Το ημερολόγιο έγραφε Τετάρτη 21 Οκτωβρίου 1970, όταν ο Γάλλος φιλόσοφος Ζαν-Πολ Σαρτρ, έχοντας κλείσει τα 65 του χρόνια, ανέβαινε πάνω σε ένα βαρέλι για να βγάλει πύρινο λόγο στους εργάτες της Renault, στο Μπουλόν-Μπιγιανκούρ. Η φωτογραφία έμεινε στην Ιστορία, ως χαρακτηριστικό δείγμα τής μετά τον Μάη του ’68 εποχής, όταν η οργανωμένη εργατική τάξη φλόγιζε το συλλογικό φαντασιακό της αριστερής διανόησης, σε Ευρώπη και Αμερική, ως ακατανίκητη δύναμη κοινωνικής αλλαγής.
Μισόν αιώνα αργότερα, ελάχιστα πράγματα θυμίζουν τη «Μεγάλη Ανατριχίλα» του ’60 και του ’70. Τα κόμματα εξουσίας έχουν αντικαταστήσει τον κόσμο της εργασίας με την περίφημη «μεσαία τάξη», την κοινωνική σύγκρουση με τις μονομαχίες στο Instagram και στο TikTok, την πολιτική με τη μετα-πολιτική. Σε αυτή την περιρέουσα ατμόσφαιρα, η είδηση ότι ο Τζο Μπάιντεν και ο Ντόναλντ Τραμπ ανέβηκαν, με διαφορά μιας ημέρας, στο Μίσιγκαν για να συγχρωτιστούν με βιομηχανικούς εργάτες, την ώρα που κορυφωνόταν μία από τις σημαντικότερες απεργίες στην ιστορία της αμερικανικής αυτοκινητοβιομηχανίας, ακουγόταν στα αυτιά πολλών σαν πολιτικός σουρεαλισμός. Ωστόσο, η υπόθεση έχει πολύ μεγαλύτερο βάθος από ό,τι αφήνουν να εννοηθεί τα ενσταντανέ των τηλεοπτικών δελτίων.
Σε απεργούς
Η εικόνα, βέβαια, ήταν κάτι παραπάνω από εντυπωσιακή: ο 80χρονος Μπάιντεν εμφανίστηκε με τραγιάσκα του συνδικάτου UAW σε απεργιακή συγκέντρωση, όπου τάχθηκε αλληλέγγυος με τους εργάτες, μιλώντας τους με ντουντούκα. Αν επρόκειτο για τοπικό βουλευτή, γερουσιαστή ή ακόμη και υποψήφιο για την προεδρία, δεν θα ήταν κάτι ασυνήθιστο – ακόμη και ο επιχειρηματίας Τραμπ εμφανίστηκε σε ανάλογη πόζα σε μια υψικάμινο στην Ινδιανάπολη, το 2016. Ωστόσο, ήταν η πρώτη φορά που ένας εν ενεργεία πρόεδρος των ΗΠΑ έκανε κάτι τέτοιο. Και αυτό, σε έναν απεργιακό αγώνα που ξεχωρίζει για τα πολύ προωθημένα αιτήματά του (αύξηση 40% στους μισθούς και μείωση του χρόνου εργασίας σε 32 ώρες την εβδομάδα), όπως και για τον ριζοσπαστικό χαρακτήρα της (έχει ήδη επεκταθεί σε 20 πολιτείες και, για πρώτη φορά στα χρονικά, διεξάγεται ταυτόχρονα και στις τρεις μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες, τη Ford, την General Motors και τη Stellantis, πρώην Chrysler).
