«Gedoogbeleid» είναι η λέξη που χαρακτήριζε μέχρι πρότινος το (τουριστικό) πρόσωπο του Αμστερνταμ – «πολιτική ανοχής». Πλέον, όμως, η Πράσινη πρώτη γυναίκα δήμαρχος της ολλανδικής πρωτεύουσας, Φέμκε Χάσελμα, έχει, απ’ ό,τι φαίνεται, συνταχθεί, όπως και η πλειοψηφία του δημοτικού συμβουλίου της πόλης, με τα πλακάτ που φέρουν πολίτες με κίτρινα γιλέκα και τριγυρνούν στις γειτονιές τους που έχουν κατακλυστεί από τουρίστες: «Stop de gekte» – «Σταματήστε την τρέλα».
Μπορεί το Αμστερνταμ να παραμένει πρώτο στη λίστα με τους 10 καλύτερους ευρωπαϊκούς προορισμούς για να επισκεφθείς ως τουρίστας, σύμφωνα με παγκόσμια έρευνα της VisaGuide.World που επικαλείται το Forbes, οι κάτοικοι και οι αρχές, ωστόσο, έχουν προ καιρού θέσει το προβλήματα που ο υπερτουρισμός επιφέρει στην καθημερινή λειτουργία της πόλης, λαμβάνοντας δράσεις για ένα πιο βιώσιμο τουριστικό προϊόν.
«Το κίνητρο ήταν η μείωση του αριθμού των τουριστών, αλλά και οι περιβαλλοντικοί λόγοι», δήλωσε ο εκπρόσωπος Τύπου του δήμου σχετικά με την πρόταση της πόλης για απαγόρευση κρουαζιερόπλοιων στο λιμάνι του Αμστερνταμ.
Η πιο πρόσφατη απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, την περασμένη Πέμπτη, περιλαμβάνει την απαγόρευση ελλιμενισμού μεγάλων κρουαζιερόπλοιων, ενώ εξετάζεται και η πιθανή μεταφορά του προβλήτα της κρουαζιέρας εκτός πόλης. Σύμφωνα με το Reuters, η απόφαση αυτή, που εξ όσων συνάγεται αποτελεί προσώρας πρόταση και παραμένει ασαφής ως προς το χρονοδιάγραμμα πιθανής εφαρμογής της, εντάσσεται στο πλαίσιο ευρύτερων σχεδίων για τη μείωση του μαζικού τουρισμού και της ρύπανσης. «Το κίνητρο ήταν η μείωση του αριθμού των τουριστών, αλλά και οι περιβαλλοντικοί λόγοι», δήλωσε ο εκπρόσωπος Τύπου του δήμου, Βούτερ Μολ.
Ο προβλήτας του λιμένος του Αμστερνταμ –πόλης των περίπου 900.000 κατοίκων– που προορίζεται για την κρουαζιέρα, από το 2000, έτος δημιουργίας του, έχει υποδεχθεί περί τις 2.100 κρουαζιερόπλοια, εξυπηρετώντας 3,9 εκατ. επισκέπτες –με τους πιο πρόσφατους υπολογισμούς να κάνουν λόγο για 700.000 ταξιδιώτες κρουαζιέρας ετησίως– και έχει βραβευθεί τρεις φορές ως λιμάνι της χρονιάς ή καλύτερος προορισμός κρουαζιέρας. Η λιμενική αρχή για την κρουαζιέρα έχει καταρτίσει πλάνο βιωσιμότητας για τη δεκαετία 2020-2030, που στηρίζεται σε τρεις βασικούς πυλώνες: οικονομική ανάπτυξη, περιβαλλοντική βιωσιμότητα, φιλοξενία.
Ανάπτυξη vs Βιωσιμότητα
Το… άντρο της ανοχής, της ελευθερίας και της διασκέδασης φαίνεται, όμως, ότι προσπαθεί να ισορροπήσει σε δύο βάρκες. Από τα τέλη του 2022, οι δημοτικές αρχές της ολλανδικής πρωτεύουσας αναζητούν τρόπους, αφενός να μειώσουν τον «ενοχλητικό» τουρισμό –εκείνους που επισκέπτονται την πόλη για έξαλλες στιγμές– και να επενδύσουν στη βιωσιμότητα της πόλης (για τους κατοίκους και το περιβάλλον) και, αφετέρου, να διατηρηθεί το οικονομικό… μικροκλίμα της πόλης.
