Η παρουσία μου στη Βαρσοβία την Κυριακή μού επέτρεψε να βιώσω μία σπάνια στιγμή πολιτικής ευτυχίας. Οι νέοι άνθρωποι που στάθηκαν στην ουρά προκειμένου να ψηφίσουν κατά των ξενόφοβων εθνικιστών λαϊκιστών αποδεικνύουν ότι ακόμη και αμφιλεγόμενες εκλογές μπορούν να κερδηθούν σε πείσμα των προγνωστικών.
Οι εκλογές του 1989, παρότι «ημιελεύθερες», άνοιξαν τον δρόμο για τη δημοκρατία στην Πολωνία. Παρότι οι παρούσες εκλογές δεν μπορούν να χαρακτηρισθούν ελεύθερες εξαιτίας της ωμής ψευδούς προπαγάνδας που αξιοποίησε η κυβέρνηση στα ελεγχόμενα από την ίδια ΜΜΕ, η εκλογική διαδικασία θα αντιστρέψει τη διολίσθηση της Πολωνίας προς το είδος του αυταρχισμού που ασκεί ο Ορμπαν στην Ουγγαρία.
Η μεγάλη συμμετοχή των πολιτών στις εκλογές, ανατρέποντας πανευρωπαϊκή τάση, έδειξε ότι οι Πολωνοί –και ιδίως οι νέοι– συνειδητοποίησαν επιτέλους ότι διακυβεύεται το μέλλον τους. Τα κόμματα της δημοκρατικής αντιπολίτευσης διαθέτουν τώρα κοινοβουλευτική πλειοψηφία, εν μέρει χάρη στην αποστροφή των νέων προς τον προαλειφόμενο ως κυβερνητικό εταίρο του PiS, το ακροδεξιό και ανεξέλεγκτο κόμμα Συνομοσπονδία.
Σε τι οφείλεται η νίκη της αντιπολίτευσης; Θα χρειαστούμε περισσότερο χρόνο για να το διαγνώσουμε. Παρ’ όλα αυτά μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι οι ψηφοφόροι αηδίασαν από την ωμή, ανειλικρινή, διεφθαρμένη, μικροπρεπή, οπισθοδρομική και σκοταδιστική διακυβέρνηση του κόμματος του 74χρονου Κατσίνσκι. Αλλοι ανησύχησαν ότι η ολοένα και πιο ακραία ρητορική του κυβερνώντος κόμματος θα οδηγούσε σε Polexit ή σε συμμαχία του με τον Ορμπαν, τους Ιταλούς Αδελφούς της Μελόνι και τους Σλοβάκους λαϊκιστές του Φίτσο, μετατοπίζοντας την Ε.Ε. ακόμη δεξιότερα. Πέρα από τους νέους, θα είναι ενδιαφέρον να δούμε πώς ψήφισαν οι γυναίκες στην Πολωνία, αντιμέτωπες με αντιδραστικό, πατριαρχικό κόμμα που ψήφισε έναν από τους πιο περιοριστικούς νόμους στην Ευρώπη για την άμβλωση.
Επαίνους αξίζει και ο Ντόναλντ Τουσκ. Ομολογώ ότι αρχικά αντιμετώπισα με σκεπτικισμό την επάνοδό του στο προσκήνιο της πολωνικής πολιτικής. Μου θύμισε λίγο λες και ο Τόνι Μπλερ αναλάμβανε πάλι την ηγεσία των Εργατικών. Ο Τουσκ –όπως και ο Μπλερ– έχουν πολλές αντιπάθειες. Παρά ταύτα, ο πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκού Συμβουλίου αντιστάθηκε στο μπαράζ συκοφαντιών. Είναι, όμως, ακόμη νωρίς για εφησυχασμό. Ο μετρ της μνησικακίας Κατσίνσκι ενδέχεται να έχει άσους κρυμμένους στο μανίκι του. Θα χρειαστούν άλλωστε μήνες προτού σχηματιστεί κυβέρνηση, δίνοντας χρόνο στους αντιπάλους του κεντροαριστερού συνασπισμού να επιδιώξουν τη διάλυσή του. Ιδιαίτερα δύσκολη θα είναι επίσης η εκρίζωση του PiS από τον κρατικό μηχανισμό. Μόνο έτσι, όμως, θα καταστεί δυνατή η αποκατάσταση της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης, η απαλλαγή του ασφυκτικού κρατικού ελέγχου στα δημόσια ΜΜΕ και ο επανασχεδιασμός των εκλογικών περιφερειών που έγινε από την απερχόμενη κυβέρνηση προκειμένου να ευνοείται το PiS.
Το κόμμα του Κατσίνσκι παραμένει πρώτο σε έδρες. Η Πλατφόρμα Πολιτών καλείται τώρα να δείξει ότι διδάχθηκε από τα σφάλματα της δεκαετίας του 2000 και σέβεται τις απαιτήσεις της φτωχότερης, αγροτικής, καθολικής μερίδας του πληθυσμού. Η αντιπολίτευση πρέπει να αποφύγει τον πειρασμό της εκδίκησης, όπως θα ήταν η μαζική αποκαθήλωση δημοσίων υπαλλήλων, μια γνωστή πολωνική σπεσιαλιτέ, που τόσο καλά έχει παρουσιάσει ο σκηνοθέτης Αντρέι Βάιντα στην κωμωδία του «Εκδίκηση». Ο λαϊκιστικός εφιάλτης τελείωσε για την Πολωνία, ενώ όλη η Ευρώπη θα ωφεληθεί από την εξέλιξη αυτή.
* Ο κ. Τίμοθι Γκάρτον Ας είναι καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