Το γεγονός ότι ο Μπάιντεν πασχίζει να επιβεβαιώσει την αυτοπροσωπογραφία που φιλοτέχνησε κατά την προεκλογική περίοδο ως «ο καλύτερος φίλος που είχαν ποτέ τα συνδικάτα στον Λευκό Οίκο» είναι εύκολα εξηγήσιμο. Στις εκλογές του 2016, η νίκη του Τραμπ στις βιομηχανικές πολιτείες γύρω από τις Μεγάλες Λίμνες, όπως το Μίσιγκαν, η Πενσιλβάνια και το Ουισκόνσιν, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ήττα της Χίλαρι Κλίντον, η οποία εμφανιζόταν ως κατεξοχήν υπέρμαχος της παγκοσμιοποίησης για να χρεωθεί την παρακμή παραδοσιακών βιομηχανιών και την απώλεια θέσεων εργασίας. Με πιο φιλεργατικό προφίλ, ο Μπάιντεν κατάφερε να κερδίσει, έστω οριακά, στις εν λόγω πολιτείες το 2020, σφραγίζοντας το προεδρικό του διαβατήριο. Οι ίδιες, αμφιταλαντευόμενες πολιτείες είναι πολύ πιθανό να κρίνουν την πολύ πιθανή ρεβάνς του 2024, εξ ου και ο αγώνας δρόμου για την προσέλκυση εργατικών ψήφων.
Οι μεγάλες απεργίες στην αυτοκινητοβιομηχανία και στο Χόλιγουντ σηματοδοτούν την αναζωογόνηση των συνδικάτων στις ΗΠΑ.
Μάλιστα, ο Μπάιντεν έσπευσε σε χρόνο μηδέν στο Μίσιγκαν για να προλάβει τον Τραμπ, έχοντας πληροφορηθεί ότι ο αντίπαλός του θα επισκεπτόταν αυτοκινητοβιομηχανία της πολιτείας την Τετάρτη, όπως και έγινε. Βέβαια, η επίσκεψη του Ρεπουμπλικανού υποψηφίου είχε πολύ διαφορετική χορογραφία. Δεν πήγε σε κάποιο απεργιακό οχυρό της UAW, αλλά σε ένα εργοστάσιο ανταλλακτικών που δεν ανήκει στις τρεις μεγάλες εταιρείες, δεν έχει συνδικάτο και δεν συμμετέχει στην απεργία. Προσκεκλημένος του αφεντικού της επιχείρησης, ο Τραμπ δήλωσε στους εργάτες ότι «δεν έχει καμία απολύτως σημασία τι θα αποσπάσετε στη συλλογική σύμβαση, αφού σε δύο χρόνια θα είστε όλοι χωρίς δουλειά». Το μήνυμά του ήταν ότι όλοι, εργοδότες και εργαζόμενοι, θα καταστραφούν εξαιτίας της πολιτικής του Μπάιντεν να επιβάλει τη στροφή στο ηλεκτρικό αυτοκίνητο, που θα ευνοήσει τους Κινέζους και θα αφανίσει τις αμερικανικές βιομηχανίες. Μια στρατηγική οικονομικού εθνικισμού που απηχεί τα συμφέροντα των λιγότερο ανταγωνιστικών Αμερικανών καπιταλιστών, αλλά δεν παύει να βρίσκει απήχηση και σε μεγάλα τμήματα της εργατικής τάξης – είναι χαρακτηριστικό ότι η αρκετά ριζοσπαστική, για τα αμερικανικά δεδομένα, UAW, σε αντίθεση με τη γενική συνομοσπονδία AFL-CIO, δεν έχει υποστηρίξει προς το παρόν τον Μπάιντεν ενόψει της μάχης του 2024.
«Τσαρλατάνος»
Οι Δημοκρατικοί αντέδρασαν στην επίσκεψη Τραμπ χαρακτηρίζοντάς τον «δισεκατομμυριούχο τσαρλατάνο» και δημαγωγό, που δεν δίνει δεκάρα για τα εργατικά συμφέροντα. Είναι αλήθεια ότι το παρελθόν του δεν είναι, από αυτή την άποψη, αξιοζήλευτο. Στις αρχές της επιχειρηματικής του δράσης στον κατασκευαστικό τομέα, επιστράτευσε 200 Πολωνούς μετανάστες χωρίς χαρτιά, που δούλευαν 12 ώρες την ημέρα αντί τεσσάρων δολαρίων την ώρα για τις κατεδαφίσεις που προηγήθηκαν της ανέγερσης του Πύργου Τραμπ, στη Νέα Υόρκη. Ως πρόεδρος, προσέφερε σκανδαλώδεις φοροαπαλλαγές στους επιχειρηματίες και κατάργησε δικαιώματα εργαζομένων στο Δημόσιο, διευκολύνοντας τις απολύσεις σημαντικής μερίδας τους.