Ηδη από το 2022 ο δήμος του Αμστερνταμ υιοθετεί δέσμες μέτρων για τον υπερτουρισμό και τη βιωσιμότητα της πόλης.
Από τον περασμένο Νοέμβριο, το δημοτικό συμβούλιο του Αμστερνταμ υιοθετεί αργά και σταθερά δέσμες μέτρων για να μη μετατραπεί η πόλη σε ένα απέραντο λούνα παρκ. Ορισμένα από αυτά συμπεριλαμβάνουν απαγόρευση χρήσης κάνναβης στα τουριστικά σημεία της πόλης, πάταξη των μπάτσελορ πάρτι μέχρι το 2035, μετατροπή περισσότερων ξενοδοχείων, κυρίως όσων ήταν μέτριας ποιότητας, σε κατοικίες ή γραφεία, περιορισμό στο ωράριο εστιατορίων, μπαρ και οίκων ανοχής, καμπάνιες κατά του «ενοχλητικού» τουρισμού, ενώ εξετάζεται και η αύξηση του τουριστικού φόρου σε περιόδους αιχμής. Παράλληλα, ο δήμος είπε ότι είχε ξεκινήσει μια εκπαιδευτική προσπάθεια για όσους βρίσκονται ήδη στην πόλη με τίτλο «How to Amsterdam», η οποία επιδιώκει να ενημερώσει τους επισκέπτες σχετικά με την κατάλληλη συμπεριφορά.
Με το βλέμμα στο περιβάλλον
Μια έκθεση από την περιβαλλοντική εταιρεία συμβούλων CE Delft, την οποία επικαλούνται οι New York Times, «διαπίστωσε ότι ένα πλοίο που έδεσε στο Αμστερνταμ, το Marella Discovery, εξέπεμπε την ίδια ποσότητα ρύπων οξειδίου του αζώτου με 30.000 φορτηγά».
«Η ρυπογόνος κρουαζιέρα δεν συνάδει με τις βιώσιμες φιλοδοξίες του Aμστερνταμ», δήλωσε η Ιλάνα Ρούντερκερκ, η τοπική ηγέτις του κεντρώου κόμματος D66, η οποία παρουσίασε την πρόταση περιορισμού της κρουαζιέρας στο λιμάνι της ολλανδικής πρωτεύουσας. «Τα κρουαζιερόπλοια στο κέντρο της πόλης δεν ταιριάζουν επίσης στο έργο της καταπολέμησης του μαζικού τουρισμού», συμπλήρωσε.
Σύμφωνα με μετρήσεις αμερικανικών αρχών, «ένα πολυτελές κρουαζιερόπλοιο εκπέμπει 10 φορές περισσότερη ποσότητα άνθρακα από όλα τα αυτοκίνητα της Ευρώπης».
