«Δεν είναι ειρωνικό; Πριν από λίγες μέρες κουβεντιάζαμε και εξέφραζα την αισιοδοξία ότι σύντομα θα βρισκόταν ένα modus vivendi ανάμεσα σε Ισραηλινούς και Παλαιστινίους. Και τώρα ξανά τόσοι θάνατοι και από τις δύο πλευρές, τόσες απαγωγές, τόσος πόνος…».
Στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής, από το Παρίσι όπου ζει, ο Αμος Γκιτάι ακούγεται σοκαρισμένος και συντετριμμένος. Την περασμένη εβδομάδα, στη συνάντησή μας στην Costa Navarino, μιλούσαμε με τον διάσημο Ισραηλινό σκηνοθέτη για την επέτειο των πενήντα χρόνων από τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ (6-25 Οκτωβρίου 1973). Ο ίδιος, 23 ετών τότε, είχε υπηρετήσει ως μέλος ομάδας διάσωσης. Το ελικόπτερο με το οποίο μετέφεραν τραυματίες στρατιώτες από το μέτωπο χτυπήθηκε από εχθρικά πυρά. Επεσαν, κι εκείνος είδε τον πιλότο δίπλα του να αποκεφαλίζεται.
«Βρέθηκα στο νοσοκομείο. Θα μπορούσα να έχω τρελαθεί. Τι με έσωσε; Οτι τις μέρες που είχαν προηγηθεί, με μια κάμερα Super 8 που μου είχε χαρίσει η μητέρα μου κατέγραφα όσα έβλεπα. Αυτό μου έδωσε την αίσθηση μιας απόστασης από τα γεγονότα». Εκείνες οι καταγραφές έγιναν πρόσφατα πρώτη ύλη για μια έκθεση στο παρισινό Πομπιντού, αρχικά, και στη συνέχεια στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Τελ Αβίβ. «Γιατί η μνήμη πρέπει να μένει ζωντανή. Αυτή μπορεί να αποτρέψει έναν νέο πόλεμο», μου είχε πει.
Φαίνεται πως στη χώρα του η πιο δυνατή μνήμη είναι της βίας. «Δεν έχετε άδικο που το διατυπώνετε έτσι», παραδέχεται στη χθεσινή τηλεφωνική επικοινωνία μας. «Αυτή τη στιγμή όλα μοιάζουν με τα γεγονότα του πολέμου του Γιομ Κιπούρ, αλλά στην πραγματικότητα είναι πολύ χειρότερα. Το 1973 η Αίγυπτος μας επιτέθηκε στο Σινά και η Συρία εισέβαλε στα υψώματα του Γκολάν. Αυτή τη φορά η Χαμάς μπήκε στα κιμπούτς και στις πόλεις μας. Αυτό δεν είχε συμβεί ποτέ από το 1948 που γεννήθηκε το κράτος του Ισραήλ».
Ποιες είναι οι αιτίες αυτής της νέας «έκρηξης»; «Πληρώνουμε τα πολύ σοβαρά λάθη που έγιναν από μια ανεύθυνη κυβέρνηση. Στο τιμόνι της χώρας βρίσκεται μια ομάδα μεσσιανιστών και οπορτουνιστών που κάνουν εδώ και χρόνια ό,τι μπορούν για να μας διχάσουν: Εβραίοι εναντίον Αράβων, θρησκευόμενοι εναντίον κοσμικών, Ασκενάζι εναντίον Σεφαραδιτών, άνδρες εναντίον γυναικών, ετεροφυλόφιλοι εναντίον ομοφυλοφίλων. Το ίδιο βλέπουμε να συμβαίνει στην Ουγγαρία και στην Ιταλία. Μόνο που αυτές οι χώρες έχουν διαφορετικούς γείτονες», εξηγεί ο Αμος Γκιτάι.
«Σύνεση χρειαζόμαστε, όχι αλαζονεία. Ο μόνος που είχε ξεκινήσει μια προσπάθεια προς τη σωστή κατεύθυνση ήταν ο πρώην πρωθυπουργός του Ισραήλ Γιτζάκ Ράμπιν. Είχε συνειδητοποιήσει ότι οι διαπραγματεύσεις με τις αραβικές χώρες δεν μπορούσαν να παρακάμπτουν το πιο θεμελιώδες και ακανθώδες ζήτημα: το παλαιστινιακό. Από τη δολοφονία του, το 1995, μέχρι σήμερα το θέμα της ειρηνευτικής προσέγγισης με τους Παλαιστινίους δυστυχώς απουσιάζει παντελώς από τον δημόσιο λόγο στο Ισραήλ. Σας το είχα πει και τις προάλλες: Οι Παλαιστίνιοι δεν θα εξαφανιστούν ως διά μαγείας επειδή τους αγνοούν. Είναι και δική τους χώρα».
Και τώρα τι; «Δεν ξέρω, δεν είμαι στρατιωτικός αναλυτής. Γνωρίζω, όμως, ότι υπάρχουν πολλοί Ισραηλινοί όμηροι στη Γάζα, ανάμεσά τους ηλικιωμένοι και παιδιά. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή, αυτό είναι το πρώτο. Και το δεύτερο είναι να προσπαθήσουμε να κρατήσουμε την ελπίδα ζωντανή. Εστω και ψήγματά της…».
