Με σειρά συλλήψεων και αποπομπών ανώτατων κυβερνητικών στελεχών, αλλά και μέτρων διαφάνειας προσπαθεί να αποδείξει ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι ότι είναι αποφασισμένος να ξεριζώσει τη διαφθορά από τη χώρα του, ώστε να επιβεβαιώσει ενώπιον της Δύσης ότι αυτή είναι έτοιμη για ένταξη στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ. Μέσα στην εβδομάδα που πέρασε ανακοινώθηκε η αντικατάσταση του υπουργού Αμυνας, Ολέκσι Ρέζνικοφ, επί υπουργίας του οποίου δόθηκαν αδιαφανή συμβόλαια για την τροφοδοσία των ενόπλων δυνάμεων. Αν και ο ίδιος δεν ενέχεται προσωπικά στην υπόθεση, θεωρείται υπεύθυνος για το πάρτι αναθέσεων, το οποίο απέτυχε να αποτρέψει.
Η απομάκρυνσή του προκάλεσε αίσθηση ειδικά για μια χώρα που βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση. Ο 57χρονος πρώην δικηγόρος επέβλεψε τη μετεξέλιξη των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων από έναν μετασοβιετικό στρατό σε ένα σώμα πολύ δυναμικότερο και σαφώς καλύτερα εξοπλισμένο. Παρά τα εγκώμια για τον ρόλο του στην εξασφάλιση προηγμένου οπλισμού αξίας πολλών δισ. δολαρίων, κυρίως από τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, μια σειρά σκανδάλων παρέσυρε και τη δική του αξιοπιστία και οδήγησε στην πτώση του.
Ο αναπληρωτής του είχε ήδη παραιτηθεί από τον Ιανουάριο, αφότου το υπουργείο κατηγορήθηκε ότι υπέγραφε συμβόλαια τροφοδοσίας σε υπερβολικά φουσκωμένες τιμές. Λίγους μήνες αργότερα ένας Ουκρανός δημοσιογράφος αποκάλυψε μια αδιανόητη αύξηση τιμής –τριπλάσια, για την ακρίβεια– για μια παρτίδα χειμερινών στρατιωτικών χιτωνίων, που κατασκευάστηκαν στην Τουρκία και ήταν ελάχιστα ζεστά.
Τον Ρέζνικοφ και τη χαμένη τιμή του ουκρανικού υπουργείου Αμυνας καλείται τώρα να αποκαταστήσει ο Ρουστέμ Ουμέροφ, 41 ετών, Τάταρος από την Κριμαία, που διατηρεί άριστες σχέσεις με την Τουρκία και έχει μακρά εμπειρία διαπραγματεύσεων, αφού συμμετείχε στις βραχύβιες συνομιλίες με τη Ρωσία και τη συμφωνία για τα σιτηρά.
Σύλληψη ολιγάρχη
Το περασμένο Σαββατοκύριακο συνελήφθη, εξάλλου, ο Ιχόρ Κολομόισκι, ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους στη χώρα με περιουσία 1,67 δισ. δολ., πρώην σύμμαχος του Ζελένσκι, αφού από τον όμιλο ΜΜΕ του ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του ως κωμικός. Οι δραστηριότητες του ολιγάρχη, που διαθέτει κυπριακό και ισραηλινό διαβατήριο, κυμαίνονταν από τους τομείς της ενέργειας και των τραπεζών έως τα ΜΜΕ. Αξίζει να σημειωθεί ότι παρόλο που στην Κύπρο καταζητείται για ξέπλυμα «μαύρου» χρήματος ύψους 5,5 δισ. δολ., δεν έχει καταστεί εφικτή η ανάκληση της υπηκοότητάς του παρά τη σχετική απόφαση της κυπριακής κυβέρνησης εδώ και τέσσερα χρόνια, λόγω νομικών προβλημάτων. Η σύλληψή του θεωρείται επίδειξη ισχύος από τον Ζελένσκι στη μονομαχία με τους ολιγάρχες της χώρας αλλά και γενικότερης χειραφέτησης από επιχειρηματικά συμφέροντα.
Οι υποψίες για διαφθορά εις βάρος του Κολομόισκι είναι πολύ παλιές. Το 2017 εγκατέλειψε την Ουκρανία με προορισμό την Ελβετία και το Ισραήλ. Εφυγε διωγμένος από την κυβέρνηση του τότε προέδρου Πέτρο Ποροσένκο, που κατέσχεσε μια τράπεζα της οποίας ήταν συνιδιοκτήτης, και τον κατηγόρησε για απάτη που απείλησε να αποσταθεροποιήσει ολόκληρη την ουκρανική οικονομία. Επέστρεψε όμως το 2019 όταν ο Ζελένσκι επικράτησε του Ποροσένκο, εγείροντας ανησυχίες ότι η ειδική σχέση τους θα του επιτρέψει να ανακτήσει την οικονομική και πολιτική επιρροή του. Ωστόσο ένα χρόνο αργότερα το Κοινοβούλιο ψήφισε νόμο που απαγορεύει την επιστροφή εθνικοποιημένων τραπεζών στους αρχικούς ιδιοκτήτες τους, που φάνηκε να φωτογραφίζει τον Κολομόισκι.
