Δεκαπέντε μήνες μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η Ευρωπαϊκή Ενωση εξακολουθεί να δοκιμάζεται. Η ενεργειακή κρίση αντιμετωπίστηκε προσωρινά μόνο, ο πληθωρισμός στην Ευρωζώνη επιμένει στο 7%, η μετανάστευση αυξάνεται και τα ακροδεξιά, συχνά φιλορωσικά, κόμματα ανακτούν το ακροατήριό τους. Η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), που έχει αποδειχθεί ότι διατηρεί στενές σχέσεις με τη Μόσχα, ανεβαίνει σταθερά κι έχει φτάσει στο 16% στις τελευταίες δημοσκοπήσεις. Στη Γαλλία η Μαρίν Λεπέν, το κόμμα της οποίας χρηματοδοτήθηκε στο παρελθόν από ρωσικές τράπεζες, θα κέρδιζε τον Εμανουέλ Μακρόν με ποσοστό 55-45% αν επαναλαμβάνονταν τώρα οι περυσινές προεδρικές εκλογές.
Στη Σλοβακία οι τρέχουσες έρευνες εμφανίζουν ως πολύ πιθανή την προοπτική δημιουργίας φιλορωσικού κυβερνητικού συνασπισμού τον Σεπτέμβριο. Και στην Αυστρία το ακροδεξιό φιλορωσικό «Κόμμα της Ελευθερίας» είναι το δημοφιλέστερο αυτή τη στιγμή στη χώρα.
Διλήμματα
Σύμφωνα με μελέτη του think tank «Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Διεθνών Σχέσεων» (ECFR), που δόθηκε στη δημοσιότητα την Ημέρα της Ευρώπης την περασμένη Τετάρτη, παρά τις προκλήσεις για τις ευρωπαϊκές αξίες και τη σύνθετη ιστορία της Γηραιάς Ηπείρου με τη Ρωσία, η πλειονότητα των χωρών της Ε.Ε. φαίνεται πως στηρίζει απαρεγκλίτως την Ουκρανία στον πόλεμο. Ωστόσο τα αποτελέσματα δεν είναι ενιαία σε όλη την Ε.Ε.
«Είναι θεμιτό ένα μποϊκοτάζ στα ρωσικά πολιτιστικά προϊόντα σε ένδειξη αλληλεγγύης προς το Κίεβο; Είναι απαραίτητη η αναστολή λειτουργίας των ρωσικών ΜΜΕ για να καταπολεμηθεί η παραπληροφόρηση της Μόσχας; Θα πρέπει να επιβληθούν κυρώσεις σε βάρος των Ρώσων πολιτών ή δεν πρέπει να πληρώσει ο λαός για τα λάθη του Κρεμλίνου;». Αυτά είναι μερικά από τα διλήμματα που αντιμετωπίζουν οι Βρυξέλλες στην προσπάθειά τους να χαράξουν μια λεπτή γραμμή ανάμεσα στη συμπαράσταση στην Ουκρανία και την τιμωρία στη Ρωσία.
Η πλειονότητα των χωρών της Ε.Ε. στηρίζει απαρεγκλίτως την Ουκρανία, ωστόσο μεταξύ των κρατών-μελών παρατηρούνται διαφοροποιήσεις.
Η απάντηση της Ε.Ε. σε αυτά τα ερωτήματα δεν επηρεάζει απλώς την εικόνα του πλανήτη για την Ευρώπη αλλά και των Ευρωπαίων πολιτών για την Ενωση. Για να αποτιμήσει τα φιλοευρωπαϊκά αισθήματα των 27 χωρών-μελών της Ε.Ε., το ECFR συγκέντρωσε στοιχεία με βάση δέκα κριτήρια. Η ανάλυση δείχνει ότι στη συντριπτική πλειονότητα των χωρών η κοινή γνώμη έχει θετική γνώμη για την Ε.Ε. και την Ευρώπη. Με την εξαίρεση της Ουγγαρίας και λιγότερο της Πολωνίας και της Βουλγαρίας, οι κυβερνήσεις είναι φιλοευρωπαϊκές. Τον τελευταίο χρόνο οι κυβερνήσεις τεσσάρων χωρών (της Τσεχίας, της Δανίας, της Σλοβακίας και της Σλοβενίας) έχουν αποκτήσει μεγαλύτερη σύνδεση με την Ευρώπη, ενώ μόνο εκείνη της Βουλγαρίας έχει γίνει πιο ευρωσκεπτικιστική.
