Ηακροδεξιά διανύει περίοδο «άνοιξης» στην Ευρώπη, με τις αιτίες που συνδέονται με το φαινόμενο να είναι γνωστές. Η μετανάστευση είναι στα ύψη, η οικονομία είναι αναιμική και ο πόλεμος στην Ουκρανία ευνοεί την άνθηση του λαϊκισμού και της συνωμοσιολογίας.
Τους φόβους για τεκτονική μετατόπιση προς τα δεξιά στο πολιτικό τοπίο της Ευρώπης τροφοδότησε η άνοδος της Τζόρτζια Μελόνι στην Ιταλία που βρίσκεται ήδη στην εξουσία. Ενώ ο Εθνικός Συναγερμός της Γαλλίας απέχει μόλις 1 ποσοστιαία μονάδα από το να βρεθεί στην πρώτη θέση στις δημοσκοπήσεις.
Τα πιο επιτυχημένα ακροδεξιά πολιτικά μορφώματα στην Ευρώπη, είτε στην Ολλανδία, είτε στην Αυστρία, είτε στη Σκανδιναβία, έχουν μακρά ιστορία εκλογικών επιτυχιών τις οποίες ακολουθεί εσωτερική διαίρεση και θεαματική κατάρρευση.
Ωστόσο, είναι η πρώτη φορά που η Γερμανία βρίσκεται στο επίκεντρο της καταιγίδας.
Η Φινλανδία και το Βέλγιο, όπου το φλαμανδικό αυτονομιστικό κόμμα Vlaams Belang προηγείται στις δημοσκοπήσεις, έχουν κάνει στροφή σε ακροδεξιές ράγες. Πλέον, αντίστοιχες τάσεις διαφαίνονται στη Γερμανία, αυξάνοντας τις ανησυχίες συνολικά για την πολιτική σταθερότητα στην Ευρώπη.
Πάνω από 20% η υποστήριξη στο AfD
Τον τελευταίο χρόνο, η υποστήριξη στο αντιμεταναστευτικό, φιλορωσικό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) έχει σχεδόν διπλασιαστεί και ξεπερνά το 20% σύμφωνα με νέες δημοσκοπήσεις του βλέπουν το φως, αγγίζοντας ποσοστό ρεκόρ.
Το κόμμα βρίσκεται πλέον στη δεύτερη θέση, μόλις πέντε ποσοστιαίες μονάδες πίσω από τους κεντροδεξιούς Χριστιανοδημοκράτες. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, το AfD κατάφερε επίσης να διευρύνει το προβάδισμά του έναντι των Σοσιαλδημοκρατών του καγκελάριου Όλαφ Σολτς.
Μεγάλο μέρος της πρόσφατης ανόδου της δημοτικότητας του AfD αποδίδεται στις συνεχείς εσωτερικές διαμάχες και την αποδιοργάνωση του συνασπισμού του Σολτς με τους Πράσινους και τους φιλελεύθερους Ελεύθερους Δημοκράτες.
Τα μέλη της συμμαχίας βρίσκονται σε αντιπαράθεση για τα πάντα, από την πολιτική για το κλίμα μέχρι τις επιδοτήσεις για την παιδική πρόνοια, από τότε που ανέλαβαν τα καθήκοντά τους στα τέλη του 2021.
Ο κύριος μοχλός της επιτυχίας του AfD ωστόσο, είναι το ζήτημα που καθορίζει την πορεία της ακροδεξιάς σε όλη την Ευρώπη εδώ και μία γενιά: η μετανάστευση.
Ο έλεγχος των συνόρων
Η δραματική αύξηση της μετανάστευσης συνόδευσε την άνοδο του AfD, καθώς επικράτησε η άποψη ότι η πολιτική ηγεσία έχει χάσει εντελώς τον έλεγχο των συνόρων της Γερμανίας.
Η γερμανική αστυνομία έχει συλλάβει μέχρι στιγμής φέτος περίπου 43.000 μετανάστες που προσπαθούν να εισέλθουν παράνομα στη Γερμανία – αύξηση άνω του 50% σε σχέση με την ίδια περίοδο πέρυσι.
