Οι πρόσφατες εξελίξεις στο εσωτερικό της Ρωσίας με την ανταρσία Πριγκόζιν έστρεψαν το ενδιαφέρον από τα πεδία μαχών στην Ουκρανία στην προστασία της Μόσχας από πιθανή εισβολή της ομάδας Wagner. Οι κινήσεις του επονομαζόμενου «σεφ του Πούτιν» προκάλεσαν πολλά ερωτήματα για την κατάσταση στο εσωτερικό της Ρωσίας και τους λόγους πίσω από τον παρ’ ολίγον ρωσικό εμφύλιο.
Η «Κ» απευθύνθηκε στον διεθνώς καταξιωμένο γεωστρατηγικό αναλυτή δρα Χάρλαν Ούλμαν, πρόεδρο του ομίλου Killowen και θεμελιωτή του στρατηγικού δόγματος «Σοκ και δέος». Με βάση αυτήν τη θεωρία η «ταχεία κυριαρχία» στο πεδίο της μάχης («Σοκ») και η υπέρμετρη άσκηση πολεμικής ισχύος («Δέος») συντελούν στην ψυχολογική ήττα και παράλυση του αντιπάλου. Με 50 χρόνια εμπειρίας στις στρατηγικές αναλύσεις ο Ούλμαν εμφανίζεται επιφυλακτικός για τα πραγματικά αίτια της ενέργειας του Πριγκόζιν, ερμηνεύει τις πιθανές επόμενες κινήσεις των δύο στρατοπέδων στον πόλεμο, ενώ πυροδοτεί μια διπλωματική βόμβα βάζοντας στο τραπέζι την πιθανή αναθεώρηση της Συνθήκης του Μοντρέ.
– Η έννοια του «Σοκ και δέος» έγινε ευρύτερα γνωστή κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Ιράκ. Κατά την άποψή σας, πόσο εφαρμόσιμη είναι αυτή η στρατηγική σε σύγχρονες συγκρούσεις όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία;
– Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι πράγματι η επέκταση του δόγματος «Σοκ και δέος». Οι Ρώσοι προσπαθούσαν να το εφαρμόσουν με μαζικές επιθέσεις πυραύλων κατά των Ουκρανών. Η αρχική τους εισβολή στις 24 Φεβρουαρίου είχε σχεδιαστεί για να προκαλέσει «Σοκ και δέος» και να εξουδετερώσει την ουκρανική άμυνα. Τελικός στόχος τους να φτάσει ο στρατός στο Κίεβο σε μερικές ημέρες, αν όχι σε πολλές ώρες. Απέτυχαν. Οι Ουκρανοί, τώρα, χρησιμοποιούν το ίδιο δόγμα, επιτιθέμενοι στη Ρωσία, είτε με κάποιου είδους παραστρατιωτικές δυνάμεις είτε με μη επανδρωμένα αεροσκάφη που επιτίθενται στη γέφυρα του Κερτς και στην Κριμαία. Το ίδιο συμβαίνει με την κοινότητα των μυστικών υπηρεσιών και την προσπάθεια να δυσφημιστεί η άλλη πλευρά. Αλλά όταν ο πόλεμος αρχίζει να τραβάει σε διάρκεια, γίνεται σχεδόν αδιέξοδος και σε αυτήν την περίπτωση η χρήση του δόγματος «Σοκ και δέος» είναι αρκετά δύσκολη, διότι εξαρτάται από τον αιφνιδιασμό.
Τώρα, ο μεγαλύτερος αιφνιδιασμός, πιθανώς από όλους, στον οποίο το «Σοκ και δέος» θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμο, είναι αν ο Πούτιν άνοιγε ένα κεντρικό μέτωπο μέσω της Λευκορωσίας. Με άλλα λόγια, ας υποθέσουμε ότι τα γεγονότα της περασμένης εβδομάδας, η λεγόμενη «ανταρσία», αυτό που αποκαλώ «προληπτικό χτύπημα Πριγκόζιν», ήταν μια σκηνοθετημένη και ενορχηστρωμένη τεχνική «maskirovka (маскировка)» (ρωσικός και σοβιετικός όρος για την «εξαπάτηση»). Υποθέτοντας ότι αυτή ήταν η τεχνική της «μεταμφίεσης» βλέπουμε τώρα τον Πριγκόζιν να έχει αρχηγείο στη Λευκορωσία. Ας υποθέσουμε ότι ο Πούτιν έχει μερικές ταξιαρχίες στρατευμάτων της Wagner, μερικές χιλιάδες στρατιωτών στη Λευκορωσία και με αυτές μπορεί να ξεκινήσει επιθέσεις μέσω της Λευκορωσίας στην Ουκρανία για να κόψει τις γραμμές ανεφοδιασμού από την Πολωνία, από τις οποίες η Ουκρανία εξαρτάται. Δεν ισχυρίζομαι ότι θα το κάνουν αυτό, αλλά αυτό θα ήταν ένα πραγματικό «Σοκ και δέος». Και τι θα έκανε αυτό στον πόλεμο; Σίγουρα θα διέκοπτε την ουκρανική επίθεση. Αντίστοιχα η Ουκρανία θα μπορούσε να το εφαρμόσει τώρα και να επιχειρήσει να καταλάβει την Κριμαία, αποκόπτοντας τη χερσαία γέφυρα. Αν μπορούν να το κάνουν αυτό –αμφιβάλλω αν μπορούν– θα αποτελούσε ένα «Σοκ και δέος».
