Ο πρόεδρος Τζον Φ. Κένεντι υπήρξε ένας από τους μεγάλους ειρηνοποιούς του πλανήτη. Ηγήθηκε της ειρηνικής επίλυσης της Κρίσης των Πυραύλων στην Κούβα και στη συνέχεια διαπραγματεύθηκε με επιτυχία τη Συνθήκη Μερικής Απαγόρευσης Πυρηνικών Δοκιμών με τη Σοβιετική Ενωση στο απόγειο του Ψυχρού Πολέμου. Τη στιγμή της δολοφονίας του έκανε βήματα για τον τερματισμό της εμπλοκής των ΗΠΑ στο Βιετνάμ.
Στην καταπληκτική και αξεπέραστη Ομιλία του για την Ειρήνη, που εκφωνήθηκε πριν από ακριβώς 60 χρόνια, ο Κένεντι παρουσίασε το σχέδιό του για ειρήνη με τη Σοβιετική Ενωση. Η Ομιλία για την Ειρήνη του Κένεντι αναδεικνύει σήμερα το πόσο η προσέγγιση του Τζο Μπάιντεν απέναντι στη Ρωσία και στον πόλεμο στην Ουκρανία χρειάζεται δραστικό επαναπροσδιορισμό. Ακολουθώντας τις συμβουλές του Κένεντι, ο Μπάιντεν θα μπορούσε να αναδειχθεί και αυτός σε ειρηνοποιό.
Στην ομιλία ο Κένεντι περιγράφει την ειρήνη «ως τον αναγκαίο λογικό σκοπό των λογικών ανθρώπων». Ωστόσο αναγνωρίζει ότι η επίτευξη της ειρήνης δεν είναι εύκολη: «Αντιλαμβάνομαι ότι η επιδίωξη της ειρήνης δεν είναι τόσο εντυπωσιακή όσο η επιδίωξη του πολέμου – και συχνά τα λόγια αυτού που την επιδιώκει πέφτουν στο κενό. Ομως δεν υπάρχει επιτακτικότερο καθήκον».
Ο Κένεντι εναντιώθηκε στην επικρατούσα απαισιοδοξία, στο απόγειο του Ψυχρού Πολέμου, ότι η ειρήνη με τη Σοβιετική Ενωση ήταν αδύνατη. Το πιο σημαντικό, είπε ο Κένεντι, είναι ότι δεν πρέπει «να βλέπουμε μόνο μια διαστρεβλωμένη και απελπισμένη εικόνα της άλλης πλευράς». Δεν πρέπει «να βλέπουμε τη σύγκρουση ως αναπόφευκτη, την προσαρμογή ως αδύνατη και την επικοινωνία ως τίποτα περισσότερο από ανταλλαγές απειλών».
Ο Κένεντι προειδοποίησε να μη στριμώχνουμε έναν πυρηνικό αντίπαλο στη γωνία, διότι αυτό θα μπορούσε να τον οδηγήσει σε απελπισμένες ενέργειες. «Πάνω απ’ όλα, και ενώ υπερασπίζονται τα δικά μας ζωτικά συμφέροντα, οι πυρηνικές δυνάμεις πρέπει να αποφεύγουν τις αντιπαραθέσεις εκείνες που φέρνουν τον αντίπαλο στην επιλογή είτε μιας ταπεινωτικής υποχώρησης είτε ενός πυρηνικού πολέμου. Η υιοθέτηση μιας τέτοιας πορείας στην πυρηνική εποχή θα αποτελούσε απόδειξη μόνο της χρεοκοπίας της πολιτικής μας – ή μιας συλλογικής επιθυμίας θανάτου για τον κόσμο».
Ο Κένεντι γνώριζε ότι εφόσον η ειρήνη ήταν προς το αμοιβαίο συμφέρον των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ενωσης, θα μπορούσε να επιτευχθεί μια συνθήκη ειρήνης. Σε όσους έλεγαν ότι η Σοβιετική Ενωση δεν θα την τηρούσε, ο Κένεντι απάντησε ότι «τόσο οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους, όσο και η Σοβιετική Ενωση και οι σύμμαχοί της έχουν αμοιβαίως ισχυρό συμφέρον για μια δίκαιη και πραγματική ειρήνη και για την παύση του ανταγωνισμού των εξοπλισμών».
