Η αμερικανική κυβέρνηση αποπειράται να αναστείλει εκ νέου προγραμματισμένη αποστολή για την ανάκτηση αντικειμένων ιστορικού ενδιαφέροντος από τον βυθισμένο «Τιτανικό», επικαλούμενη ομοσπονδιακό νόμο και διεθνή συμφωνία που αντιμετωπίζουν το ναυάγιο ως ιερό μνημείο.
Η αποστολή οργανώνεται από την RMS Titanic Inc., την εταιρεία με έδρα την Τζόρτζια που κατέχει τα δικαιώματα διάσωσης του πιο διάσημου ναυαγίου του κόσμου. Η εταιρεία εκθέτει αντικείμενα που έχουν ανακτηθεί από το σημείο του ναυαγίου – από ασημικά μέχρι τμήματα του κύτους του «Τιτανικού».
Οι ΗΠΑ υποστηρίζουν ότι η είσοδος στο κομμένο κύτος του Τιτανικού –ή η φυσική τροποποίηση ή διατάραξη του ναυαγίου– ρυθμίζεται από την ομοσπονδιακή νομοθεσία και τη συμφωνία των ΗΠΑ με τη Βρετανία.
Η δίκη στο Περιφερειακό Δικαστήριο του Νόρφολκ της Βιρτζίνια, που επιβλέπει τα ζητήματα διάσωσης του «Τιτανικού», εξαρτάται από τον ομοσπονδιακό νόμο και τη συμφωνία με τη Βρετανία για τη μεταχείριση του βυθισμένου «Τιτανικού» ως μνημείου για τους περισσότερους από 1.500 ανθρώπους που έχασαν τη ζωή τους όταν, το 1912, το πλοίο προσέκρουσε σε παγόβουνο και βυθίστηκε.
Οι ΗΠΑ υποστηρίζουν ότι η είσοδος στο κομμένο κύτος του Τιτανικού –ή η φυσική τροποποίηση ή διατάραξη του ναυαγίου– ρυθμίζεται από την ομοσπονδιακή νομοθεσία και τη συμφωνία των ΗΠΑ με τη Βρετανία. Μεταξύ των ανησυχιών της κυβέρνησης είναι η πιθανή διατάραξη των αντικειμένων και τυχόν ανθρώπινων λειψάνων που μπορεί να υπάρχουν ακόμη.
«Η εταιρεία RMST δεν έχει το δικαίωμα να αγνοήσει τον θεσπισμένο ομοσπονδιακό νόμο, ωστόσο αυτή είναι η δηλωμένη πρόθεσή της», υποστήριξαν οι δικηγόροι της αμερικανικής κυβέρνησης στα δικαστικά έγγραφα που κατατέθηκαν την περασμένη Παρασκευή. Πρόσθεσαν ότι το ναυάγιο «θα στερηθεί της προστασίας που του παρείχε το Κογκρέσο».
Η εταιρεία δήλωσε ότι σχεδιάζει να τραβήξει φωτογραφίες ολόκληρου του ναυαγίου. Αυτές περιλαμβάνουν και το εσωτερικό «του ναυαγίου όπου η φθορά έχει ανοίξει χάσματα επαρκή για να επιτρέψουν σε ένα τηλεχειριζόμενο όχημα να διεισδύσει στο κύτος χωρίς να παρέμβει στην τρέχουσα κατάστασή του».
Η αποστολή της RMST έχει προγραμματιστεί προσωρινά για τον Μάιο του 2024, σύμφωνα με έκθεση που κατέθεσε στο δικαστήριο τον Ιούνιο.
Η εταιρεία δήλωσε ότι σχεδιάζει να τραβήξει φωτογραφίες ολόκληρου του ναυαγίου. Αυτές περιλαμβάνουν και το εσωτερικό «του ναυαγίου όπου η φθορά έχει ανοίξει χάσματα επαρκή για να επιτρέψουν σε ένα τηλεχειριζόμενο όχημα να διεισδύσει στο κύτος χωρίς να παρέμβει στην τρέχουσα κατάστασή του».
Η RMST ανέφερε ότι θα ανακτήσει κειμήλια από το πεδίο των συντριμμιών και «μπορεί να ανακτήσει ανεξάρτητα αντικείμενα μέσα στο ναυάγιο». Αυτά θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν «αντικείμενα από το εσωτερικό της αίθουσας Marconi, αλλά μόνο εάν τέτοια αντικείμενα δεν είναι τοποθετημένα στο ίδιο το ναυάγιο».
