Για κάποιους, το νεύμα του Ιράν προς μια γενικευμένη σύρραξη. Για άλλους, η τελευταία κραυγή απελπισίας της Χαμάς, η οποία μένει πίσω από τις εξελίξεις. Οι φονταμενταλιστές πέτυχαν σε κάθε περίπτωση τον στόχο τους. Μια πρωτοφανή τρομοκρατική επίθεση πίσω από τις γραμμές άμυνας του Ισραήλ η οποία ανοίγει τον ασκό του Αιόλου, θέτοντας ξανά το Μεσανατολικό στο γεωπολιτικό προσκήνιο. Με τη συνδρομή πέντε ξένων αναλυτών η «Κ» επιχειρεί να σκιαγραφήσει την επόμενη ημέρα, εξετάζοντας τις μεταβλητές οι οποίες θα κρίνουν πώς θα γραφτεί η Ιστορία.
Θα πετύχει η χερσαία επίθεση;
Αναπτύσσοντας μια επιχείρηση με χερσαία στρατεύματα στη Γάζα, το Ισραήλ θα εισέλθει σε μια εφιαλτική εμπειρία αστικού πολέμου. Το τίμημα σε ανθρώπινες ζωές προμηνύεται βαρύ, ιδίως αν τεθεί ο στόχος να εξοντωθούν τα ηγετικά στελέχη της Χαμάς. «Το Ισραήλ δεν έχει καμία καλή επιλογή στη Γάζα. Από τη μια, αν αρκεστεί στις αεροπορικές επιθέσεις, δεν θα επιτύχει τον αναγκαίο βαθμό αποτροπής της Χαμάς, η οποία έτσι θα ισχυριστεί ότι πέτυχε μια μεγάλη νίκη. Μια πολιορκία της Γάζας δεν θα πετύχει επίσης τον στόχο, παρά τον τρομερό αντίκτυπό της στους Παλαιστινίους. Από την άλλη, η χερσαία επιχείρηση θα είναι εξαιρετικά δύσκολη για τον ισραηλινό στρατό και καταστροφική για τους Παλαιστινίους. Για να έχουμε μια εικόνα, η χερσαία εισβολή του Ισραήλ στη Γάζα το 2014 διήρκεσε δύο εβδομάδες, διείσδυσε μόνο λίγα χιλιόμετρα στη Λωρίδα και προκάλεσε τον θάνατο 73 Ισραηλινών και 2.000 Παλαιστινίων», εξηγεί ο Ντάνιελ Μπάιμαν, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Georgetown, ανώτερος συνεργάτης στο CSIS.
Ομως ακόμη κι αν πετύχει τον στόχο του, λαμβάνοντας την απόφαση να μην υπολογίσει το κόστος, το Ισραήλ θα πρέπει στη συνέχεια να αποφασίσει αν θα μείνει στη Γάζα ή θα αποσύρει τα στρατεύματα. Στην πρώτη περίπτωση θα κινδυνεύσει να εγκλωβιστεί σε μια κατοχή που θα συνιστά ανοιχτή πληγή, συν τοις άλλοις στις σχέσεις με τον αραβικό κόσμο. Γι’ αυτό και η δεύτερη εκδοχή θεωρείται η πιο πιθανή. Σε αυτό το πλαίσιο, αναλυτές θεωρούν ότι η Αίγυπτος θα μπορούσε να διαδραματίσει ένα ρόλο μεταβατικής ειρηνευτικής δύναμης.
