Υποχώρηση του κράτους δικαίου και της δικαστικής ανεξαρτησίας σε πολλές χώρες της Ευρώπης

Οι συνθήκες υποχώρησης του κράτους δικαίου που επικρατούν σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αλλά και τα θέματα δικαστικής ανεξαρτησίας η οποία δοκιμάζεται σε χώρες όπως η Πολωνία, η Ουγγαρία, πρωτίστως η Τουρκία, κ.α., αποτελούν το αντικείμενο της εαρινής συνόδου που πραγματοποιείται στο Μέγαρο Μουσικής 1-3 Ιουνίου και συνδιοργανώνεται από κοινού από την Ευρωπαϊκή Ενωση Δικαστών και την Ενωση Δικαστών και Εισαγγελέων.

Στις εργασίες της συνόδου μετέχουν αντιπροσωπείες δικαστικών από 42 χώρες, μεταξύ αυτών σημαντικοί Ευρωπαίοι, αλλά και Ελληνες δικαστικοί λειτουργοί.

Κατά τη διάρκεια των εργασιών της συνόδου, πέραν των θεμάτων υποχώρησης του κράτους δικαίου και της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης, άλλα θέματα μείζονος ενδιαφέροντος που συζητούνται είναι οι συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία και οι μαζικές διώξεις δικαστικών λειτουργών και νομικών στην Τουρκία.

Εκτός από τις αντιπροσωπείες 42 χωρών που ανήκουν στο Συμβούλιο της Ευρώπης, τις εργασίες παρακολουθούν δικαστικοί από την Ουκρανία, αλλά και από άλλες χώρες.

Κατά τη διάρκεια των εργασιών, ο πρώην υφυπουργός Δικαιοσύνης, Γιώργος Κώτσηρας, μίλησε εκπροσωπώντας τη Νέα Δημοκρατία και αναφέρθηκε στις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες που έγιναν τα τελευταία χρόνια στο σύστημα Δικαιοσύνης (ενίσχυση της ψηφιοποίησης, Δικαστική Αστυνομία, αξιολόγηση δικαστικών λειτουργών, κατασκευή νέων δικαστικών μεγάρων, κ.ά.). Επίσης έκανε ειδική αναφορά στα εθνικά σχέδια δράσης για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που βρίσκονται σε εξέλιξη στην Ελλάδα, λ.χ. για τα Εθνικά Σχέδια Δράσης για τα δικαιώματα του παιδιού, για την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης ανηλίκων, για την προστασία την δικαιωμάτων των Ατόμων με αναπηρία κ.λπ.

Ο κ. Κώτσηρας τόνισε επίσης ότι η βελτίωση της ταχύτητας και της ποιότητας απονομής Δικαιοσύνης αποτελεί βασικό άξονα του προγραμματικού λόγου του υπουργείου Δικαιοσύνης, ενώ πρόσθεσε ότι οφείλουν όλοι (πολιτεία και συλλειτουργοί στον χώρο της Δικαιοσύνης) να έχουν αποκλειστικό μέλημά τους την προσπάθεια βελτίωσης των συνθηκών πρόσβασης των πολιτών στην ανεξάρτητη Δικαιοσύνη.

Από την πλευρά του, ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Δικαιοσύνης, Πάνος Αλεξανδρής, ανέφερε ότι σήμερα η Ευρώπη καλείται να υπερασπίσει όλες τις ευρωπαϊκές κατακτήσεις της μεταπολεμικής περιόδου και προσέθεσε ότι η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης σε όλο τον ευρωπαϊκό δικαιικό χώρο αποτελεί την εγγύηση για το μέλλον και την εξέλιξη της Δημοκρατίας στην Ευρώπη και γι’ αυτό οφείλουν όλες οι ευρωπαϊκές δημοκρατικές κυβερνήσεις να συνδράμουν σ’ αυτό.

Εκπρόσωποι Διεθνούς και Ευρωπαϊκής Ενωσης

Τόσο ο Πορτογάλος πρόεδρος της Διεθνούς Ενωσης Δικαστών, José Igreja Matos, όσο και ο Κροάτης εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ενωσης Δικαστών, Duro Sessa, επισήμαναν ότι οι δικαστές πρέπει να υιοθετούν την κληρονομιά του Αριστοτέλη και πρόσθεσαν ότι η Αθήνα είναι το όνομα που εμπεριέχει την περισσότερη Δημοκρατία.

Ακόμη, αναφέρθηκαν στη διεθνή κατάσταση που επικρατεί στον χώρο της Δικαιοσύνης και ειδικά στις χώρες όπου δεν υπάρχουν δημοκρατικά καθεστώτα. Παράλληλα δήλωσαν την αλληλεγγύη τους προς όλους τους δικαστές, όπου και αν ευρίσκονται.

Μαργαρίτα Στενιώτη

Η πρόεδρος της Ενωσης Δικαστών και Εισαγγελέων, Μαργαρίτα Στενιώτη, επισήμανε από την πλευρά της, μεταξύ των άλλων, τα εξής:

«Η αρχή του Κράτους Δικαίου, όμως, τα τελευταία χρόνια δοκιμάστηκε λόγω των διαδοχικών ή και παράλληλων κρίσεων που σημειώθηκαν σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη. Η δημοσιονομική, η μεταναστευτική, η υγειονομική και η ενεργειακή κρίση, ο πόλεμος στην Ουκρανία, διαμόρφωσαν μια νέα κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα, με ιδιαίτερες συνέπειες στην έννομη τάξη.