Η αίθουσα Marconi διατηρεί την ομώνυμη ασύρματη τηλεγραφική μηχανή, που εξέπεμπε τα ολοένα και πιο επείγοντα σήματα κινδύνου του «Τιτανικού» μετά την πρόσκρουση του υπερωκεανίου στο παγόβουνο. Τα μηνύματα του κώδικα Μορς παραλήφθηκαν από άλλα πλοία και σταθμούς στην ξηρά, βοηθώντας να σωθούν οι ζωές περίπου 700 ανθρώπων που διέφυγαν με σωσίβιες λέμβους. Υπήρχαν 2.208 επιβάτες και πλήρωμα στο παρθενικό ταξίδι του «Τιτανικού» από το Σαουθάμπτον της Αγγλίας προς τη Νέα Υόρκη.
«Αυτή τη στιγμή, η εταιρεία δεν σκοπεύει να κόψει το ναυάγιο ή να αποσπάσει οποιοδήποτε μέρος του», δήλωσε η RMST.
Η εταιρεία ανέφερε ότι θα «συνεργαστεί» με την Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας, ενώ διευκρίνισε ότι δεν σκοπεύει να ζητήσει άδεια.
Οι νομικοί σύμβουλοι της κυβέρνησης των ΗΠΑ είπαν ότι η εταιρεία δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς άδεια, υποστηρίζοντας ότι η RMST χρειάζεται έγκριση από τον υπουργό Εμπορίου των ΗΠΑ.
Η εταιρεία δεν έχει καταθέσει απάντηση στο δικαστήριο. Σε προηγούμενες περιπτώσεις, ωστόσο, έχει αμφισβητήσει τη συνταγματικότητα των προσπαθειών των ΗΠΑ να «παραβιάσουν» τα δικαιώματά της στη διάσωση του ναυαγίου σε διεθνή ύδατα. Η εταιρεία υποστήριξε ότι μόνο το δικαστήριο του Νόρφολκ έχει δικαιοδοσία και επισημαίνει δεδικασμένα αιώνων στο ναυτικό δίκαιο.
Το 2020, η κυβέρνηση των ΗΠΑ και η RMST είχαν εμπλακεί σε μια σχεδόν πανομοιότυπη νομική μάχη σχετικά με προτεινόμενη αποστολή που κατέληγε στο ναυάγιο.
Η RMST επανέλαβε αυτή τη στάση σε δήλωση στο Associated Press την Τρίτη, σημειώνοντας ότι το δικαστήριο παραχώρησε τα δικαιώματα διάσωσής του πριν από τρεις δεκαετίες. Από τότε, η εταιρεία είπε ότι έχει ανακτήσει και συντηρήσει χιλιάδες αντικείμενα του «Τιτανικού», τα οποία έχουν θαυμάσει εκατομμύρια άνθρωποι.
«Η εταιρεία θα συνεχίσει το έργο της, διατηρώντας τον σεβασμό στη μνήμη και την κληρονομιά του “Τιτανικού”, των επιβατών και του πληρώματός του για τις μελλοντικές γενιές», ανακοίνωσε η RMST.
Το 2020, η κυβέρνηση των ΗΠΑ και η RMST είχαν εμπλακεί σε μια σχεδόν πανομοιότυπη νομική μάχη σχετικά με προτεινόμενη αποστολή που κατέληγε στο ναυάγιο. Αλλά οι διαδικασίες είχαν επισπευσθεί λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού και δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ.
Το σχέδιο της εταιρείας τότε ήταν να ανακτήσει τον τηλέγραφο, ο οποίος βρίσκεται σε ένα από τα καταστρώματα. Ενα υποβρύχιο χωρίς πλήρωμα χρειάστηκε να γλιστρήσει μέσα από έναν φεγγίτη ή να κόψει τη βαρέως διαβρωμένη οροφή. Μια «βυθοκόρηση αναρρόφησης» θα αφαιρούσε τη χαλαρή λάσπη, ενώ άλλα μηχανήματα υπήρχε πιθανότητα να κόψουν τα ηλεκτρικά καλώδια.