Θα εμπλακεί το Ιράν;
Ο δρόμος θα είναι μακρύς σε κάθε περίπτωση και θα πρέπει στο μεταξύ να απαντηθεί ένα άλλο μεγάλο ερώτημα. Θα λάβει η Χεζμπολάχ το πράσινο φως από το Ιράν ώστε να επιτεθεί στο Ισραήλ; Θα ερμηνεύσει η Τεχεράνη τη συγκυρία ως μια ιστορική ευκαιρία; «Σε αυτό το σενάριο θα έχουμε πλέον έναν πολυμέτωπο πόλεμο, ο οποίος θα μπορούσε να παρασύρει στη μάχη το Ιράν και τις ΗΠΑ. Αμφιβάλλω ότι αυτό θα συμβεί. Δεν θα πρέπει πάντως να αγνοήσουμε την πιθανότητα το Ισραήλ από την πλευρά του να θεωρήσει ότι είναι τώρα μια καλή στιγμή να αφαιρέσει και την απειλή της Χεζμπολάχ από την περιοχή, αν θα έχει ενδείξεις ότι το Ιράν δεν θα παρέμβει», σημειώνει ο δρ Λεόν Χαντάρ, ανώτερος συνεργάτης στο Foreign Policy Research Institute. Καθοριστικός θεωρείται σε αυτό το επίπεδο ο βαθμός αποφασιστικότητας του προέδρου Μπάιντεν. Ορισμένοι αναλυτές εκλαμβάνουν τη δραματική ομιλία του μετά την τρομοκρατική επίθεση, και την επιλογή να παράσχει βοήθεια στον πρωθυπουργό Νετανιάχου, ως ένδειξη ανησυχίας στην Ουάσιγκτον για την ικανότητα του Ισραήλ να αποτρέψει τους αντιπάλους στην περιοχή. Ομως η κυρίαρχη εκτίμηση είναι ότι ακόμη και σε αυτή την εκδοχή το καθαρό μήνυμα των ΗΠΑ στο πλευρό του Ισραήλ είναι αρκετό για να βάλει όρια στις πιθανές ορέξεις «παικτών», όπως το Ιράν, για περιπέτειες.
Θα χαλάσει το ντιλ με τη Σ. Αραβία;
«Τα αραβικά κράτη προχωρούν χωρίς τους Παλαιστινίους. Αυτή ήταν μια τελευταία, απελπισμένη κραυγή προσοχής από τη Χαμάς».
Τα τραγικά γεγονότα που εκτυλίχθηκαν το προηγούμενο Σάββατο στο Ισραήλ μεταφράζονται ως παρενέργεια της ενίσχυσης των σχέσεων μεταξύ του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας. Η Χαμάς και το Ιράν είναι τα δύο μέρη που έχουν να χάσουν από την ειρήνη και τη συνεργασία των δύο χωρών. Μαζί με την Αίγυπτο, την Ιορδανία, το Μαρόκο και τα κράτη του Κόλπου, η Σαουδική Αραβία και το Ισραήλ επιχειρούν να ισορροπήσουν ενάντια στην αυξανόμενη απειλή, όπως αυτή εκπορεύεται για τη σταθερότητα στην περιοχή από το Ιράν και το διαφαινόμενο πυρηνικό του πρόγραμμα. «Τα αραβικά κράτη προχωρούν χωρίς τους Παλαιστινίους. Αυτή ήταν μια τελευταία, απελπισμένη κραυγή προσοχής από τη Χαμάς. Οι βάρβαρες πράξεις απάνθρωπης σκληρότητας της Χαμάς εκείνες τις 48 ώρες είναι αυτοκαταστροφικές. Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι πολίτες υφίστανται τις συνέπειες», παρατηρεί ο καθηγητής Ισραηλινών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο California – Berkeley, Ρον Χέσνερ, ο οποίος θεωρεί ότι η εξομάλυνση των σχέσεων του Ισραήλ με μια σειρά αραβικών χωρών έχει πάρει τον δρόμο της και μάλιστα αποτελεί βασικό συστατικό των λύσεων ακόμη και στην τρέχουσα κρίση που εν μέρει πυροδότησε.
Τα τελευταία γεγονότα, ωστόσο, τορπιλίζουν τη σύσφιγξη των σχέσεων της Σαουδικής Αραβίας με το Ισραήλ, καθώς τα αντίποινα στη Χαμάς θα πλήξουν τους Παλαιστινίους στη Λωρίδα της Γάζας βάζοντας σε δύσκολη θέση το Ριάντ. Ή μήπως όχι; «Βραχυπρόθεσμα, ναι. Μακροπρόθεσμα, όχι. Τώρα έχουμε πόλεμο, γεγονός που μεταθέτει τα βήματα συνεννόησης. Στη συνέχεια, όμως, θα συμβεί το αντίθετο», εκτιμά ο ανώτερος συνεργάτης στο Ινστιτούτο Στρατηγικής και Ασφάλειας της Ιερουσαλήμ – JISS, λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ, δρ Εμανουέλ Ναβόν, υιοθετώντας μια θετική ανάγνωση των δεδομένων: Το γεγονός ότι το Ιράν προβαίνει σε ενέργειες που αποσταθεροποιούν την περιοχή θα δώσει ακόμη μεγαλύτερο κίνητρο στη Σαουδική Αραβία να συντελέσει σε σταθεροποιητικές συνεργασίες.