Η άνοδος, σύμφωνα με τη γερμανική εφημερίδα Bild, είναι ιδιαίτερα έντονη στα σύνορα της Γερμανίας με την Πολωνία, όπου οι διελεύσεις αυξήθηκαν περισσότερο από 140%.
Η εγκληματικότητα
Την ίδια στιγμή, στη Γερμανία καταγράφεται σημαντική αύξηση των βίαιων εγκλημάτων, σε ποσοστό 20% σε σχέση με πέρυσι. Πολλοί στη Γερμανία συνδέουν την εγκληματικότητα με τη μετανάστευση.
Η αντίληψη ότι οι μετανάστες αποτελούν τη μεγαλύτερη απειλή για τη δημόσια ασφάλεια τροφοδοτείται από τις σχεδόν καθημερινές αναφορές φρικτών εγκλημάτων στα οποία οι αλλοδαποί αναφέρονται ως βασικοί ύποπτοι.
Οικονομική ύφεση
Η σύνδεση της εγκληματικότητας με τη μετανάστευση αποτελεί εδώ και καιρό βασικό πυλώνα στην οποία στηρίζεται η ρητορική του AfD. Ωστόσο, η τρέχουσα επανάληψη της συζήτησης πραγματοποιείται με φόντο τη χειρότερη οικονομική ύφεση που έχει γνωρίσει τα τελευταία χρόνια η Γερμανία.
Η ύφεση κάποιοι οικονομολόγοι ανησυχούν ότι θα μπορούσε να αποτελέσει τον προάγγελο για τη θεμελιώδη παρακμή του βιομηχανικού πυρήνα της χώρας.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία
Το παζλ συμπληρώνει ο πόλεμος στην Ουκρανία. Αν και το κόμμα είχε πάντα αδυναμία στον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν, η κύρια ρητορική του όσον αφορά στην αντίθεσή του στον πόλεμο είναι ότι στραγγαλίζει τη γερμανική οικονομία.
Τόσο λόγω τόσο της απώλειας των ρωσικών εισαγωγών φυσικού αερίου όσο και λόγω των επιπτώσεων των δυτικών κυρώσεων στις γερμανικές εξαγωγές προς τη Ρωσία.
Αν και η πραγματικότητα είναι πιο περίπλοκη, η ρητορική του AfD βρίσκει απήχηση σε μεγάλα τμήματα της χώρας, ιδίως στο πρώην κομμουνιστικό ανατολικό τμήμα, όπου το κόμμα έχει άνετο προβάδισμα σε πολλές περιοχές.
Γιατί όμως το AfD δεν κατάφερε ποτέ στο παρελθόν να έχει τη σημερινή του απήχηση, όπως συνέβη με ακροδεξιά κόμματα αλλού στην Ευρώπη; Η γοητεία του αντικαθεστωτικού μηνύματός του δεν θα είχε καμία τύχη αν η οικονομία της Γερμανίας παρέμενε όσο ανθεκτική αποδείχτηκε κατά τα προηγούμενα χρόνια.
Χωρίς χαρισματικό ηγέτη
Σε πολλούς ψηφοφόρους δεν άρεσε η μεταναστευτική πολιτική της πρώην καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ, ωστόσο, όσο εξακολουθούσαν να είναι ευκατάστατοι δεν στρέφονταν προς το AfD.
Η οικονομική ύφεση της Γερμανίας απειλεί πλέον να αλλάξει αυτή τη δυναμική για πρώτη φορά από την ίδρυση του AfD το 2013.
Είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό το ότι η άνοδος του AfD καταγράφεται τη στιγμή που το κόμμα δεν διαθέτει χαριστματικό ηγέτη, κύριο «συστατικό» επιτυχίας των περισσότερων ακροδεξιών κομμάτων.
Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι το κόμμα δεν έχει ηγέτη, πόσω μάλλον κάποιον του διαμετρήματος της Μελόνι ή της Μαρίν Λεπέν. Το δίδυμο στην κορυφή του, η Αλίς Βάιντελ και ο Τίνο Κρουπάλα, λειτουργούν περισσότερο ως διαχειριστές παρά ως σημαιοφόροι.
