Σύμφωνα με μεγάλη έρευνα που δημοσιεύθηκε στον βρετανικό Guardian, σχεδόν το ένα τρίτο των Ευρωπαίων ψηφίζει αυτή τη στιγμή αντισυστημικά, ακροδεξιά ή ακροαριστερά κόμματα, με λαϊκιστές πολιτικούς να απολαμβάνουν μεγάλη στήριξη σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της ηπείρου. Η ανάλυση περισσότερων των 100 πολιτικών επιστημόνων σε 31 χώρες διαπίστωσε ότι στις εθνικές εκλογές του περασμένου έτους το 32% των Ευρωπαίων ψηφοφόρων ψήφισε «αντισυστημικά κόμματα», με το αντίστοιχο ποσοστό να είναι 20% στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και 12% στις αρχές της δεκαετίας του 1990.
Η έρευνα, της οποίας ηγήθηκε ο Μάτις Ρούντουιν, πολιτικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Αμστερνταμ, και την οποία μοιράστηκε αποκλειστικά με τον Guardian, διαπίστωσε επίσης ότι περίπου οι μισοί από τους εν λόγω αντισυστημικούς ψηφοφόρους υποστηρίζουν ακροδεξιά κόμματα – και αυτό είναι το ποσοστό ψηφοφόρων που αυξάνεται με τον πιο γρήγορο ρυθμό. «Υπάρχουν διακυμάνσεις, αλλά η βασική τάση είναι οι αριθμοί να αυξάνονται», δήλωσε ο Ρούντουιν. «Τα κόμματα του κυρίαρχου ρεύματος χάνουν ψήφους – τα αντισυστημικά κόμματα κερδίζουν. Αυτό έχει σημασία, διότι πολλές μελέτες δείχνουν πλέον ότι όταν οι λαϊκιστές εξασφαλίζουν την εξουσία ή σημαντική επιρροή στην εξουσία, η ποιότητα της φιλελεύθερης δημοκρατίας μειώνεται».
«Για τους λαϊκιστές, ό,τι στέκεται ανάμεσα στη “βούληση του λαού” και στη χάραξη πολιτικής είναι κακό».
Σε μια ένδειξη του πόσο πολύ η άνοδος της εθνικιστικής, αυταρχικής Ακροδεξιάς έχει μετατοπίσει τη «μέινστριμ» πολιτική της Ευρώπης προς τα δεξιά, οι ερευνητές εξέτασαν το ενδεχόμενο να κατατάξουν αρκετά από τα πιο γνωστά κεντροδεξιά κόμματα της ηπείρου ως οριακά ακροδεξιά. «Προβληματιστήκαμε πολύ μήπως θα έπρεπε να κατατάξουμε δεξιότερα το Κόμμα των Συντηρητικών του Ηνωμένου Βασιλείου, το VVD του Μαρκ Ρούτε στην Ολλανδία, τους Ρεπουμπλικανούς στη Γαλλία και το ΟVP στην Αυστρία», δήλωσε ο Ρούντουιν. «Τελικά δεν το κάναμε, επειδή αποφασίσαμε πως δεν είναι κόμματα εθνικιστικά στον πυρήνα τους. Αλλά μπορεί να το κάνουμε στο μέλλον».
