Το ταχύπλοο σκάφος των διακινητών είναι ικανό να καλύψει την απόσταση Αλγερία – Ισπανία μέσα σε μόλις δυόμιση ώρες. Αυτή η ομάδα που δραστηριοποιείται στην εμπορία ανθρώπων από το 2017 μεταφέρει κυρίως Σύρους μετανάστες μέσα από περάσματα κατά μήκος τριών ηπείρων. Χρεώνει 7.000 έως 11.000 ευρώ το κεφάλι για την απλή μετάβαση από την Αλγερία ως τις ισπανικές ακτές, αλλά διαθέτει και ακριβότερες υπηρεσίες που οι αστυνομικοί του τμήματος καταπολέμησης εμπορίας ανθρώπων της Εθνικής Αστυνομίας της Ισπανίας αποκαλούν «VIP».
Διαθέτοντας εδραιωμένο δίκτυο συνεργατών σε χώρες της μέσης Ανατολής, της βορείου Αφρικής και της Ευρώπης λαμβάνει έως και 20.000 ευρώ από όσους εκκινούν από τη Συρία για να κατευθυνθούν αεροπορικώς στον Λίβανο και από εκεί στη Λιβύη. Στην τιμή περιλαμβάνονται τα πλαστά ταξιδιωτικά έγγραφα, η διαμονή και λοιπά μεταφορικά μέσα που απαιτούνται για τη διάσχιση των πυκνοκατοικημένων πόλεων και των ερήμων του Μαγκρέμπ.
Το ταχύπλοο σκάφος έχει ως τελικό προορισμό τους μικρούς κολπίσκους του Κάβο ντε Γάτα στην Αλμερία της Ισπανίας, αλλά αφήνει όσους έχουν πληρώσει αυξημένο ναύλο στις απομονωμένες και ασφαλέστερες παραλίες της περιοχής, που είναι δύσβατες από ξηράς και μάλλον απίθανο να επιλεχθούν στο πλαίσιο ενέδρας των ισπανικών Αρχών. Από εκεί, μέσα σε μικρά, ταπεινά αλιευτικά, ώστε να μην γίνουν αντιληπτοί, οι μετανάστες θα φτάσουν σε άλλα λιμάνια για να χαθούν έπειτα στην ενδοχώρα.
Αυτά συνέβαιναν μέχρι πριν από λίγες ημέρες, οπότε ολοκληρώθηκε μεγάλη επιχείρηση της ισπανικής Αστυνομίας σε συνεργασία με την Europol για την εξάρθρωση του καλύτερα εδραιωμένου δικτύου διακινητών που δραστηριοποιούνταν τα τελευταία χρόνια κατά μήκος της δυτικής μεσογειακής διαδρομή. «Αυτή ήταν μια πολύ ιδιαίτερη οργάνωση. Δεν είναι το είδος που έχουμε συνηθίσει στην Ισπανία. Σε αυτό το σημείο της Μεσογείου, η συγκεκριμένη ήταν η μεγαλύτερη που επιχειρούσε», λέει στην «Κ» Ισπανός επικεφαλής της αστυνομικής επιχείρησης που ζητά να διατηρήσει την ανωνυμία του. «Αλλες θα πάρουν την θέση της τώρα που η βασική δομή της αποκαλύφθηκε. Εκτιμάμε ότι υπάρχουν ακόμα δύο οργανώσεις στην περιοχή μας, με αντίστοιχο modus operandi» προσθέτει.
Το ακριβό «ασφαλές ταξίδι» και το «μπούμερανγκ»
Η διαφορά του προσφάτως εξαρθρωμένου δικτύου, του οποίου 15 μέλη έχουν συλληφθεί με την κατηγορία της συμμετοχής σε εγκληματική οργάνωση, ανάμεσά τους και τα ηγετικά στελέχη, ήταν σύμφωνα με τις Αρχές η χρήση εξελιγμένων, ταχύπλοων σκαφών σε αντίθεση με τα παλιά αλιευτικά ή τα φουσκωτά που εάν κατάφερναν να ολοκληρώσουν το ταξίδι από την Αλγερία στην Ισπανία, χρειάζονταν κάποιες ημέρες.
