Σε πάνω από 1.500 είδη ζώων, από τους γρύλους και τους αχινούς έως τα δελφίνια και τους πιθήκους μπονόμπος, οι επιστήμονες έχουν παρατηρήσει σεξουαλικές περιπτύξεις μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου. Ορισμένοι μελετητές προτείνουν ότι συμπεριφορές τέτοιου είδους έχουν υπάρξει από την απαρχή των πρώτων ζωικών βασιλείων. Οι συντάκτες όμως μιας νέας έρευνας, η οποία έλαβε ως δείγμα εργασίας της χιλιάδες είδη θηλαστικών, δίνουν μια διαφορετική εικόνα, υποστηρίζοντας πως το ομόφυλο σεξ ξεκίνησε αρκετά αργότερα, όταν τα θηλαστικά άρχισαν να ζουν σε κοινωνικές ομάδες. Συγκεκριμένα, η έρευνα προτείνει πως παρά το γεγονός ότι αυτή η συμπεριφορά δεν συνεισφέρει στην εξελικτική διαδικασία εφόσον δεν οδηγεί στην παραγωγή απογόνων, θα μπορούσε να προσφέρει άλλα εξελικτικά πλεονεκτήματα, όπως ο μετριασμός των «κοινωνικών» εντάσεων.
«Μπορεί να συνεισφέρει στο να δημιουργηθεί και να διατηρηθεί μια θετική και ειρηνική κοινωνική σχέση», λέει ο Χοσέ Γκόμεζ, εξελικτικός βιολόγος και επικεφαλής της ως άνω μελέτης. Ωστόσο, ο δρ Γκόμεζ προειδοποίησε ότι η μελέτη που δημοσιεύθηκε την Τρίτη στο περιοδικό Nature Communications δεν θα μπορέσει να δώσει επαρκείς εξηγήσεις για το φαινόμενο στον κόσμο των ανθρώπων. «Το είδος της ομόφυλης σεξουαλικότητας που έχουμε μελετήσει είναι πολύ διαφορετικό από εκείνο που παρατηρούμε στους ανθρώπους και είναι αδύνατο να μας παράσχει εξηγήσεις για τον τρόπο που αυτή εκφράζεται στο είδος μας σήμερα», ανέφερε.
Οι ερευνητές μελέτησαν 6.649 είδη ζώντων θηλαστικών, που εξελίχθηκαν από ερπετόμορφους προγόνους περίπου 250 εκατομμύρια χρόνια πριν. Ψάχνοντας την επιστημονική βιβλιογραφία, σημείωσαν ποια από αυτά παρουσίασαν κάποια στιγμή ομόφυλη σεξουαλική δραστηριότητα – οτιδήποτε ποικίλλει από μια σύντομη επαφή μέχρι μακροχρόνιες σχέσεις. Κατέληξαν σε μια λίστα 261 ειδών, σχεδόν το 4% των θηλαστικών, τα οποία έχουν τέτοιες συμπεριφορές.
Σε μερικά είδη αυτό συμβαίνει μόνο σε ένα φύλο. Ομως στα περισσότερα –συμπεριλαμβανομένων των τσιτάχ και των ελαφιών– και τα αρσενικά και τα θηλυκά επιδίδονταν εξίσου σε σεξουαλικές πράξεις με παρτενέρ του ιδίου φύλου. Υστερα, οι ερευνητές προσπάθησαν να εντοπίσουν με ποιον τρόπο η ομοφυλόφιλη συμπεριφορά εμφανίστηκε πρώτη φορά στα θηλαστικά. Κοιτάζοντας το «εξελικτικό δέντρο», κατάλαβαν πως τα είδη που την εφάρμοζαν βρίσκονται διάσπαρτα μεταξύ των «κλαδιών» του δέντρου, πράγμα που δίνει την εντύπωση πως η συμπεριφορά αυτή προέκυψε αυτόνομα σε κάθε γενεαλογική γραμμή. Φαίνεται, δηλαδή, ότι εμφανίστηκε πολλές διαφορετικές φορές από το μηδέν.
Ο δρ Γκόμεζ και οι συνάδελφοί του έψαξαν μετά για τα χαρακτηριστικά που αυτά τα κλαδιά είχαν μεταξύ τους. Η στατιστική ανάλυση απέδειξε πως πρόκειται για τους κλάδους που εμφάνιζαν περισσότερο κοινωνικές συμπεριφορές από τα άλλα.
Από 6.649 είδη ζώων της μελέτης, τα 261 έχουν εμφανίσει συμπεριφορά ομόφυλου σεξ.
Η ζωή σε κοινωνικές ομάδες προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα στα θηλαστικά, όπως η καλύτερη προστασία από τους φυσικούς εχθρούς. Δημιουργεί βέβαια και καινούργια προβλήματα. Οι κοινωνίες θηλαστικών μπορούν, για παράδειγμα, να δημιουργήσουν ιεραρχίες, στις οποίες τα ανώτερα άτομα κρατούν τα κατώτερα υποταγμένα με τη βία. Αυτές οι συγκρούσεις μπορούν να οδηγήσουν και στη διάλυση της ομάδας, πράγμα που είναι κακό για όλους.
Ο δρ Γκόμεζ είπε πως οι σεξουαλικές συμπεριφορές μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου μπορεί να είναι ένας από τους τρόπους με τον οποίο τα θηλαστικά διαχειρίζονται τον αβέβαιο κόσμο τους. Μπορεί να είναι ένας τρόπος για να δημιουργούν δεσμούς και συμμαχίες, να συμφιλιώνονται ύστερα από μία μάχη ή να μετασχηματίζουν την επιθετικότητα σε ερωτισμό.
Αντιρρήσεις
Ο Ντιέτερ Λούκας, εξελικτικός βιολόγος στο Ινστιτούτο Εξελικτικής Ανθρωπολογίας Μαξ Πλανκ στη Λειψία, που δεν συμμετείχε στην έρευνα, πάντως, έχει κάποιες αμφιβολίες σχετικά με αυτό το συμπέρασμα. «Αν τα αναλύσουμε όλα μαζί, τα ευρήματα αυτής της σπουδής δεν με έχουν πείσει πως υπάρχει κάποια μοναδική εξήγηση για την εμφάνιση της ομοφυλοφιλικής συμπεριφοράς», λέει.
Μέρος του σκεπτικισμού του οφείλεται στα δεδομένα στα οποία οι επιστήμονες βάσισαν τη μελέτη τους. Τα εμπόδια που θέτει η παρατήρηση ζώων στο άγριο περιβάλλον τους μπορεί να σημαίνει ότι σε μερικά ήδη η ομοφυλοφιλία μπορεί να λανθάνει στην καταγραφή. «Είναι πολύ πιο εύκολο να παρατηρήσουμε κατά πόσον υπάρχουν αυτές οι συμπεριφορές σε ζώα που βρίσκονται σε ανοιχτό πεδίο μέσα στο φως της ημέρας», σχολιάζει ο Λούκας. «Αν θέλεις έναν ανιχνευτή καπνού που να εντοπίζει όλες τις φωτιές, τότε πρέπει να έχεις έναν ανιχνευτή που να μπαίνει σε λειτουργία ακόμη και όταν σου καίγεται ένα τοστ», καταλήγει.
