Ο Αβίβ Κουτζ (54), μέλος του κιμπούτς Κφαρ Αζά, είναι παιδικός φίλος ενός πολύ στενού μου φίλου. Ο Αβίβ, η σύζυγός του Λιβνάτ (49) και τα τρία τους παιδιά, Ροτέμ (19), Γιονατάν (17) και Γιφτάχ (15), ζουν εδώ και χρόνια στο Κφαρ Αζά. Αν και η οικογένεια Κουτζ έχει βιώσει πολλές επιθέσεις στο κιμπούτς τους με ρουκέτες και όλμους της Χαμάς, γονείς και παιδιά συνέχισαν να ελπίζουν στην ειρήνη. Κάθε χρόνο η οικογένεια Κουτζ διοργάνωνε ένα φεστιβάλ χαρταετού, με σκοπό τη δημιουργία ενός μικρού ειρηνικού χώρου στην εμπόλεμη ζώνη. Πολύχρωμοι χαρταετοί –κάποιοι από τους οποίους είχαν μηνύματα ειρήνης– πετούσαν κοντά στον συνοριακό φράχτη με τη Γάζα. Η αδελφή της Λιβνάτ, Αντι Λέβι Σάλμα, η οποία συμμετείχε στο φεστιβάλ τα προηγούμενα χρόνια, έλεγε ότι «το σκεπτικό ήταν να πετάμε τους χαρταετούς κοντά στον φράχτη, για να δείξουμε στη Γάζα ότι το μόνο που θέλουμε είναι να ζούμε ειρηνικά». Το φετινό φεστιβάλ χαρταετού είχε προγραμματιστεί για το Σάββατο 7 Οκτωβρίου. Η πρόσκληση έγραφε: «Φεστιβάλ χαρταετού 2023. Θα βρεθούμε στο γήπεδο ποδοσφαίρου στις 16.00 για να στολίσουμε τον ουρανό». Λίγες ώρες πριν από την έναρξη του φεστιβάλ, οι τρομοκράτες της Χαμάς εισέβαλαν και κατέλαβαν το κιμπούτς. Οι τρομοκράτες μπήκαν σε κάθε σπίτι και βασάνισαν, δολοφόνησαν και απήγαγαν δεκάδες μέλη του κιμπούτς. Και τα πέντε μέλη της οικογένειας Κουτζ σφαγιάστηκαν.
Ο νους σαστίζει μπροστά σε τέτοιες φρικαλεότητες. Γιατί προβαίνουν οι άνθρωποι σε τέτοιες πράξεις; Τι ήλπιζε να πετύχει η Χαμάς; Ο στόχος της επίθεσης της Χαμάς δεν ήταν να καταλάβει και να διατηρήσει εδάφη. Η Χαμάς δεν είχε τη στρατιωτική ικανότητα να κρατήσει για πολύ το κιμπούτς απέναντι στον ισραηλινό στρατό. Για να κατανοήσουμε τους στόχους της Χαμάς, θα πρέπει να σημειώσουμε τρία πράγματα. Πρώτον, η Χαμάς επικέντρωσε κατά κύριο λόγο τις επιθέσεις της στη δολοφονία και στην απαγωγή αμάχων και όχι στρατιωτών. Δεύτερον, οι τρομοκράτες της Χαμάς βασάνισαν και εκτέλεσαν ενηλίκους, παιδιά, ακόμη και βρέφη με τον πιο φρικιαστικό τρόπο που μπορούσαν να φανταστούν οι τρομοκράτες. Τρίτον, αντί να προσπαθήσει να κρύψει τις φρικαλεότητες, η Χαμάς φρόντισε να τις δημοσιοποιήσει, βιντεοσκοπώντας μάλιστα η ίδια κάποιες από τις θηριωδίες και ανεβάζοντας τα σοκαριστικά βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Αυτός είναι ο ορισμός της τρομοκρατίας, και έχουμε δει παρόμοια πράγματα στο παρελθόν με το ISIS. Σε αντίθεση με τους συμβατικούς πολέμους που συνήθως αποσκοπούν στην κατάληψη εδαφών ή στην υποβάθμιση των στρατιωτικών δυνατοτήτων, η τρομοκρατία είναι μια μορφή ψυχολογικού πολέμου που αποσκοπεί στην τρομοκράτηση. Σκοτώνοντας εκατοντάδες ανθρώπους με φρικιαστικούς τρόπους και δημοσιοποιώντας το, οργανώσεις όπως το ISIS και η Χαμάς επιδιώκουν να τρομοκρατήσουν εκατομμύρια κόσμου. Εκτός από το να σπέρνει τον τρόμο, η Χαμάς στοχεύει επίσης στο να φυτέψει τον σπόρο του μίσους στα μυαλά εκατομμυρίων ανθρώπων – Ισραηλινών, Παλαιστινίων και άλλων λαών σε όλο τον κόσμο.