Στην περίπτωση του ναυαγίου του αλιευτικού «Adrianna», ανοιχτά της Πύλου, μαρτυρίες συγγενών των θυμάτων στην «Κ» έδιναν την εικόνα μιας παρόμοιας υπόσχεσης στους μετανάστες που πλήρωσαν σε πολλές περιπτώσεις αδρά για να επιβιβαστούν στο γερασμένο σκαρί: ότι αυτό θα ήταν ένα «VIP» ταξίδι, με αξιόπλοο σκάφος που εγγυόταν την ασφαλή μεταφορά. «Συγκριτικά με τις άλλες μεσογειακές διαδρομές, αυτή (της δυτικής Μεσογείου) είναι η πιο ασφαλής, γιατί το ταξίδι διαρκεί μόλις δυόμιση ώρες μέσα σε ένα πολύ καλό σκάφος. Δεν είναι σαν τις βάρκες που κουβαλούν 60 και πλέον άτομα», λέει ο Ισπανός αστυνομικός.
Η επιλογή της μακρύτερης δυνατής διαδρομής από της Συρία ως την Ευρώπη φαίνεται να σχετίζεται με αυτές τις υποσχέσεις για ασφαλές ταξίδι, αλλά και με τη δικτύωση που έχουν οι ομάδες των διακινητών στους τόπους προέλευσης των μεταναστών. «Το γιατί επιλέγουν αυτόν τον δρόμο αντί του φθηνότερου, εξαρτάται και από άλλα πράγματα. Υπάρχουν διακινητές περισσότερο γνωστοί από άλλους, με κάποια φήμη ότι μπορούν να παρέχουν μεγαλύτερη ασφάλεια. Επίσης, βλέπεις συχνά ανθρώπους που ταξιδεύουν μαζί να έρχονται από το ίδιο χωριό ή περιοχή γιατί εκεί βρίσκεται κάποιος σύνδεσμος της οργάνωσης που έχει καταφέρει να κάνει πολλές επαφές», καταλήγει ο αστυνομικός.
«Κακοποιοί, καταζητούμενοι και όσοι ήθελαν να διαφύγουν από την Ευρώπη χρησιμοποιούσαν τους ίδιους διακινητές για να κάνουν το αντίστροφο ταξίδι».
Ο ίδιος εξηγεί στην «Κ» και τη λειτουργία του «μπούμερανγκ». Τα εξελιγμένα σκάφη αυτών των διακινητών -δύο εκ των οποίων κατασχέθηκαν από την αστυνομία- επιτρέπουν όχι μόνο τη γρήγορη διαφυγή αλλά και τη συνεχή χρήση. Δεν έχουν την τύχη των φουσκωτών στα οποία επέβαιναν οι περισσότεροι μετανάστες που έφταναν στην Ελλάδα. Ετσι, όσο γρήγορα άνθρωποι μεταφέρονταν από την Αλγερία στην Ισπανία, τόσο γρήγορα συνέβαινε και το αντίθετο. «Κακοποιοί, καταζητούμενοι και όσοι ήθελαν να διαφύγουν από την Ευρώπη χρησιμοποιούσαν τους ίδιους διακινητές για να κάνουν το αντίστροφο ταξίδι», λέει στην «Κ»ο αστυνομικός.
Τα μέλη της οργάνωση των διακινητών που βρίσκεται πλέον στα χέρια των ισπανικών Αρχών φέρεται πως διέθεταν ένα ευρύ δίκτυο συνεργατών σε Λίβανο, Σουδάν, Λιβύη και Αλγερία. Στη Λιβύη, όπου από το 2014 η πολιτική κατάσταση παραμένει δυαδική και ασταθής, οι διακινητές είχαν εξασφαλίσει τη βοήθεια διεφθαρμένων δημοσίων υπαλλήλων οι οποίοι διευκόλυναν την μεταφορά των μεταναστών στην Αλγερία.