Η PopuList (λογοπαίγνιο με το populist – λαϊκιστής) ξεκίνησε πριν από πέντε χρόνια σε συνεργασία με τη βρετανική εφημερίδα. Φέτος εντοπίζει 234 αντισυστημικά κόμματα σε όλη την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων 165 «λαϊκιστικών» κομμάτων (τα περισσότερα είτε ακροαριστερά είτε ακροδεξιά). Συνήθως, σε συνδυασμό με μια δεξιά ή αριστερή «αρχική ιδεολογία», ο λαϊκισμός διαιρεί την κοινωνία σε δύο αντίθετες ομάδες: έναν «καθαρό λαό» έναντι μιας «διεφθαρμένης ελίτ», και υποστηρίζει ότι όλη η πολιτική πρέπει να αποτελεί έκφραση της «βούλησης του λαού». Οι υποστηρικτές τέτοιων κομμάτων θεωρούν πως ενισχύουν ένα κίνημα που προκρίνει τον απλό άνθρωπο έναντι των ελίτ, των συμφερόντων και του κατεστημένου. Οι επικριτές, από την άλλη, λένε ότι οι λαϊκιστές στην εξουσία συχνά υπονομεύουν τους δημοκρατικούς θεσμούς, χειραγωγούν τη Δικαιοσύνη και τα μέσα ενημέρωσης, αλλά και πως συχνά περιορίζουν τα δικαιώματα των μειονοτήτων. «Για τους λαϊκιστές, ό,τι στέκεται ανάμεσα στη “βούληση του λαού” και στη χάραξη πολιτικής είναι κακό», εξηγεί ο Ρούντουιν. «Αυτό περιλαμβάνει όλους εκείνους τους ζωτικής σημασίας θεσμούς –ελεύθερος Τύπος, ανεξάρτητα δικαστήρια, προστασία των μειονοτήτων– που αποτελούν βασικό μέρος μιας φιλελεύθερης δημοκρατίας».
Το μεγάλο πρόβλημα των ακροδεξιών ψηφοφόρων ήταν πάντα η μετανάστευση. Αυτό εξακολουθεί να υπάρχει, αλλά οι πολιτιστικές ανησυχίες αντιπροσωπεύουν πλέον μόνο ένα μικρό μέρος του εκλογικού τους σώματος. Εχουν ξεπεράσει κατά πολύ αυτόν τον πυρήνα των οπαδών τους, εκμεταλλευόμενοι μια ολόκληρη σειρά από ανασφάλειες των ψηφοφόρων. Τα lockdowns και τα εμβόλια ήταν κόκκινο πανί για πολλούς ανθρώπους που πολιτικοποιήθηκαν απότομα και άλλαξαν την επιφάνεια του αντισυστημικού πολιτικού χάρτη.
Στη Γερμανία
Ενας στους δώδεκα ανθρώπους στη Γερμανία μοιράζεται μια ακροδεξιά κοσμοθεωρία, σύμφωνα με τα αποτελέσματα μελέτης που δημοσιεύθηκε χθες. Η έρευνα του Ιδρύματος Friedrich Ebert διαπίστωσε ότι ο αριθμός των ατόμων με ακροδεξιές απόψεις έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία δύο χρόνια και έχει ξεπεράσει το 8% στη χώρα. Χαρακτηριστικό της ραγδαίας ανόδου της Ακροδεξιάς είναι ότι στην αντίστοιχη έρευνα του ιδρύματος για το 2020/2021, λιγότερο από το 2% των ερωτηθέντων είχαν εκφράσει σαφώς την υποστήριξή τους προς ακροδεξιές απόψεις. Οι ερευνητές ανέφεραν ότι οι συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία, η εκτόξευση των τιμών της ενέργειας και ο υψηλός πληθωρισμός δημιουργούν προκλήσεις για τα δημοκρατικά κόμματα του κέντρου και ενισχύουν την Ακροδεξιά. «Οι ανασφάλειες και οι συγκρούσεις σχετικά με το ποιος παίρνει τι και πόσο, παρέχουν μια πύλη για τις ακροδεξιές ιδεολογίες και τις αντιδημοκρατικές συμπεριφορές», ανέφεραν οι ερευνητές. Περισσότερο από το 16% των ερωτηθέντων ενέκρινε ξενοφοβικές δηλώσεις, ενώ το 5,7% εξέφρασε αντισημιτικές απόψεις. Ενα διόλου ευκαταφρόνητο 4% υποβάθμισε τα εγκλήματα που διέπραξε ο Χίτλερ και επαίνεσε τη ναζιστική ιδεολογία ή πολιτική.