Φασιστική ρητορική
Αυτή η αδυναμία έχει προκαλέσει φόβους ότι μία από τις πιο ακραίες φιγούρες του κόμματος -ο Μπγιορν Χόκε, ηγέτης του AfD στο ανατολικό κρατίδιο της Θουριγγίας– θα αναδειχθεί σε κυρίαρχο πρόσωπο.
Σε αντίθεση με τους περισσότερους λαϊκιστές ηγέτες που ανήλθαν στην εξουσία στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια, όπως ο Βίκτορ Όρμπαν στην Ουγγαρία ή ο Αυστριακός δεξιός Χάιντς-Κρίστιαν Στράχε – ο Χόκε έχει βαθύτερο ιδεολογικό υπόβαθρο.
Πρώην δάσκαλος που σπούδασε ιστορία και μελετητής της γερμανικής φιλοσοφίας, ο Χόκε είναι ιδεολόγος, του οποίου οι απόψεις για τη φυλή και τη μετανάστευση θυμίζουν τη φασιστική ρητορική της δεκαετίας του 1930.
Ένας ναζί με επιρροή
Δεν είναι τυχαίο ότι Γερμανός εισαγγελέας στην Έσση αποφάσισε τον περασμένο μήνα ότι οι διαδηλωτές δικαίως αποκάλεσαν τον Χόκε «ναζί».
Η απόφαση ήρθε σε συνέχεια παλαιότερης απόφασης γερμανικού δικαστηρίου του 2019, σύμφωνα με την οποία δικαίως διαδηλωτές αποκάλεσαν τον Χόκε «φασίστα» κατά τη διάρκεια οργανωμένης διαμαρτυρίας.
Ο Χόκε δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στο ευρύ κοινό, ωστόσο, η επιρροή του στη βάση του κόμματος είναι σημαντική.
Σε πρόσφατο συνέδριο του κόμματος, για παράδειγμα, κατάφερε να τοποθετήσει άνθρωπό του στην κορυφή της λίστας των υποψηφίων του AfD για τις ευρωεκλογές του επόμενου έτους. Το μήνυμα με το οποίο ο Χόκε πέτυχε τη νίκη του εκείνη την ημέρα: «Η ΕΕ πρέπει να πεθάνει για να ζήσει η αληθινή Ευρώπη».
Όπως στην Αυστρία
Για να γίνει αντιληπτό το πού κατευθύνεται το AfD είναι χρήσιμο να δει κάποιος νοτιότερα, τι συμβαίνει στην Αυστρία.
Εκεί, το ακροδεξιό Κόμμα της Ελευθερίας (FPÖ), το οποίο ιδρύθηκε από πρώην ναζί τη δεκαετία του 1950 και αποτέλεσε πρότυπο για το AfD, προηγείται στις δημοσκοπήσεις από τον περασμένο Νοέμβριο.
Αφού σημείωσε σημαντικά κέρδη στις πρόσφατες περιφερειακές εκλογές, το Κόμμα Ελευθερίας είναι το φαβορί για τις εθνικές εκλογές του επόμενου έτους.
Τέτοια εποχή το περασμένο καλοκαίρι, οι ακροδεξιοί της Αυστρίας βρίσκονταν ακριβώς εκεί όπου βρίσκονται σήμερα στις δημοσκοπήσεις τα γερμανικά ξαδέλφια τους.
Ο ηγέτης του Κόμματος των Ελευθέρων Χέρμπερτ Κικλ, όπως και ο Χόκε, δεν έχει αφήσει αμφιβολίες για τις προθέσεις του: «Ο στόχος είναι να διασφαλίσουμε ότι ένας δικομματικός κυβερνητικός συνασπισμός είναι εφικτός μόνο με το FPÖ – φυσικά με καγκελάριο από το Κόμμα των Ελευθέρων».
«Κόσμε, ξύπνα!»