Από την άλλη, η λιμενική αρχή κρουαζιέρας της πόλης, στο προαναφερθέν δεκαετές σχέδιο βιώσιμης ανάπτυξης, αναφέρει σχετικά ότι «η φιλοδοξία για προσέλκυση τουρισμού στο Αμστερνταμ έχει μετατοπιστεί από την ποσότητα στην ποιότητα. Ο τουρισμός φέρνει πίεση στον δημόσιο χώρο, εκτός από την προστιθέμενη αξία. Αυτός ο πυλώνας περιστρέφεται γύρω από την ισορροπία μεταξύ της επιχειρηματικής ανάπτυξης και της πίεσης στη γύρω περιοχή και το περιβάλλον. Ενας παράγοντας της βιώσιμης ανάπτυξης είναι ο περιορισμός της ανάπτυξης. Το Cruise Port Amsterdam έχει να αντιμετωπίσει τις διαθέσιμες θέσεις ελλιμενισμού και έναν τερματικό σταθμό επιβατών. Αυτό σημαίνει ότι οι θέσεις ελλιμενισμού θα κατανέμονται βάσει πιστοποιητικών βιωσιμότητας και της δυνατότητας σύνδεσης με ηλεκτρική ενέργεια από την ξηρά. Αυτή η διαδικασία επιλογής αποτελεί μέρος του λιμένα του Αμστερνταμ». Παράλληλα, όπως τονίζεται, «το Cruise Port Amsterdam θέτει την ανάπτυξη των εγκαταστάσεων, των υπηρεσιών και των διαδικασιών υπό το κριτήριο της οικολογικής ευθύνης. Αυτό σημαίνει εργασία πάνω στην ιδέα της “καθαρής” ναυτιλίας και της λειτουργίας εγκαταστάσεων που συμβάλλουν σε ένα βιώσιμο χαρακτήρα του τερματικού σταθμού και των περιχώρων του».
Εν γένει, σύμφωνα με μετρήσεις των οικείων αμερικανικών αρχών, «ένα πολυτελές κρουαζιερόπλοιο εκπέμπει 10 φορές περισσότερη ποσότητα άνθρακα από όλα τα αυτοκίνητα της Ευρώπης. Ενα κρουαζιερόπλοιο χωρητικότητας 3.000 επιβατών παράγει 150.000 γαλόνια λυμάτων και γκρίζου (ημιακαθάρτου) νερού, όσο χρειάζεται για να γεμίσουν 10 πισίνες. Πολλά άλλα επικίνδυνα απόβλητα, όπως το πετρέλαιο των υδροσυλλεκτών και οι ιοί που περιέχουν τα βιολογικά απόβλητα, δημιουργούνται σε ένα ταξίδι κρουαζιέρας». Και όλα αυτά, ημερησίως…
Εξαγορά… μολύνσεων από το αεροδρόμιο
Το Σχίπχολ, από την άλλη, είναι στην τέταρτη θέση, για το 2022, με τα αεροδρόμια που εξυπηρετούν περισσότερους επιβάτες ετησίως. Αυτό που προκαλεί, βέβαια, μεγάλη εντύπωση και ανησυχία είναι ότι μέσα σε έναν χρόνο αύξησε την επιβατική του κίνηση κατά 106%, σύμφωνα με τα επίσημα ολλανδικά στοιχεία: από περίπου 25 εκατ. επιβάτες το 2021, εξυπηρέτησε περίπου 52 εκατ. ταξιδιώτες το 2022.
Ενα άλλο ζήτημα που έχει προκύψει αφορά τη σχεδιαζόμενη επέκταση των δύο αεροδρομίων και του λιμένος του Αμστερνταμ και απασχολεί την πόλη εδώ και πολλά χρόνια. Και επαναφέρει τη συζήτηση περί ισορροπίας που η ολλανδική πρωτεύουσα –αλλά και ολόκληρη η χώρα– θέλουν να διατηρήσουν μεταξύ της ανάπτυξης και των περιβαλλοντικών επιταγών. Αφενός οι διαμαρτυρίες για τον θόρυβο και τη ρύπανση, αλλά και τη μαζική εισροή τουριστών και, αφετέρου, η προσπάθεια της Ολλανδίας να συντονιστεί με τη μάχη κατά της κλιματικής και περιβαλλοντικής κρίσης, αναβάλλουν διαρκώς τα έργα.
Εξάλλου, τα δύο αεροδρόμια –του Σχίπχολ και του Λέλισταντ– δεν έχουν λάβει περιβαλλοντικές άδειες, ενώ το πρώτο, που προσπαθεί να προσεταιριστεί «πελατεία» από το Χίθροου του Λονδίνου μετά το Brexit, έχει ξεπεράσει τα όρια θορύβου και των αερίων αζώτου που εκλύονται από τα αεροσκάφη.
Το αεροδρόμιο αγοράζει… αγροκτήματα για να αποκτήσει τα δικαιώματα εκπομπής αερίων προκειμένου να λάβει περιβαλλοντική άδεια.