Αλλά ούτε η υπόσχεση του Μπάιντεν ότι θα είναι ο πιο φιλεργατικός πρόεδρος στην αμερικανική ιστορία άντεξε στη δοκιμασία της πραγματικότητας. Παρά τις επανειλημμένες δηλώσεις του υπέρ των συνδικάτων, δεν κατάφερε (εν μέρει λόγω της αντίδρασης των Ρεπουμπλικανών, αλλά και των πιο δεξιών γερουσιαστών στο δικό του κόμμα) να προωθήσει ένα νόμο σαν τη Wagner Act του Φράνκλιν Ρούζβελτ, ώστε να διευκολύνει τη συνδικαλιστική οργάνωση των εργαζομένων, ύστερα από δεκαετίες αντισυνδικαλιστικών νόμων, στο όνομα του «δικαιώματος στην εργασία» (δηλαδή, την απεργοσπασία). Αποτέλεσμα: ενώ επί Ρούζβελτ το ποσοστό των συνδικαλισμένων εργατών έφτασε στο 34%, σήμερα βρίσκεται στο 10,1% (όταν εξελέγη ο Μπάιντεν ήταν 10,3%). Επιπλέον, ο Αμερικανός πρόεδρος δεν δίστασε να απαγορεύσει απεργία των σιδηροδρομικών τον περασμένο Δεκέμβριο και να τους επιβάλει με διάταγμα συλλογική σύμβαση εργασίας, με το επιχείρημα ότι ο αγώνας τους θα οδηγούσε σε καταστροφή την αμερικανική οικονομία.
«Ναι» στα συνδικάτα
Γεγονός είναι ότι και οι δύο επικρατέστεροι προεδρικοί υποψήφιοι είναι υποχρεωμένοι να υπολογίσουν την κοινωνική ατμόσφαιρα, που επηρεάζεται από την αισθητή αναζωογόνηση του εργατικού κινήματος στη μετά COVID εποχή. Οι εργάτες αυτοκινητοβιομηχανίας, όπως και οι σεναριογράφοι του Χόλιγουντ, που κατήγαγαν σοβαρή νίκη ύστερα από 146 ημέρες απεργίας (με αιχμή τη διασφάλιση της εργασίας από την κατάχρηση της τεχνητής νοημοσύνης) αποτελούν μόνο την ορατή κορυφή του παγόβουνου. Τους τελευταίους μήνες, νοσηλευτές, εργαζόμενοι στα Starbucks και στην Amazon, υπάλληλοι μεταφορών και εργοστασιακοί εργάτες διαφόρων κλάδων μπήκαν στον απεργιακό χορό, ζητώντας αυξήσεις μισθών και καλύτερες συνθήκες εργασίας. Ο συνδυασμός της ακρίβειας, που ακρωτηριάζει τα εισοδήματα, με την πολύ χαμηλή ανεργία, που ενισχύει τη θέση των συνδικάτων, έχει διαμορφώσει ένα εύφλεκτο μείγμα. Επιπλέον, η αμερικανική κοινωνία στο σύνολό της έχει την καλύτερη γνώμη για τα συνδικάτα από κάθε άλλη στιγμή μετά το 1985. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι το 67% των Αμερικανών θεωρεί ότι τα συνδικάτα παίζουν θετικό ρόλο στην οικονομία, ενώ η υποστήριξη στους απεργούς της αυτοκινητοβιομηχανίας και του Χόλιγουντ έφτασε στο 75%. Σε αυτό το κλίμα, ο κόσμος της εργασίας ασκεί μεγαλύτερη από κάθε άλλη φορά, τις τελευταίες δεκαετίες, επίδραση στην πολιτική σύγκρουση, στην πορεία προς τις προεδρικές εκλογές.
