Είναι η πρώτη φορά μετά την πτώση της δικτατορίας του Φράνκο, πριν από σχεδόν μισό αιώνα, που η Ισπανία καλείται να πάρει μία τόσο δύσκολη πολιτική απόφαση όσο η ψήφιση ενός νόμου αμνηστίας για πολιτικά εγκλήματα.
Αν ληφθεί απόφαση υπέρ της αμνηστίας, Σοσιαλιστές και Αριστερά θα σχηματίσουν νέα κυβέρνηση. Ωστόσο, επικριτές του νόμου προειδοποιούν ότι η αμνηστία θα άνοιγε τον «ασκό του Αιόλου» προκαλώντας πολιτική αστάθεια, θα υπονόμευε το υφιστάμενο εδαφικό καθεστώς και θα απειλούσε τα δημοκρατικά θεμέλια της χώρας.
Ορος των αυτονομιστών
Η αμνηστία είναι ο κύριος όρος που έθεσε το κόμμα Junts –τάσσεται υπέρ της ανεξαρτησίας– σε αντάλλαγμα για την υποστήριξή του προς τον σοσιαλιστή υπηρεσιακό πρωθυπουργό Πέδρο Σάντσεθ.
Μόνο αν ο συγκεκριμένος όρος γινόταν δεκτός, το Junts θα στήριζε τον Σάντσεθ σε κοινοβουλευτική ψηφοφορία που θα του άνοιγε τον δρόμο για νέα πρωθυπουργική θητεία.
Η προσπάθεια απόσχισης
Το Junts και ο αυτοεξόριστος πρώην πρόεδρος της Καταλονίας Κάρλες Πουιτζντεμόν ζητούν την ψήφιση ενός νόμου που θα ακυρώνει τις εκκρεμείς νομικές υποθέσεις και κυρώσεις κατά ηγετών οι οποίοι τάσσονται υπέρ της ανεξαρτησίας.
Οι εν λόγω ηγέτες αντιμετωπίζουν κατηγορίες για τη συμμετοχή τους στην αποτυχημένη προσπάθεια απόσχισης του 2017.
Το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (PSOE) και οι αριστεροί σύμμαχοί του, το Sumar, έχουν ξεκινήσει προκαταρκτικές συνομιλίες για το ζήτημα.
Το δίλημμα
Ο ηγέτης του αντιπολιτευόμενου Λαϊκού Κόμματος (PP), Αλμπέρτο Νούνιεθ Φεϊχό, κέρδισε τις εκλογές του Ιουλίου χωρίς να λάβει ποσοστό που θα του εξασφάλιζε αυτοδυναμία. Ολα δείχνουν πως δεν θα καταφέρει να σχηματίσει κυβέρνηση συνεργασίας εντός Σεπτεμβρίου, όπως προβλέπει η διαδικασία.
Από την πλευρά του, ο Σάντσεθ φαίνεται πως θα έχει την ευκαιρία να σχηματίσει κυβέρνηση συνεργασίας μέχρι τον Νοέμβριο, εφόσον προηγουμένως έχει καταφέρει να εξασφαλίσει την υποστήριξη του Junts.
Τυχόν «ναυάγιο» στις διαπραγματεύσεις θα οδηγούσε σε επανάληψη των γενικών εκλογών.
«Η Ισπανία βρίσκεται ενώπιον σοβαρού διλήμματος», δήλωσε ο Πουιτζντεμόν, θέτοντας τους όρους του από το Βέλγιο, όπου έχει αυτοεξοριστεί εδώ και έξι χρόνια, από τότε που εγκατέλειψε την Ισπανία για να αποφύγει τη δίωξη.
«Είτε θα επαναλάβει τις εκλογές είτε θα καταλήξει σε συμφωνία με ένα κόμμα… το οποίο δεν έχει απορρίψει και δεν θα απορρίψει τη μονομερή οδό [προς την ανεξαρτησία] ως νόμιμο μέσο για να ασκήσει τα δικαιώματά του», εξήγησε ο Καταλανός ηγέτης.