Η Χαμάς διαφέρει από άλλες παλαιστινιακές οργανώσεις –όπως η PLO– και δεν πρέπει να ταυτίζεται με το σύνολο του παλαιστινιακού λαού. Από την ίδρυσή της, η Χαμάς αρνείται πεισματικά να αναγνωρίσει το δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ και έχει κάνει ό,τι περνάει από το χέρι της για να καταστρέψει κάθε ευκαιρία για ειρήνη μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων, και μεταξύ του Ισραήλ και του αραβικού κόσμου. Το πρόσφατο υπόβαθρο του σημερινού κύκλου βίας είναι οι ειρηνευτικές συνθήκες που έχουν υπογραφεί μεταξύ του Ισραήλ και αρκετών κρατών του Κόλπου, καθώς και η προσδοκώμενη ειρηνευτική συνθήκη μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας. Η συνθήκη αυτή αναμενόταν όχι μόνο να εξομαλύνει τις σχέσεις μεταξύ του Ισραήλ και του μεγαλύτερου μέρους του αραβικού κόσμου, αλλά και να ανακουφίσει κατά κάποιο τρόπο τα δεινά των εκατομμυρίων Παλαιστινίων που ζουν υπό ισραηλινή κατοχή, και να επανεκκινήσει την ειρηνευτική διαδικασία Ισραήλ – Παλαιστίνης. Τίποτα δεν θορυβεί περισσότερο τη Χαμάς από την πιθανότητα ειρήνης. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο εξαπέλυσε την επίθεσή της – και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δολοφόνησε την οικογένεια Κουτζ και πάνω από χίλιους ακόμα Ισραηλινούς πολίτες. Αυτό που έκανε η Χαμάς είναι ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας με τη βαθύτερη έννοια του όρου. Το έγκλημα κατά της ανθρωπότητας δεν συνίσταται μόνο στη δολοφονία ανθρώπων. Συνίσταται στην καταστροφή της εμπιστοσύνης μας στην ανθρωπότητα. Oταν γίνεσαι μάρτυρας τέτοιων πράξεων, όπως γονείς να βασανίζονται και να εκτελούνται μπροστά στα μάτια των παιδιών τους ή βρέφη να δολοφονούνται άγρια, χάνεις κάθε εμπιστοσύνη στο ανθρώπινο είδος. Και ως εκ τούτου κινδυνεύεις να χάσεις και τη δική σου ανθρωπιά.
Τα εγκλήματα της Χαμάς δεν είναι δυνατόν να δικαιολογούνται ρίχνοντας το φταίξιμο στη συμπεριφορά των Ισραηλινών στο παρελθόν. Eνα κακό δεν διορθώνεται με ένα άλλο κακό. Το Ισραήλ μπορεί σαφώς να κατηγορηθεί γιατί κρατά επί δεκαετίες εκατομμύρια Παλαιστινίους υπό κατοχή και γιατί τα τελευταία χρόνια εγκατέλειψε κάθε σοβαρή προσπάθεια για ειρήνευση με τον παλαιστινιακό λαό. Ωστόσο, η δολοφονία της οικογένειας Κουτζ και οι πολλές άλλες φρικαλεότητες που διέπραξε η Χαμάς δεν είχαν σκοπό να επανεκκινήσουν την ειρηνευτική διαδικασία, ούτε είναι πιθανό να απελευθερώσουν έστω και έναν Παλαιστίνιο από την ισραηλινή κατοχή. Αντιθέτως, ο πόλεμος που εξαπέλυσε η Χαμάς προκαλεί τεράστια δεινά σε εκατομμύρια Παλαιστινίους. Ορμώμενη από τον θρησκευτικό της φανατισμό, η Χαμάς δεν φαίνεται να νοιάζεται καθόλου για τον ανθρώπινο πόνο – είτε των Ισραηλινών είτε των Παλαιστινίων. Σε αντίθεση με την κοσμική PLO, πολλοί από τους ηγέτες και τους μαχόμενους της Χαμάς φαίνεται να νοιάζονται περισσότερο για τις φαντασιώσεις τους περί ουράνιας μεταθανάτιας ζωής. Είναι πρόθυμοι να παραδώσουν αυτόν τον κόσμο στις φλόγες και να καταστρέψουν τις ψυχές μας κατά τη διαδικασία, έτσι ώστε οι δικές τους ψυχές να απολαύσουν δήθεν αιώνια μακαριότητα σε έναν άλλο κόσμο.
