα βίας
Ο Σέρτζαν Σβίιτς, πολιτικός επιστήμονας και πρόεδρος της Διεθνούς Συμβουλευτικής Επιτροπής του Κέντρου Πολιτικής για την Ασφάλεια με έδρα το Βελιγράδι, εξηγεί πως μπορεί αυτές οι δύο μαζικές δολοφονίες να είναι οι πρώτες τέτοιου τύπου εκδηλώσεις δημόσιας βίας στη Σερβία, ωστόσο την τελευταία δεκαετία στη χώρα η ενδοοικογενειακή βία έχει πάρει τη μορφή επιδημίας, ενώ έχει σημειωθεί και μια δραματική αύξηση των γυναικοκτονιών. Την ίδια στιγμή, περιγράφει, έχουν εκδηλωθεί πολλά περιστατικά ενδοσχολικού εκφοβισμού αλλά και αυτοκτονίες νέων. «Σε αυτή την ατμόσφαιρα έλαβαν χώρα τα δύο περιστατικά. Η χώρα ήταν σαν μια χύτρα ταχύτητας, από την οποία έφυγε το καπάκι», τονίζει.
Ως βασική αιτία των φαινομένων αυτών ο κ. Σβίιτς ανέφερε την κουλτούρα βίας, τόσο στα ΜΜΕ όσο και στην πολιτική ρητορική στη Σερβία. «Πιστεύω ότι οι μαζικοί πυροβολισμοί είναι σε μεγάλο βαθμό το αποτέλεσμα της αυξανόμενης προώθησης της βίας στα ΜΜΕ τα τελευταία 10 χρόνια. Η βία προωθείται σε καθημερινή βάση στα μέσα αυτά, τα οποία λαμβάνουν δημόσιο χρήμα για να προάγουν τον πολιτισμό και γράφουν για εκπομπές και ριάλιτι σόου στα οποία έχουν σημειωθεί βιασμοί και ξυλοδαρμοί».
«Έχω ζήσει σε πολλές χώρες του εξωτερικού και πουθενά δεν έχω δει τέτοια κανονικοποίηση της βίας».
«Γυμνές γυναίκες, όπλα, πολυτελή αντικείμενα και φήμη είναι αυτά που δοξάζονται στα ΜΜΕ. Το να είσαι διάσημος είναι πολύ σημαντικό. Να είσαι ήρωας, ακόμα και αν είσαι αντι-ήρωας», συμπληρώνει ο Ντράζεν Ζάτσερο, ο οποίος εργάζεται ως σύμβουλος νέων σε Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις.
«Σε ένα τέτοιο σόου πριν από 15 ημέρες εμφανίστηκε ένας εγκληματίας. Έχω ζήσει σε πολλές χώρες του εξωτερικού και πουθενά δεν έχω δει τέτοια κανονικοποίηση της βίας. Πολλοί ρεπόρτερ στα διεθνή ΜΜΕ δίνουν έμφαση στην οπλοκατοχή και πράγματι, η Σερβία έχει υψηλά ποσοστά, αλλά αυτό είναι μόνο ένα μέρος της μεγαλύτερης εικόνας», υπογράμμισε από πλευράς του ο κ. Σβίιτς.
700.000 όπλα σε νόμιμη ιδιωτικη κατοχή
Σύμφωνα με τα στοιχεία του αρχισυντάκτη του εβδομαδιαίου περιοδικού Vreme, Φίλιπ Σβάμ, στη Σερβία υπάρχουν 700.000 όπλα σε νόμιμη κατοχή ιδιωτών. «Ακόμα και με αυτόν τον τεράστιο αριθμό όπλων, δεν έχουμε υψηλό αριθμό εγκληματικότητας όσον αφορά τη χρήση των όπλων. Το βασικό όπλο στις γυναικοκτονίες, παραδείγματος χάρη, είναι το μαχαίρι, μόνο στο 30% αυτών χρησιμοποιήθηκαν όπλα», υπογραμμίζει αναφέροντας πως δεν συνδέει τα δύο αυτά περιστατικά με το υψηλό ποσοστό οπλοκατοχής στη Σερβία. Διευκρινίζει ωστόσο, πως αν ο πατέρας του συγκεκριμένου μαθητή στο πρώτο περιστατικό στο σχολείο δεν είχε όπλο, το παιδί του σίγουρα δεν θα το χρησιμοποιούσε.