Προστασία από τη δίωξη
Η τελευταία φορά που ψηφίστηκε νόμος αμνηστίας για πολιτικά εγκλήματα στην Ισπανία ήταν το 1977, την περίοδο μετάβασης από το δικτατορικό καθεστώς του Φράνκο στη δημοκρατία.
Η αμνηστία προστάτευσε τότε από τη δίωξη τόσο τους αντιπάλους του Φράνκο όσο και τους συνεργάτες και τους συμμάχους του καθεστώτος του.
Τη στιγμή που οι λεπτομέρειες ενδεχόμενης νέας αμνηστίας δεν ήταν ακόμη σαφείς, βγήκαν μαζικά στους δρόμους της Βαρκελώνης διαδηλωτές φωνάζοντας συνθήματα υπέρ της ανεξαρτησίας από την Ισπανία, με αφορμή την Εθνική Ημέρα της Καταλονίας στις 11 Σεπτεμβρίου.
Μεταξύ των άλλων αιτημάτων τους περιέλαβαν και τον νόμο περί αμνηστίας. Σύμφωνα με την καταλανική οργάνωση Òmnium Cultural, η αμνηστία θα καλύπτει περισσότερους από 1.400 αυτονομιστές που είτε έχουν καταδικαστεί είτε τους έχουν επιβληθεί κυρώσεις είτε διώκονται νομικά.
Ο Πουιτζντεμόν και άλλοι που εγκατέλειψαν την Ισπανία το 2017 θα ήταν προφανώς μεταξύ των ευνοουμένων.
Είναι συνταγματικός ο νόμος;
«Αντιμετωπίζουμε το ζήτημα στο πλαίσιο του διαλόγου, του Συντάγματος και του στόχου για κοινωνική ειρήνη», δήλωσε η κυβερνητική εκπρόσωπος Ιζαμπέλ Ροντρίγκες, αναφερόμενη στις διαπραγματεύσεις με το Junts.
Ωστόσο, δεν υπάρχει σαφής εικόνα ως προς τη συνταγματικότητα της αμνηστίας. Δεδομένου ότι το Σύνταγμα, που καταρτίστηκε το 1978, δεν ασχολείται με το ζήτημα.
Σε κάθε περίπτωση, οι περισσότεροι νομικοί στην Ισπανία θεωρούν ότι νέος νόμος περί αμνηστίας δεν θα μπορούσε να είναι συγκρίσιμος με τον αντίστοιχο που είχε ψηφιστεί στη χώρα στις 15 Οκτωβρίου του 1977.
Το 2021, κοινοβουλευτική επιτροπή είχε συντάξει έκθεση με την οποία κήρυσσε την αμνηστία αντισυνταγματική, απαντώντας σε σχετική πρόταση των καταλανικών εθνικιστικών κομμάτων.
Πολιτική θύελλα
Το αίτημα για αμνηστία έχει ήδη προκαλέσει θύελλα πολιτικών αντιδράσεων. Οι αντίπαλοι του Σάντσεθ υπενθυμίζουν ότι ο ίδιος στο παρελθόν είχε αποκλείσει τέτοιο ενδεχόμενο και ισχυρίζονται πως πλέον το εξετάζει για να εξασφαλίσει την πολιτική του επιβίωση.
Ο Φεϊχό, επικεφαλής του Λαϊκού Κόμματος, έχει ξεκινήσει εκστρατεία με σκοπό να πείσει τις περιφερειακές κυβερνήσεις σε ολόκληρη την Ισπανία να καταδικάσουν την πρόταση, η οποία, όπως τονίζει, «παραβιάζει τις συνταγματικές αξίες της Ισπανίας».
Το Λαϊκό Κόμμα διοργανώνει μεγάλη διαδήλωση κατά της αμνηστίας στη Μαδρίτη εντός του Σεπτεμβρίου.
Επιπλέον, στις 8 Οκτωβρίου διοργανώνεται διαδήλωση στη Βαρκελώνη από τη Societat Civil Catalana (SCC), πρωτοβουλία πολιτών κατά του αποσχιστικού κινήματος στην Καταλονία.