Ενα χρόνο αργότερα, οι ΗΠΑ επέβαλαν κυρώσεις στον Ουκρανό ολιγάρχη κατηγορώντας τον ότι χρησιμοποίησε τη θέση του ως περιφερειακού κυβερνήτη για να αποκομίσει προσωπικά οφέλη και επιδόθηκε σε εκστρατεία υπονόμευσης των δημοκρατικών διαδικασιών και θεσμών της Ουκρανίας. Η ρωσική εισβολή επηρέασε περαιτέρω τα συμφέροντά του. Οι ρωσικές δυνάμεις κατέστρεψαν ένα διυλιστήριό του στο Κρεμεντσούκ, που ελεγχόταν από μία από τις επιχειρήσεις του. Φέτος η ουκρανική κυβέρνηση εθνικοποίησε την πετρελαϊκή εταιρεία και ακόμη μία που του ανήκει, επικαλούμενη την ανάγκη για εξασφάλιση βασικής τροφοδοσίας.
Ο Ζελένσκι φρόντισε παράλληλα να ξεμπροστιάσει τη συστημική διαφθορά που διέπει τις ιατρικές εξαιρέσεις από τη θητεία στις ένοπλες δυνάμεις με αντίτιμο 3.000-15.000 δολάρια. Πρόκειται για ένα εκτεταμένο δίκτυο δωροδοκίας που οδήγησε στην έξοδο χιλιάδων ανδρών στο εξωτερικό, είπε. «Ολα τα ύποπτα περιστατικά θα ερευνηθούν», υποσχέθηκε . «Είναι απαραίτητο να ελέγξουμε έναν σημαντικό αριθμό αποφάσεων της ιατρικής επιτροπής που αποφασίζει για την ικανότητα και καταλληλότητα των στρατιωτών μετά την 24η Φεβρουαρίου», οπότε ξεκίνησε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Σε κάποιες περιοχές της Ουκρανίας ο αριθμός των ανδρών που απομακρύνθηκαν από τους στρατιωτικούς καταλόγους λόγω ιατρικών γνωμοδοτήσεων δεκαπλασιάστηκε από όταν άρχισε ο πόλεμος. «Είναι απολύτως σαφές τι είναι αυτές οι αποφάσεις. Είναι διεφθαρμένες», κατήγγειλε ο πρόεδρος. Το ζήτημα της διαφθοράς στην ουκρανική στρατολόγηση εφέδρων ήρθε στο φως της δημοσιότητας τον Ιούνιο, όταν δημοσιογραφική έρευνα αποκάλυψε τον ύποπτο πλουτισμό του επικεφαλής της αρμόδιας επιτροπής, Γεβγιέν Μπορίσοφ, ο οποίος εμφανίστηκε να έχει στην κατοχή του ακίνητα και πολυτελή αυτοκίνητα αξίας πολλών εκατομμυρίων δολαρίων. Ο ίδιος αρνήθηκε όλες τις κατηγορίες αποδίδοντας τα περιουσιακά στοιχεία στην οικογένειά του, με την οποία υποτίθεται ότι δεν έχει καμία οικονομική σχέση.
Διεθνής αντίκτυπος
Αν και οι υποστηρικτές του Κιέβου θεωρούν την προεδρική εκστρατεία κατά της διαφθοράς εκ των ων ουκ άνευ για την τελική νίκη επί του Βλαντιμίρ Πούτιν, την ανοικοδόμηση της χώρας και την ένταξη στη διεθνή κοινότητα και τις δυτικές δομές, οι επικριτές του Ζελένσκι είναι πιθανό να αδράξουν την ευκαιρία για να καταγγείλουν τη χώρα για ενδημική διαφθορά και να μπλοκάρουν περαιτέρω στρατιωτική και οικονομική βοήθεια. Βουλευτές στην Ουάσιγκτον εξετάζουν το αίτημα του προέδρου Τζο Μπάιντεν για παροχή βοήθειας 24 δισ. δολαρίων στην Ουκρανία, αλλά μια μικρή, πλην φωνακλάδικη ομάδα Ρεπουμπλικανών βουλευτών αντιτίθεται σε οποιαδήποτε νέα πρωτοβουλία. Οι New York Times αποκάλυψαν ότι πριν από την επιχείρηση «καθαρά χέρια» εκ μέρους του Ζελένσκι είχαν προηγηθεί ασφυκτικές πιέσεις από τον Αμερικανό σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας, Τζέικ Σάλιβαν, να αναλάβει συγκεκριμένες πρωτοβουλίες προκειμένου να σιωπήσουν οι αντιπολιτευτικές φωνές στην Ουάσιγκτον. Τέλος, οι Ουκρανοί βουλευτές επανέφεραν αυτή την εβδομάδα τη ρύθμιση που προβλέπει δημοσιοποίηση των περιουσιακών στοιχείων τους, έναν όρο που έθεσε το ΔΝΤ για να αποδεσμεύσει μέρος του οικονομικού πακέτου 15,6 δισ. δολ. στο Κίεβο.