– Ποια ήταν τα στρατηγικά λάθη του Πούτιν τα οποία οδήγησαν στην προέλαση του Πριγκόζιν στο εσωτερικό της Ρωσίας με κατεύθυνση τη Μόσχα;
– Κοιτάξτε, ο Πριγκόζιν κινήθηκε μόνο 120 μίλια (193 χλμ.). Ξέρετε, ο Χίτλερ και ο Ναπολέων έφτασαν πολύ πιο κοντά. Η απάντηση είναι άγνωστη αυτή τη στιγμή. Τα στοιχεία δείχνουν ότι πρόκειται για κάτι πολύ περίπλοκο. Οτι για τους δικούς του λόγους ο Πούτιν δεν ήθελε να προκύψει κάποια αιματοχυσία εντός της Ρωσίας. Μέσω αυτής της ενέργειας ο Πούτιν θα μπορούσε να αναγνωρίσει ποιοι στην κυβέρνησή του είναι εναντίον του. Σε αυτό το στάδιο δεν γνωρίζουμε πολλά για το τι ακριβώς συμβαίνει στο εσωτερικό της Ρωσίας, αν και υπάρχουν πολλοί ειδικοί που προσποιούνται ότι γνωρίζουν. Και νομίζω ότι πρέπει να είστε ανοιχτόμυαλοι και να περιμένετε ότι όλα είναι πιθανά, απλώς και μόνο επειδή η Ρωσία είναι αρκετά διαφορετική στον τρόπο με τον οποίο ασκεί την πολιτική της από τα περισσότερα δυτικά κράτη.
– Η Ελλάδα και η Τουρκία αποτελούν δύο από τους βασικούς παίκτες στην Ανατολική Μεσόγειο. Πώς θα αξιολογούσατε τη γεωστρατηγική τους σημασία στο σημερινό πλαίσιο;
– Πιστεύω πως ο πρέσβης μας στην Ελλάδα, Γιώργος Τσούνης, έχει κάνει καταπληκτική δουλειά. Η Ελλάδα είναι ακόμη πιο σημαντική από ό,τι πριν. Και νομίζω ότι το επιχείρημα που θα έθετα εδώ αφορά την κρισιμότητα της σύνδεσης με την Ελλάδα και τη Μαύρη Θάλασσα, καθώς και με τους Ρουμάνους και τους Βούλγαρους συμμάχους μας. Δεν έχουμε στρατηγική για τη Μαύρη Θάλασσα. Και ειλικρινά, η Τουρκία ήταν και παραμένει ένας τεράστιος μπελάς. Το βέτο τους κατά της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ και το γεγονός ότι έχει τον έλεγχο της Συνθήκης του Μοντρέ και των Δαρδανελλίων δεν είναι πολύ βοηθητικό. Η Ελλάδα είναι πολύ πιο σημαντική από την άποψη της βάσης (Αλεξανδρούπολη) και της παροχής πρόσβασης στη Μαύρη Θάλασσα. Οπότε πρέπει να οικοδομήσουμε μια πολύ στενότερη σχέση με την Ελλάδα από ό,τι ήδη έχουμε. Και όπως πολύ καλά γνωρίζετε, είναι μια πολύ στενή σχέση, και πρέπει να τη χρησιμοποιήσουμε ως δομικό στοιχείο για να βοηθήσουμε στην ενίσχυση της Μαύρης Θάλασσας, η οποία ουσιαστικά είναι αποκομμένη από το ΝΑΤΟ λόγω του τουρκικού πείσματος.
Ξέρω ότι οι Τούρκοι θα δυσαρεστηθούν πολύ όταν το πω αυτό, αλλά νομίζω ότι ήρθε η ώρα να αναθεωρήσουμε τη Συνθήκη του Μοντρέ, διότι υπάρχουν χώρες που δεν υπήρχαν τότε, όπως η Ουκρανία, η Γεωργία, που δεν είχαν υπογράψει, και μια πολύ μεγάλη χώρα που ονομάζεται Σοβιετική Ενωση, η οποία δεν υπάρχει πια. Επομένως, νομίζω ότι είναι καιρός να αναθεωρηθεί η Συνθήκη του Μοντρέ. Δεν ξέρω αν αυτό θα συμβεί, αλλά είναι κάτι το οποίο θα υποστήριζα σίγουρα.