Θα επιβιώσει πολιτικά ο Νετανιάχου;
Ο Ναβόν δεν είναι όμως το ίδιο αισιόδοξος αναφορικά με το πολιτικό μέλλον του Μπέντζαμιν Νετανιάχου. Είναι προφανές ότι μεσολάβησαν πολλοί μήνες για την προετοιμασία της τρομοκρατικής επίθεσης εις βάρος του Ισραήλ. Το γεγονός ότι «τύφλωσε» κάμερες και παραβίασε σημεία του φράχτη στα οποία δεν υπήρχαν στρατιώτες δείχνει ότι η Χαμάς παρακολουθούσε τις κινήσεις της ισραηλινής άμυνας.
«Πρόκειται για αποτυχία της κυβέρνησης και του IDF, για την οποία θα πρέπει να αποδοθούν ευθύνες. Θεωρώ ότι μόλις τελειώσει αυτός ο πόλεμος, η κυβέρνηση δεν θα αντέξει ούτε λεπτό στη θέση της. Επιπλέον, η Χαμάς εξέλαβε ως ένδειξη αδυναμίας του Ισραήλ την εσωτερική διαίρεση και τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις των τελευταίων μηνών. Εδώ βέβαια έκαναν λάθος υπολογισμό. Οφείλεται στην ίδια τη φύση τους. Σε αντίθεση με αυτό που ισχύει στα απολυταρχικά καθεστώτα, οι δημοκρατίες βγαίνουν ενωμένες και ενισχυμένες όταν καλούνται να διαχειριστούν ανάλογες κρίσεις», σχολιάζει ο δρ Ναβόν.
Πότε θα τελειώσει η κρίση;
Το βέβαιο είναι ότι η αποκατάσταση της σταθερότητας στη Μέση Ανατολή, έστω και επίπλαστη, θα πάρει χρόνο. Ιδίως αν επιβεβαιωθεί η ανησυχία αναλυτών, όπως ο ερευνητής στο Kέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών – CSIS, Αλεξάντερ Πάλμερ: «Καμία έκβαση δεν είναι ελκυστική. Αν η Χαμάς επιβιώσει, θα διεκδικήσει έναν στρατηγικό θρίαμβο επί του Ισραήλ. Αν ανατραπεί, δεν υπάρχει κάποια μετριοπαθής παλαιστινιακή δύναμη για να την αντικαταστήσει. Η Παλαιστινιακή Αρχή στερείται σημαντικής πολιτικής υποστήριξης μεταξύ των Παλαιστινίων και έχει καταφύγει σε βάναυση καταστολή στη Δυτική Οχθη απουσία πολιτικής νομιμότητας. Χωρίς έναν έτοιμο αντικαταστάτη για τη Χαμάς, το Ισραήλ ίσως αναγκαστεί να αναλάβει τον άμεσο έλεγχο της Γάζας, κάτι που πιθανότατα θα ερεθίσει την παλαιστινιακή εχθρότητα, θα εμβαθύνει τις διαιρέσεις εντός της ισραηλινής κοινωνίας και θα δεσμεύσει τους στρατιωτικούς και οικονομικούς πόρους του σε μια αβέβαιη εκστρατεία καταστολής εξέγερσης».
Συμπερασματικά, οι επιχειρησιακές επιδόσεις του Ισραήλ στο πεδίο θα κρίνουν τη διάρκεια του πολέμου και το μέλλον της Χαμάς. Ο τόνος των ΗΠΑ σε κάθε στάδιο των εξελίξεων, ως αποτρεπτικός παράγοντας, θα καθορίσει τον βαθμό εμπλοκής του Ιράν. Μόνο ο χρόνος θα δείξει αν οι θηριωδίες των φονταμενταλιστών θα αποδειχθούν παγίδα για το Ισραήλ ή τη Χαμάς.