Ωστόσο, όπως έγραψε το Bloomberg τον περασμένο Ιανουάριο, το αεροδρόμιο του Σχίπχολ έχει αγοράσει αρκετά αγροκτήματα για να ελευθερώσει επαρκή χώρο εκπομπών αζώτου ώστε να μπορεί να υποβάλει αίτηση για μια κρίσιμη περιβαλλοντική άδεια από την ολλανδική κυβέρνηση. Το αεροδρόμιο του Αμστερνταμ έχει αποκτήσει τέσσερις φάρμες και αγόρασε τα δικαιώματα εκπομπής από άλλες οκτώ, όπως είχε επιβεβαιώσει εκπρόσωπος της διαχειρίστριας εταιρείας. Τι σημαίνει αυτό; Εφόσον οι φάρμες των ζώων δεν θα αγγίζουν τα όρια εκπομπής αζώτου, θα μπορεί το αεροδρόμιο να… μολύνει αντ’ αυτών.
Ο 41χρονος ψυχολόγος και σύμβουλος εταιρικού περιβάλλοντος Λουκάς Ελληνικάκης, γέννημα Ελλάδας και θρέμμα Ολλανδίας, τονίζει, μιλώντας στην «Κ», ότι είναι υπέρ της επέκτασης του Σχίπχολ, αλλά «μόνον αν είναι για να αυξηθεί η λειτουργία του αεροδρομίου για πτήσεις με ανταπόκριση, διότι επιπλέον τουρίστες η πόλη και η χώρα δεν αντέχουν. Σκεφτείτε ότι, για παράδειγμα, το Χόρινχεμ, μια μικρή πόλη μία ώρα με το τρένο από το Αμστερνταμ, με το που εντάχθηκε στα μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO (σ.σ. για το δίκτυο οχυρών, αναχωμάτων, φρεατίων, αντλιοστασίων, καναλιών, που αντιμετωπίζουν τις πλημμύρες της χώρας), άρχισε να προσελκύει τουρίστες, που δυσχεραίνουν την καθημερινότητα των κατοίκων», όπως μας λέει χαρακτηριστικά.
Η δυσφορία κατοίκων και αρχών
Εντούτοις, για τα τουλάχιστον 18 εκατ. τουριστών που υποδέχεται ετησίως το Αμστερνταμ –τα εννέα εξ αυτών για αυθημερόν ή διήμερη επίσκεψη–, οι κάτοικοι και οι αρχές της πόλης έχουν αρχίσει, όπως έχουμε αναδείξει στο παρελθόν, να δυσφορούν με την εικόνα που έχτισε η πόλη για τον εαυτό της τις περασμένες δεκαετίες. Η καθημερινή ζωή στο κέντρο της ολλανδικής πρωτεύουσας καθίσταται αφόρητη από τον υπερτουρισμό.
Σε ορισμένα σημεία της πόλης πρέπει να περπατήσεις πάνω στα κεφάλια των ανθρώπων…
«Δεν είναι φυσιολογικό αυτό που συμβαίνει», έχει πει στην «Κ» ο Τιμ Βάγκεμακερς, δημοσιογράφος της ολλανδικής εφημερίδας Het Parool, υπογραμμίζοντας ότι «υπάρχουν μέρες που πραγματικά σε ορισμένα σημεία της πόλης πρέπει να περπατήσεις πάνω στα κεφάλια των ανθρώπων…». Τα ίδια μας έχουν μεταφέρει κάτοικοι της πόλης αλλά και ειδικοί στον τουρισμό.
Ωστόσο, όπως γράφουν οι New York Times, το Αμστερνταμ εξαρτάται οικονομικά λιγότερο από τον τουρισμό σε σχέση με άλλους δημοφιλείς προορισμούς και ελπίζει ότι η πιο επιλεκτική σχέση με τους επισκέπτες που φιλοδοξεί να προσελκύσει θα αποτρέψει τον υπερτουρισμό, που θα μπορούσε να απειλήσει σοβαρά και κρίσιμα την πόλη στο μέλλον.