Ως προς τη στήριξη στην Ουκρανία, 12 χώρες-μέλη έχουν διαθέσει τουλάχιστον 0,5% του ΑΕΠ τους για την παροχή βοήθειας. Η Δανία προηγείται σε επίπεδο φιλοευρωπαϊκού φρονήματος, η Ελλάδα είναι ουραγός. Στη χώρα μας, όπως και στη Γαλλία, οι μισοί και πλέον ερωτηθέντες δεν είναι αισιόδοξοι για το μέλλον της Ε.Ε. Η αφοσίωση στις ευρωπαϊκές αρχές είναι σχετικά χαμηλή στην Τσεχία, την Εσθονία και την Ελλάδα. Η χώρα μας μαζί με την Κύπρο είναι οι χώρες στις οποίες η ρωσική ρητορική και προπαγάνδα έχουν τη μεγαλύτερη απήχηση. Θεωρείται δηλαδή μια από τις πιο ευάλωτες και επικίνδυνες χώρες της Ενωσης για τον διεμβολισμό της κοινής γνώμης από τη Μόσχα. Γιατί συμβαίνει αυτό; Ο Πάβελ Ζέρκα, αναλυτής του ECFR και συντάκτης της έρευνας, εξηγεί: «Οπως βλέπετε στην έρευνα διαχωρίζω τις χώρες που είναι πιο ευάλωτες στη ρωσική προπαγάνδα.
Η Ελλάδα και η Κύπρος παρουσιάζουν κοινά στοιχεία, μην ξεχνάμε όμως και τη Γερμανία και τη Γαλλία, οι οποίες επίσης εμφανίζονται επιρρεπείς στη ρητορική της Μόσχας. Το πιο σημαντικό ερώτημα ως προς το ευρωπαϊκό φρόνημα είναι το κατά πόσον οι πολίτες των 27 χωρών αισθάνονται ότι μοιράζονται το ίδιο μέλλον. Σε αυτό το σημείο η Ελλάδα έχει το χαμηλότερο ποσοστό σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες, κάτι που αποτυπώνεται άλλωστε και στο Ευρωβαρόμετρο. Προφανώς αυτό έχει σχέση με την κρίση χρέους, αλλά το εύρημα συμπαρασύρει και την ευρωπαϊκή πολιτική στο ουκρανικό. Μπορεί η ελληνική κοινή γνώμη να στηρίζει αυτή τη στιγμή την ευρωπαϊκή στρατηγική στον πόλεμο, την ίδια στιγμή όμως βλέπουμε να ενισχύονται οι φωνές που ισχυρίζονται ότι η πολιτική των κυρώσεων σε βάρος της Μόσχας είναι υπερβολική.
Με δεδομένο το αυξημένο κόστος ζωής φοβάμαι ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα στην οποία θα μπορούσε να αυξηθεί η δυσαρέσκεια για την ευρωπαϊκή πολιτική στο ζήτημα. Και σε αυτό το σημείο μπαίνουν στο παιχνίδι οι ιστορικοί και θρησκευτικοί δεσμοί με τη Ρωσία, που θα μπορούσαν να επηρεάσουν την αλληλεγγύη προς την Ουκρανία. Δεν λέω κάτι πρωτότυπο. Η Ελλάδα όπως και η Κύπρος χάνουν πολλά επειδή οι Ρώσοι και οι Ουκρανοί τουρίστες δεν μπορούν να επισκεφθούν τη χώρα. Στο πλαίσιο αυτό εικάζω ότι οι Ελληνες θα μπορούσαν να στηρίξουν ένα συμβιβασμό, τον οποίο η Ουκρανία απεύχεται προς το παρόν».
Ελλειμμα ενημέρωσης
Οι πολίτες σε χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης υποφέρουν από περιορισμένη ενημέρωση από τα ΜΜΕ, εκτιμά ο Ζέρκα, και αυτός είναι ένας από τους λόγους που είναι πιο ευάλωτοι στη ρωσική παραπληροφόρηση. Κατά τη γνώμη του, οι κυβερνήσεις θα έπρεπε να αναγνωρίσουν τις παθογένειες των χωρών τους και να τις αντιμετωπίσουν. Ωστόσο, στις ρωσικές προκλήσεις οι Ευρωπαίοι δεν θα έπρεπε να υιοθετούν αμυντική στάση, ούτε να υιοθετούν εμπάργκο και απαγορεύσεις. «Οι ευρωπαϊκές αρχές οφείλουν να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη τους στον φιλελευθερισμό και στους πολίτες τους, προκειμένου να αποδομήσουν την επιχειρηματολογία της Μόσχας περί αδύναμης Ευρώπης», καταλήγει η έρευνα.
Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, γιόρτασε τη φετινή 9η Μαΐου, την Ημέρα της Ευρώπης, στο Κίεβο. «Εδώ δίνεται καθημερινά η μάχη για τις υπέρτατες αξίες μας», είπε.