«Ας μη διαπραγματευθούμε ποτέ από φόβο. Αλλά ας μη φοβηθούμε ποτέ να διαπραγματευθούμε», είχε πει ο JFK όταν ανέλαβε το αξίωμα, τον Ιανουάριο του 1961.
Ο Κένεντι τόνισε τη σημασία της άμεσης επικοινωνίας μεταξύ των δύο αντιπάλων. Η ειρήνη, είπε, «θα απαιτήσει αυξημένη συνεννόηση μεταξύ των Σοβιετικών και ημών. Και η αυξημένη συνεννόηση προϋποθέτει αυξημένη επαφή και επικοινωνία. Ενα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση είναι η προτεινόμενη ρύθμιση για μια απευθείας γραμμή μεταξύ Μόσχας και Ουάσιγκτον, ώστε να αποφεύγονται από κάθε πλευρά οι επικίνδυνες καθυστερήσεις, παρεξηγήσεις και παρερμηνείες των ενεργειών της άλλης, οι οποίες θα μπορούσαν να προκύψουν σε περίοδο κρίσης».
Στο πλαίσιο του πολέμου στην Ουκρανία, ο Μπάιντεν έχει σχεδόν την αντίθετη στάση από τον Κένεντι. Εχει υποτιμήσει προσωπικά και επανειλημμένως τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν. Η κυβέρνησή του έχει ορίσει ως πολεμικό στόχο των ΗΠΑ την αποδυνάμωση της Ρωσίας. Ο Μπάιντεν έχει αποφύγει κάθε επικοινωνία με τον Πούτιν. Προφανώς δεν έχουν μιλήσει ούτε μία φορά από τον Φεβρουάριο του 2022, και ο Μπάιντεν απέρριψε μια διμερή συνάντηση με τον Πούτιν κατά την περυσινή σύνοδο κορυφής του G20 στο Μπαλί της Ινδονησίας.
Ο Μπάιντεν αρνήθηκε ακόμη και να αναγνωρίσει, πόσο μάλλον να αντιμετωπίσει τις βαθιές ανησυχίες της Ρωσίας για την ασφάλεια. Ο Πούτιν εξέφρασε επανειλημμένως τη σφοδρή αντίθεση της Ρωσίας στη διεύρυνση του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία, μια χώρα με σύνορα 2.000 χιλιομέτρων με τη Ρωσία. Οι ΗΠΑ δεν θα ανέχονταν ποτέ μια στρατιωτική συμμαχία Μεξικού – Ρωσίας ή Μεξικού – Κίνας, δεδομένου ότι τα σύνορά τους με το Μεξικό απλώνονται σε μήκος 2.000 μιλίων. Είναι καιρός ο Μπάιντεν να διαπραγματευθεί με τη Ρωσία για τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ, στο πλαίσιο ευρύτερων διαπραγματεύσεων για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.
Οταν ο Κένεντι ανέλαβε το αξίωμα, τον Ιανουάριο του 1961, διατύπωσε ξεκάθαρα τη θέση του σχετικά με τις διαπραγματεύσεις: «Ας μη διαπραγματευθούμε ποτέ από φόβο. Αλλά ας μη φοβηθούμε ποτέ να διαπραγματευθούμε. Ας ανακαλύψουν και οι δύο πλευρές τα προβλήματα που μας ενώνουν αντί να επιμένουν στα προβλήματα που μας χωρίζουν». Στην Ομιλία του για την Ειρήνη ο Κένεντι υπενθύμισε ότι αυτό που ενώνει τις ΗΠΑ και τη Ρωσία είναι ότι «όλοι κατοικούμε σε αυτόν τον μικρό πλανήτη. Ολοι αναπνέουμε τον ίδιο αέρα. Ολοι μας αγαπάμε το μέλλον των παιδιών μας. Και είμαστε όλοι θνητοί».
Ο κ. Τζέφρι Ντ. Σακς είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια των ΗΠΑ και συγγραφέας του βιβλίου «To Move the World: JFK’s Quest for Peace» (Random House: 2013).