«Σίγουρα δεν βοηθάει η οπλοκατοχή, αλλά δεν πρέπει να επικεντρωνόμαστε μόνο σε αυτή την πτυχή», υπογραμμίζει ο κ. Σβίιτς. Ο ίδιος επισημαίνει πως τα διεθνή ΜΜΕ και οι αναλυτές τείνουν ακόμα να αντιμετωπίζουν αυτά που συμβαίνουν στη Σερβία, πάντα υπό το πρίσμα του πολέμου και του παράνομου εμπορίου των όπλων που άνθισε τα χρόνια του πολέμου και την περίοδο μετά από αυτόν. «Είμαστε περίπου 1/4 του αιώνα μακριά από τον τελευταίο πόλεμο που είχε η Σερβία. Η κουλτούρα των όπλων επικρατεί στα Βαλκάνια πολύ πριν τους πολέμους της δεκαετίας του ’90, αλλά δεν είχαμε φαινόμενα μαζικών δολοφονιών πριν».
Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και ο Ντράζεν Ζάτσερο: «Έχουμε αυστηρούς κανόνες αναφορικά με την οπλοκατοχή και την οπλοχρησία. Το οργανωμένο έγκλημα αλλά και τα αρνητικά πρότυπα στα ΜΜΕ είναι αυτά που επηρεάζουν αρνητικά τη νεολαία».
Οικονομικά προβλήματα και πολιτική ρητορική
Ο ίδιος μίλησε και για την οικονομική κατάσταση στη χώρα. «Ζούμε στα όρια της ΕΕ όπου όλα είναι καλύτερα και πάντα υπάρχει αυτή η σύγχυση για το ότι οι γείτονες μας διαβιούν σε καλύτερες συνθήκες απ’ ό,τι εμείς. Μια οικογένεια εδώ αγωνίζεται σκληρά για να τα καταφέρει, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να αφιερώσει πολύ χρόνο στα παιδιά, τα οποία “εκπαιδεύονται” από τα ΜΜΕ αλλά και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Tik Tok», αναφέρει ο κ. Ζάτσερο. Το αποτέλεσμα, όπως επισημαίνει, είναι οι ανήλικοι να εκτίθενται άκριτα σε πρότυπα βίας.
Ο ίδιος περιγράφει ακόμα πως στη χώρα βιώνουν έναν άγριο καπιταλισμό, διαφορετικό από αυτόν στις δυτικές χώρες, που προκαλεί άγχος και απομόνωση, αλλά και μια αίσθηση στον κόσμο ότι δεν ακούγεται η φωνή του. Όλα αυτά δημιουργούν εύφορο έδαφος για τέτοιες συμπεριφορές.
Στη χώρα υπάρχει μια ακραία φιλελεύθερη πολιτική, υποστηρίζει και ο πολιτικός επιστήμονας, Σέρτζαν Σβίιτς, ο οποίος επιρρίπτει ευθύνες στην κυβέρνηση λέγοντας πως έχει πάρει ανεπαρκή μέτρα για όλα τα παραπάνω φαινόμενα αλλά και κατηγορώντας την για τη ρητορική που χρησιμοποιεί. «Η κυβέρνηση τρέφεται από την κουλτούρα της βίας και την πόλωση στην κοινωνία. Σε πολιτικό επίπεδο υπάρχει μια διαιώνιση της εθνικιστικής ρητορικής από τότε που το συγκεκριμένο κόμμα εκλέχθηκε το 2012. Ο μη πολιτικά ορθός, ακροδεξιός λόγος και η ρητορική μίσους είναι κυρίαρχα στοιχεία στη δημόσια σφαίρα», σημειώνει, προσθέτοντας πως με τη σειρά τους αυτά προάγουν τη τοξική αρρενωπότητα.
Ο κ. Σβίιτς φέρεται κατά της κυβέρνησης Βούτσιτς αναφορικά και με την αντίδρασή της στα δύο περιστατικά «Τα μέτρα που προτείνουν δεν λύνουν το πρόβλημα, είναι κυρίως δημόσιες σχέσεις, για να δείξουν ότι κάνουν κάτι», σημείωσε, αναφερόμενος χαρακτηριστικά στην πρόταση επαναφοράς της θανατικής ποινής που πρότεινε ο πρόεδρος, αλλά -όπως είπε- αρνήθηκε ο πρωθυπουργός.
