Ακτιβιστές του ρωσικού αντιπολεμικού κινήματος έβαλαν στο στόχαστρό τους πέρυσι οι υπηρεσίες ψηφιακής αντικατασκοπείας του Κρεμλίνου, μετά την εισβολή στην Ουκρανία. Οι αυξημένες ανάγκες των υπηρεσιών αυτών σε εξοπλισμό προκάλεσαν την άνθηση τεχνολογιών για τη διαδικτυακή παρακολούθηση των πολιτών. Ρώσοι επιχειρηματίες του τομέα έσπευσαν να υπογράψουν συμβόλαια με την FSB, που έχει πλέον αποκτήσει τη δυνατότητα να παρακολουθεί –πέρα από τις κλήσεις κινητών τηλεφώνων και τη χρήση του Διαδικτύου– ακόμη και κρυπτογραφημένα μηνύματα εφαρμογών, όπως WhatsApp και Signal. Το λογισμικό επιτρέπει στη ρωσική αντικατασκοπεία να γνωρίζει τη γεωγραφική τοποθεσία του χρήστη, να ταυτοποιεί ανώνυμους χρήστες σελίδων κοινωνικής δικτύωσης και να διεισδύει στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο τους.
«Η αποκάλυψη έχει σπείρει την παράνοια στη Ρωσία. Αν επικοινωνείς με τον οποιονδήποτε, δεν μπορείς να είσαι σίγουρος για την ασφάλεια της συζήτησής σου. Η παρακολούθηση δεν αφορά πια μόνο τους ακτιβιστές, αλλά όποιον έχει ποτέ καταφερθεί κατά του πολέμου», λέει η Ρωσίδα αντικαθεστωτική ακτιβίστρια Αλένα Πόποβα.
Πολλές από τις εργολαβίες για τον σχεδιασμό του κατασκοπευτικού λογισμικού έχει εξασφαλίσει ο όμιλος Citadel, τον οποίο ήλεγχε κάποτε ο μεγιστάνας Αλίσερ Ουσμάνοφ. Στον Ουσμάνοφ είχαν επιβληθεί κυρώσεις από την Ε.Ε., ως ένας από τους «αγαπημένους ολιγάρχες» του Πούτιν. Κάποιες από τις εταιρείες αυτές φιλοδοξούν να επεκταθούν στο εξωτερικό και αναζητούν πελάτες.
Ενα από αυτά τα κατασκοπευτικά προγράμματα, παρότι δεν είναι ικανό να «σπάσει» την κρυπτογράφηση των μηνυμάτων WhatsApp και Signal, αναγνωρίζει πότε ο χρήστης του κινητού πραγματοποιεί φωνητική κλήση και πότε στέλνει έγγραφα. Την ίδια ώρα, το λογισμικό μπορεί να πιστοποιήσει ότι κάποιος χρησιμοποιεί πολλαπλές τηλεφωνικές συσκευές, να χαρτογραφήσει το δίκτυο επαφών και συνομιλιών του και να εντοπίσει ποια τηλέφωνα βρέθηκαν σε συγκεκριμένες τοποθεσίες και πότε. Αλλη εφαρμογή «αλιεύει» κωδικούς πρόσβασης, που πληκτρολογεί ο χρήστης σε ασφαλείς ιστοσελίδες. Το σύνολο των τεχνολογικών αυτών καινοτομιών αποτελεί πραγματική εργαλειοθήκη για δικτάτορες, οι οποίοι φιλοδοξούν να αποκτήσουν τον έλεγχο του τι λέγεται και γίνεται στο Διαδίκτυο. Τέτοια τεχνολογικά μέσα είχε αξιοποιήσει η Ρωσία εναντίον πολιτικών αντιπάλων, όπως των οπαδών του έγκλειστου Αλεξέι Ναβάλνι.
Ιδιαίτερα ωφελημένη από την αυξημένη ζήτηση αποδείχθηκε η Citadel, η οποία ελέγχει ποσοστό 60% με 80% της αγοράς συστημάτων παρακολούθησης, σύμφωνα με το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ. Εφαρμογή που σχεδίασε θυγατρική της Citadel εμφανίζει στην οθόνη των μυστικών υπηρεσιών πληροφορίες για τους συνδρομητές κινητής τηλεφωνίας της κλήσης, καθώς και στατιστική ανάλυση των δεδομένων που προέρχονται από τον υπολογιστή τους.
Η εφαρμογή Net Beholder, του ίδιου κατασκευαστή, μπορεί να χαρτογραφήσει τις κινήσεις δύο τηλεφώνων και να διαπιστώσει αν πλησίασαν σε μικρή απόσταση, αποδεικνύοντας ότι οι στόχοι της παρακολούθησης είχαν συναντηθεί. Ενα από τα χαρακτηριστικά της Net Beholder είναι η αξιοποίηση διαδικασίας «έρευνας πακέτων» εναντίον των δημοφιλών εφαρμογών κρυπτογραφημένων μηνυμάτων, την οποία χρησιμοποιούν οι εταιρείες κινητής τηλεφωνίας προκειμένου να αναλύουν τη χρήση του δικτύου τους. Το λογισμικό χαρτογραφεί τη ροή δεδομένων σαν να επρόκειτο για θαλάσσιο ρεύμα, ενώ παρότι δεν δίνει τη δυνατότητα στην υπηρεσία αντικατασκοπείας να διαβάσει τα μηνύματα, μπορεί να αναγνωρίσει τι είδους δεδομένα ρέουν και προς ποια κατεύθυνση, εντοπίζοντας ποιος συνομιλεί με ποιον, πού και πότε.