Οι κρίσεις αυτές είχαν συνέπεια την υποχώρηση των αρχών του Κράτους Δικαίου και παράλληλα τη συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους, σε τέτοιο σημείο ώστε να απειλείται η κοινωνική συνοχή. Κυρίως στις χώρες της Μεσογείου, καταγράφηκε υποβάθμιση του δικαιώματος στην εργασία, του δικαιώματος στην κοινωνική ασφάλιση, του δικαιώματος στην υγεία. Πολλοί μίλησαν για υποβάθμιση των  δικαιοκρατικών εγγυήσεων που έφτανε μέχρι την πλήρη συρρίκνωση του δικαιώματος στην ανάπτυξη της προσωπικότητας των πολιτών και την προσβολή της αξίας του ανθρώπου, η προστασία της οποίας αποτελεί πρωταρχική υποχρέωση κάθε Πολιτείας.

Πέραν της υγειονομικής διάστασής της, η πανδημία Covid-19 έφερε στο προσκήνιο εξαιρετικά κρίσιμα ζητήματα για τη δημοκρατία στην Ευρώπη. Οι κυβερνήσεις, για να αναχαιτίσουν την εξάπλωση της νόσου, συγκέντρωσαν στα χέρια τους την άσκηση της νομοθετικής εξουσίας και έλαβαν μέτρα που επέφεραν σοβαρά πλήγματα στο σύστημα των ελευθεριών και των δικαιωμάτων. Το δίκαιο έπαυσε να έχει την πρωτοκαθεδρία στη ρύθμιση της κοινωνικοπολιτικής ζωής και οι κανόνες που ρυθμίζουν τη συμβίωση των πολιτών εκπορεύονταν από την αυθεντία των ειδικών.

Ωστόσο, διαπιστώνουμε, ότι το Κράτος Δικαίου, παρά την υποχώρησή του, εν τέλει διατηρεί την εγγυητική λειτουργία του, εφόσον μετατρέπεται σε κράτος πρόληψης και αναπτύσσει πολιτικές με τις οποίες διαφυλάσσονται τα αγαθά των πολιτών, και κυρίως των ευάλωτων. Διαπιστώνουμε ότι τα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη έχουν ανθεκτικούς δικαιοκρατικούς θεσμούς.

Υπάρχουν, όμως, χώρες που δοκιμάζονται ακόμη, όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία, στις οποίες η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης ουσιαστικά καταργήθηκε και υπάρχει ανάγκη επανόδου στην πλήρη προστασία των δημοκρατικών θεσμών, του δημοκρατικού αξιακού συστήματος και του Κράτους Δικαίου, που υποχώρησαν με δεδομένο ότι ο σεβασμός του Κράτους Δικαίου συνδέεται άρρηκτα με τον σεβασμό της Δημοκρατίας και των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

Στο σημείο αυτό να αναφέρουμε τον τεράστιο ρόλο που διαδραματίζει η Ευρωπαϊκή Ενωση Δικαστών στην ανάδειξη του προβλήματος, αλλά και στην  ανάδειξη της σημασίας η Δικαιοσύνη να απονέμεται από ανεξάρτητα δικαστήρια.

Στη γείτονα χώρα μας, την Τουρκία, εκατοντάδες είναι οι δικαστές, οι εισαγγελείς, οι δικηγόροι που βρίσκονται στη φυλακή και πολλοί άλλοι αγωνίζονται για την επιβίωσή τους. Η αλληλεγγύη που επιδεικνύει τόσο η EAJ όσο και η IAJ στους συλληφθέντες είναι μεγάλη. Ο Murat Arslan, ο πρόεδρος της Ενωσης Δικαστών Yarsav, μέλος της Διεθνούς και της Ευρωπαϊκής Ενωσης Δικαστών, έγινε το σύμβολο του αγώνα για ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης στην Τουρκία.

Τα λόγια του: “Το τίμημα που πληρώνουμε απλώς ενισχύει την πίστη μας ότι το κράτος δικαίου και η δημοκρατία τις επόμενες ημέρες θα εσωτερικευτούν και ανεβάζει το μαχητικό μας πνεύμα”».

Κλείνοντας, η κυρία Στενιώτη επισήμανε: «Για την προστασία των πολιτών χρειαζόμαστε πραγματικά ανεξάρτητα δικαστικά συστήματα, επιβάλλεται η διασφάλιση της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης, που αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο κάθε δημοκρατικής και ελεύθερης κοινωνίας».

Χαιρετισμοί

Τις εργασίες της συνόδου προλόγισε ο πρόεδρος Πρωτοδικών, Δημήτρης Φούκας, ο οποίος σήκωσε το βάρος της όλης διοργάνωσης. Ο κ. Φούκας, αφού ευχαρίστησε τόσο τους συνέδρους όσο και τους παρευρισκομένους για την παρουσία τους, αναφέρθηκε στις προσωπικότητες του προεδρείου και στη συμμετοχή των 42 δικαστικών ενώσεων.

Τέλος, σύντομο χαιρετισμό απηύθυνε ο δήμαρχος Αθηνών Κώστας Μπακογιάννης και ο Παναγιώτης Δανιάς (πρόεδρος της Ενωσης Διοικητικών Δικαστών) εκ μέρους των Ελληνικών Δικαστικών Ενώσεων, ενώ παρευρέθηκαν ο πρόεδρος της Ολομέλειας των Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδος και πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, Δημήτρης Βερβεσός, αντιπρόεδροι του Αρείου Πάγου, δικαστές, κ.ά.