Οι διαμετακομιστικοί κόμβοι της Μεσογείου
Πάντως, η ανθρωπογεωγραφία της περιοχής όσον αφορά τις μεταναστευτικές ροές, μοιάζει να υπόκειται σε συνεχείς αλλαγές. Η έντονη παρουσία των Σύρων μεταναστών στη Λιβύη, οι οποίοι για λόγους που σχετίζονται και με τις μεταναστευτικές πολιτικές των χωρών εισόδου αποφεύγουν την ανατολική μεσογειακή διαδρομή, καταγράφεται κυρίως μετά το 2020.
«Επιλέγουν αυτή τη διαδρομή, όσοι έχουν στην κατοχή τους μαύρο χρήμα», λέει στην «Κ» Σύρος πρόσφυγας που διαμένει πλέον στην κεντρική Ευρώπη και γνωρίζει εκ πείρας τις θαλάσσιες διαδρομές. Εξηγεί ότι για πολλούς μετανάστες που διαθέτουν χρήματα αλλά όχι τόσα που να τους εξασφαλίζουν πρόσβαση σε βίζα, χώρες όπως η Λιβύη είναι η εύκολη λύση. «Η Τουρκία δεν δίνει πια βίζα σε όσους έρχονται από τη Συρία, την Αίγυπτο, λόγω κακών διμερών σχέσεων. Ειδικά, όσοι δεν έχουν σταθερή δουλειά και χρήματα στον τραπεζικό λογαριασμό τους δεν μπορούν εύκολα να μετακινηθούν από τα ανατολικά», λέει ο ίδιος και συμπληρώνει: «Είναι όμως πολύ εύκολο, πια, να φτάσει κανείς στη Λιβύη, όπου μπορεί να εργαστεί και να βγάλει την ημέρα ακόμα και 100 ευρώ. Αλλά δεν είναι ασφαλής χώρα, γι’ αυτό και οι Σύριοι θέλουν να φύγουν».
Μέχρι περίπου το 2017-2018 η επιλογή της Λιβύης ως διαμετακομιστικού κόμβου γινόταν κυρίως από υπηκόους της Αιγύπτου, της Νιγηρίας, του Νίγηρα, του Σουδάν και του Τσαντ. Σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης, από το 2017 αυξήθηκαν τα σημεία συγκέντρωσης μεταναστών με προορισμό την Ευρώπη εντός της Λιβύης, ενώ μπορούσαν πλέον να εντοπιστούν τρεις διεθνείς δίοδοι μεταναστών σε ολόκληρη την χώρα: η ανατολική διαδρομή από την Αλ Κούφρα στο Τομπρούκ, η κεντρική από το Μουρζουκ προς την Τρίπολη και η δυτική διαδρομή από την επαρχία Γκατ προς τις επαρχίες Ζουάρα και Αλισφαρα.
H Ευρωπαϊκή Ενωση έδωσε εξαρχής ιδιαίτερη έμφαση στην αντιμετώπιση της μετανάστευσης στην πηγή της, θεωρώντας ως τέτοια τη Λιβύη. Τον Νοέμβριο του 2017 δημιουργήθηκε μια κοινή ομάδα εργασίας με αντικείμενο τη μετανάστευση, με τη συμμετοχή της Αφρικανικής Ενωσης και του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Σκοπός η «αντιμετώπιση των μεταναστευτικών προκλήσεων» δια μέσου της χρηματοδότησης προγραμμάτων εθελούσιας επιστροφής και επιχειρήσεων εκκένωσης. Στα τέλη του 2022 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε ένα Σχέδιο Δράσης για την Κεντρική Μεσογειακή Διαδρομή που περιλαμβάνει 20 μέτρα για την αντιμετώπιση των μεταναστευτικών ροών ενώ ένα κονδύλι ύψους 1.3 δισ. ευρώ προβλέπεται συγκεκριμένα για να καλύψει μέρος του νέου περιφερειακού προγράμματος της ΕΕ για την καταπολέμηση της διακίνησης μεταναστών στη Βόρεια Αφρική. Υπενθυμίζεται, ότι πέρυσι τον Ιούλιο η Επιτροπή συνεργάστηκε πρώτη φορά σε επιχειρήσεις κατά της διακίνησης με τις Αρχές του Μαρόκου και του Νίγηρα στο πλαίσιο του ανανεωμένου σχεδίου δράσης κατά της λαθρεμπορίας μεταναστών για την περίοδο 2021 – 2025.