Σε αυτήν, θα πάρει μέρος η Ιζαμπέλ Ντίαθ Αγιούσο, «αντίπαλος» του Φεϊχό για την ηγεσία του Λαϊκού Κόμματος.
Σύμφωνα με την El Pais, ο Φεϊχό πιθανώς θα επιδιώξει να μη δώσει το «παρών» στη διαμαρτυρία για να αποφύγει κοινή εμφάνιση με στελέχη του ακροδεξιού κόμματος VOX, τρίτης πολιτικής δύναμης της Ισπανίας, που θα συμμετάσχει στη διαδήλωση της Βαρκελώνης.
Την περασμένη εβδομάδα, πάντως, ο Φεϊχό ανακοίνωσε ότι το κόμμα του είναι έτοιμο να φτάσει μέχρι το Ανώτατο Δικαστήριο της Ισπανίας για να σταματήσει τον νόμο περί αμνηστίας.
Ο Σάντσεθ έχει βρεθεί αντιμέτωπος με παρόμοιες αντιδράσεις και στο παρελθόν. Το 2021 η κυβέρνησή του είχε δώσει χάρη σε εννέα ηγέτες των αυτονομιστών που βρίσκονταν στη φυλακή. Πιο πρόσφατα, άλλαξε τον ποινικό κώδικα, ευνοώντας Καταλανούς πολιτικούς οι οποίοι αντιμετωπίζουν κατηγορίες για εξέγερση και κατάχρηση δημόσιων πόρων.
«Η αρχή του τέλους»
Αντιδράσεις εκδηλώνονται ακόμη και εντός του κόμματος των Σοσιαλιστών, του οποίου ηγείται ο Σάντσεθ. Ο πρώην πρωθυπουργός Φελίπε Γκονζάλες, τακτικός επικριτής του, τάχθηκε κατά της πρότασης.
Το ίδιο έχουν κάνει και άλλα στελέχη εντός του PSOE, όπως ο Χοακίν Αλμούνια, πρώην Ευρωπαίος επίτροπος και υπουργός.
Ο Χουάν Λουίς Θεμπριάν, πρώην εκδότης της εφημερίδας El País, προειδοποίησε με άρθρο του στην εφημερίδα ότι μία αμνηστία για τους Καταλανούς εθνικιστές θα μπορούσε να «σηματοδοτήσει την αρχή του τέλους της δημοκρατίας μας».
Πολιτικό κόστος
Προς το παρόν, το PSOE επιδιώκει να καθυστερήσει τις συνομιλίες όσο το δυνατόν περισσότερο, δεδομένου ότι το πολιτικό κόστος της διαπραγμάτευσης είναι μεγάλο.
Πολλά θα κριθούν από τα ευρήματα των δημοσκοπήσεων που θα εξέταζαν τυχόν επανάληψη των εκλογών τον Ιανουάριο και το αποτέλεσμά τους, επισημαίνουν οι αναλυτές.
Αν ο Σάντσεθ δει ότι χάνει από τον Φεϊχό, ενδεχομένως δεν θα προχωρήσει σε εκλογές και θα υποχωρήσει, αποδεχόμενος τον όρο του Junts για την αμνηστία.
Σε κάθε περίπτωση, θα κληθεί να λάβει υπόψη του τις προκλήσεις που ενέχει η σύνταξη ενός νόμου αμνηστίας σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, καθώς και το πιθανό πολιτικό κόστος.
Εκτός από τον νόμο περί αμνηστίας, το Junts ζητά επίσης «αναγνώριση και σεβασμό της “δημοκρατικής νομιμότητας” του κινήματος ανεξαρτησίας της Καταλονίας», καθώς και «ανάπτυξη μηχανισμού για την επικύρωση μελλοντικών πολιτικών συμφωνιών με τη Μαδρίτη».
Αξιωματούχοι στο δεξιό στρατόπεδο κάνουν λόγο για «πολιτικό εκβιασμό» της Μαδρίτης.
Με πληροφορίες από El País, Politico, Euractiv