Η εταιρεία είπε ότι θα εκθέσει τον τηλέγραφο μαζί με ιστορίες των ανδρών που έστελναν σήματα κινδύνου «μέχρι που το θαλασσινό νερό κυριολεκτικά κυλούσε στα πόδια τους».
Τον Μάιο του 2020, η περιφερειακή δικαστής των ΗΠΑ, Ρεμπέκα Μπιτς Σμιθ, έδωσε την άδεια στην RMST, γράφοντας ότι ο τηλέγραφος είναι ιστορικά και πολιτιστικά σημαντικός και υπάρχει ο κίνδυνος σύντομα να αποσυντεθεί. Η Σμιθ έγραψε ότι η ανάκτηση του τηλέγραφου «θα συνεισέφερε στην κληρονομιά που άφησε η ανεξίτηλη απώλεια του “Τιτανικού”, εκείνων που επέζησαν και εκείνων που έχασαν τη ζωή τους κατά τη βύθιση».
Λίγες εβδομάδες αργότερα, η κυβέρνηση των ΗΠΑ υπέβαλε επίσημη νομική προσφυγή κατά της αποστολής του 2020, η οποία δεν υλοποιήθηκε ποτέ. Η εταιρεία ανέστειλε επ’ αόριστον τα σχέδιά της στις αρχές του 2021 λόγω των επιπλοκών που προκάλεσε η πανδημία.
Η συμφωνία ΗΠΑ-Βρετανίας
Οι κυβερνήσεις του Ηνωμένου Βασιλείου και των ΗΠΑ, το 2020, συνυπέγραψαν μία συνθήκη που αποσκοπεί στην προστασία των συντριμμιών του «Τιτανικού» από όσους επιθυμούν να αφαιρέσουν αντικείμενα του ναυαγίου.
Η RMS Titanic Inc., είχε δηλώσει στη βρετανική Telegraph ότι σχεδίαζε να χρησιμοποιήσει υποβρύχια ρομπότ για να «αφαιρέσει χειρουργικά» μια οροφή στο πλοίο, ώστε να μπορέσει να ανακτήσει αντικείμενα.
Ανακοινώνοντας την επικύρωση της συμφωνίας από τον τότε υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάικ Πομπέο, ο τότε υπουργός Ναυτιλίας του Ηνωμένου Βασιλείου, Νουσράτ Γκάνι, είπε ότι η συμφωνία θα διασφαλίσει το υποβρύχιο τοπόσημο «με την ευαισθησία και τον σεβασμό που οφείλεται στον τελικό τόπο ανάπαυσης περισσότερων από 1.500 ψυχών».
Η είδηση αυτή ήρθε, καθώς η αμερικανική εταιρεία RMS Titanic Inc., η ίδια που επιθυμεί νέα αποστολή στο ναυάγιο σήμερα, είχε δηλώσει στη βρετανική Telegraph ότι σχεδίαζε να χρησιμοποιήσει υποβρύχια ρομπότ για να «αφαιρέσει χειρουργικά» μια οροφή στο πλοίο, ώστε να μπορέσει να ανακτήσει αντικείμενα, συμπεριλαμβανομένου ενός ασύρματου συστήματος Marconi που περιγράψαμε παραπάνω.
Η εταιρεία –η οποία έχει ήδη ανακτήσει περισσότερα από 5.500 αντικείμενα, συμπεριλαμβανομένων κοσμημάτων και ρούχων– υποστηρίζει ότι ο Τιτανικός φθείρεται ταχέως και ότι τα αντικείμενα πρέπει να διασωθούν για τις μελλοντικές γενιές. Απαράλλακτη επιχειρηματολογία που υιοθετεί και σήμερα.
Το υπουργείο Μεταφορών του Ηνωμένου Βασιλείου είχε αναφέρει ότι η συνθήκη σημαίνει ότι οι κυβερνήσεις της Βρετανίας και των ΗΠΑ έχουν την εξουσία να χορηγούν ή να απορρίπτουν άδειες εισόδου στο πλοίο και αφαίρεσης αντικειμένων και ότι η μη εξουσιοδοτημένη δραστηριότητα θα τιμωρείται με μεγάλα πρόστιμα.