Ο Γκέρχαρτ Μπάουμ, 90 ετών, δικηγόρος με ειδίκευση στις υποθέσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, άλλοτε υπουργός Εσωτερικών της Γερμανίας (1978-1982) επί των ημερών του Χέλμουτ Σμιτ στην καγκελαρία, προειδοποίησε για τον κίνδυνο του εξτρεμισμού στη χώρα του και κάλεσε τον σημερινό καγκελάριο, σοσιαλδημοκράτη Όλαφ Σολτς, να εκφραστεί πιο σθεναρά εναντίον του AfD.
«Περιμένω ο καγκελάριος να μιλήσει καθαρά για το AfD», τόνισε ο κ. Μπάουμ, ιστορικό στέλεχος των Ελεύθερων Δημοκρατών (FDP), στο Γερμανικό Πρακτορείο.
Το να υποβαθμίζεται ως κόμμα της «γκρίνιας» είναι επικίνδυνο, μετατρέπει την ιδεολογία του σε κοινοτοπία, προειδοποίησε ο Γκ. Μπάουμ, που ως παιδί είχε εξαναγκαστεί να ενταχθεί στη χιτλερική νεολαία και έχασε τον πατέρα του στο ανατολικό μέτωπο.
«Το AfD είναι η μεγαλύτερη απειλή για τη δημοκρατία μας από ιδρύσεως ομοσπονδιακής δημοκρατίας πριν από 74 χρόνια», επέμεινε ο Γκ. Μπάουμ προσθέτοντας «Κόσμε, ξύπνα!».
«Η ελευθερία σε κίνδυνο»
Για τον Γκέρχαρτ Μπάουμ, πέρα από τον καγκελάριο Σολτς υπάρχουν κι άλλοι που πρέπει να υιοθετήσουν πιο καθαρή στάση. «Πολλές προσωπικότητες που διαμορφώνουν την κοινή γνώμη πρέπει να δείξουν με ποιον είναι — διανοούμενοι, καλλιτέχνες, επιχειρηματίες και ιερωμένοι», είπε.
«Όλοι επιστρέφουν από τις καλοκαιρινές διακοπές τους και συμπεριφέρονται ως εάν όλα να είναι φυσιολογικό, λες και το κομματικό συνέδριο του AfD στο Μαγδεμβούργο να μην έδειξε» ότι η δημοκρατία στη χώρα «δέχεται επίθεση — και στην υπόλοιπη Ευρώπη επίσης», επέμεινε.
Ο Σολτς μπορεί να νομίζει πως οι επιδόσεις του ακροδεξιού κόμματος στις δημοσκοπήσεις είναι κάτι πρόσκαιρο αλλά «αυτό είναι θεμελιωδώς λάθος», επισήμανε ο Γκ. Μπάουμ, διότι η αγανάκτηση του κόσμου για τα προβλήματα «τροφοδοτεί μια ομάδα ανθρώπων που απεχθάνονται τη δημοκρατία και μεγαλώνει εδώ και καιρό».
Αυτό, συμπλήρωσε, δεν αφορά απλά τη σημερινή κυβέρνηση συμμαχίας, στην οποία συμμετέχει το FDP. «Βρισκόμαστε εν μέσω παγκόσμιας κρίσης εμπιστοσύνης» στους πολιτικούς, «που δεν έχω ξαναδεί ποτέ» σε τέτοιες διαστάσεις, ανέφερε.
Επισήμανε τον φόβο και την αβεβαιότητα εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία, τις πελώριες μεταναστευτικές ροές, την κλιματική αλλαγή, τη διένεξη ΗΠΑ-Κίνας. Με αυτό το φόντο είναι «εύκολο» κάποιοι να πειστούν από ακροδεξιές δυνάμεις που υπόσχονται «απλές λύσεις», τόνισε.
Όλοι οι δημοκράτες καλούνται να ορθώσουν το ανάστημά τους και να πουν καθαρά στους πολίτες ότι ψηφίζοντας την AfD θέτουν την ίδια την ελευθερία τους σε κίνδυνο, κατέληξε ο Γκ. Μπάουμ.
Με πληροφορίες από Reuters, Politico