Ωστόσο, η RMS Titanic Inc. φέρεται να είχε υποστηρίξει ότι η νέα συνθήκη δεν έχει έρεισμα στη νομοθεσία των ΗΠΑ και είχε καταθέσει ειδοποίηση πρόθεσης να ανακτήσει αντικείμενα από το πλοίο στο περιφερειακό δικαστήριο των ΗΠΑ στην Ανατολική Βιρτζίνια.
Οι δεκάδες αποστολές και οι συνθήκες
Το πλοίο ανακαλύφθηκε το 1985 σε διεθνή ύδατα, περίπου 350 ναυτικά μίλια από την ακτή της Νέας Γης, στον Καναδά και σε βάθος 4.000 μέτρων κάτω από την επιφάνεια του ωκεανού.
Δεκάδες αποστολές στο ναυάγιο έχουν πραγματοποιηθεί από τότε που ανακαλύφθηκε και ορισμένοι ειδικοί ισχυρίζονται ότι αυτό προκαλεί ταχύτερη φθορά του. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η πιθανή ζημιά που θα προκληθεί από μίνι-υποβρύχια που προσεγγίζουν την επιφάνειά του.
Στο ναυάγιο είχε δοθεί στο παρελθόν ένα βασικό επίπεδο προστασίας από την UNESCO, αλλά αυτή είναι η πρώτη φορά που καλύπτεται από ρητή νομοθεσία.
Το Ηνωμένο Βασίλειο υπέγραψε τη συνθήκη το 2003, αλλά τέθηκε σε ισχύ μόλις μετά την επικύρωσή της από τον Μάικ Πομπέο τον Νοέμβριο του 2019. Ο Καναδάς και η Γαλλία είχαν συμμετάσχει στις διαπραγματεύσεις.
Συγγενείς και επιζώντες έχουν εκφράσει προηγουμένως ανησυχία για την ιδέα να αφαιρεθούν αντικείμενα από το ναυάγιο. Η Μιλβίνα Ντιν, επιζήσασα που ήταν εννέα εβδομάδων όταν συνέβη η καταστροφή, είχε πει το 2000: «Νομίζω ότι όλα είναι λάθος. Νομίζω ότι το πλοίο πρέπει να μείνει ήσυχο. Για όποια κομμάτια έχουν αφαιρεθεί από το πλοίο δεν πειράζει. Αλλά το να μεταφερθεί κανείς στο πλοίο, όχι, όλα αυτά είναι λάθος».
Ο Μπρέτον Χάντσακ, πρόεδρος της RMS Titanic, είχε πει στην Telegraph ότι οι προτάσεις «δεν ήταν δούρειος ίππος για να μπορέσουμε να αρχίσουμε να αρπάζουμε βαλίτσες γεμάτες διαμάντια από το ναυάγιο».
«Πρόκειται για μια προσεκτική, χειρουργική επέμβαση για τη διάσωση ενός ιστορικά σημαντικού αντικειμένου, ώστε να μπορεί να διδάξει στις μελλοντικές γενιές την ιστορία του Τιτανικού», είχε δηλώσει. «Γνωρίζουμε ότι το ναυάγιο επιδεινώνεται γρήγορα. Γιατί να αφήσουμε να εξαφανιστούν και αυτά τα τεχνουργήματα; Σίγουρα οφείλουμε στο μέλλον να προστατεύσουμε και να διατηρήσουμε αυτά τα αντικείμενα, πριν να είναι πολύ αργά».
Ο δρ Τζος Μάρτιν, ειδικός στο ναυτικό δίκαιο στο Πανεπιστήμιο του Εξετερ, είχε αναφέρει προ τριετίας ότι η συνθήκη σήμαινε ότι ο «Τιτανικός» θα αντιμετωπιζόταν τελικά ως διεθνές μνημείο. «Αναγνωρίζει ότι πρόκειται για χώρο ταφής και ότι υπάρχουν αντικείμενα και υλικά που πρέπει να παραμείνουν επιτόπου. Τώρα οποιαδήποτε διάσωση από εταιρείες ή ιδιώτες που εδρεύουν στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ θα πραγματοποιείται μόνο με την άδεια και των δύο χωρών και θα γίνεται μόνο εάν υπάρχει ικανός εκπαιδευτικός ή πολιτιστικός λόγος. Αυτό είναι ένα νέο νομικό εμπόδιο που θα βοηθήσει στην καλύτερη προστασία του ναυαγίου».
Με πληροφορίες από Associated Press, Guardian