Πρέπει να κερδίσουμε αυτόν τον πόλεμο ψυχών. Στον πόλεμό του κατά της Χαμάς, το Ισραήλ έχει καθήκον να υπερασπιστεί το έδαφός του και τους πολίτες του, αλλά πρέπει επίσης να υπερασπιστεί και την ανθρωπιά του. Ο πόλεμός μας είναι με τη Χαμάς, όχι με τον παλαιστινιακό λαό. Οι Παλαιστίνιοι πολίτες αξίζουν να απολαμβάνουν ειρήνη και ευημερία στην πατρίδα τους, και ακόμη και εν μέσω συγκρούσεων τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματά τους θα πρέπει να αναγνωρίζονται από όλες τις πλευρές. Αυτό δεν αφορά μόνο το Ισραήλ, αλλά και την Αίγυπτο, η οποία συνορεύει με τη Λωρίδα της Γάζας και η οποία έχει κλείσει εν μέρει τα σύνορα αυτά.
Οσον αφορά τη Χαμάς, αυτή και οι υποστηρικτές της θα πρέπει να εξοστρακιστούν από την ανθρωπότητα. Oχι μόνο το Ισραήλ, αλλά ολόκληρη η ανθρώπινη κοινότητα θα πρέπει να θέσει τη Χαμάς εντελώς εκτός της σφαίρας της, όπως ακριβώς έκανε προηγουμένως με το ISIS. Οι Ισραηλινοί πολίτες δεν μπορούν να ζήσουν σε μέρη όπως το Κφαρ Αζά με τη Χαμάς στην απέναντι πλευρά του φράχτη, όπως ακριβώς οι Ιρακινοί και οι Σύροι πολίτες δεν μπορούσαν να ζήσουν με το ISIS στο κατώφλι τους. Δεκάδες χιλιάδες Ισραηλινοί πολίτες έχουν ήδη εγκαταλείψει τις μεθοριακές περιοχές και δεν μπορούν να επιστρέψουν στα σπίτια τους μέχρι να μην απειλείται πλέον η ζωή τους. Σε βαθύτερο επίπεδο, οι ζωές όλων των ανθρώπων απαξιώνονται και κινδυνεύουν όσο επιτρέπεται η ύπαρξη οργανώσεων όπως η Χαμάς και το ISIS.
Το έγκλημα κατά της ανθρωπότητας (σ.σ. της Χαμάς) δεν συνίσταται μόνο στη δολοφονία ανθρώπων. Συνίσταται στην καταστροφή της εμπιστοσύνης μας στην ανθρωπότητα.
Οι στόχοι του πολέμου στη Γάζα θα πρέπει να είναι σαφείς. Στο τέλος του πολέμου, η Χαμάς θα πρέπει να αφοπλιστεί πλήρως και η Λωρίδα της Γάζας θα πρέπει να αποστρατιωτικοποιηθεί, έτσι ώστε οι Παλαιστίνιοι πολίτες να μπορούν να ζήσουν αξιοπρεπώς μέσα στη Λωρίδα της Γάζας και οι Ισραηλινοί πολίτες να μπορούν να ζήσουν χωρίς φόβο κατά μήκος της Λωρίδας της Γάζας. Μέχρι να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, ο αγώνας για τη διατήρηση της ανθρωπιάς μας θα είναι δύσκολος. Οι περισσότεροι Ισραηλινοί είναι ψυχολογικά ανίκανοι αυτή τη στιγμή να συμπάσχουν με τους Παλαιστινίους. Το μυαλό γεμίζει ασφυκτικά με τον δικό μας πόνο και δεν μένει χώρος καν για να αναγνωρίσουμε τον πόνο των άλλων. Πολλοί από όσους προσπάθησαν να κρατήσουν έναν τέτοιο χώρο –όπως η οικογένεια Κουτζ– είναι νεκροί ή βαθύτατα ψυχικά τραυματισμένοι. Οι περισσότεροι Παλαιστίνιοι βρίσκονται σε ανάλογη κατάσταση – και το δικό τους μυαλό είναι τόσο γεμάτο με πόνο που δεν μπορούν να δουν τον δικό μας πόνο.
Ομως όσοι βρίσκονται απέξω, που δεν είναι οι ίδιοι βυθισμένοι στον πόνο, θα πρέπει να κάνουν μια προσπάθεια να συμπάσχουν με όλους εκείνους που υποφέρουν, αντί τεμπέλικα να βλέπουν μόνο ένα κομμάτι της τρομερής πραγματικότητας. Είναι αποστολή των απέξω να βοηθήσουν στη διατήρηση ενός χώρου ειρήνης. Σας καταθέτουμε αυτόν τον χώρο ειρήνης, επειδή εμείς αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να τον διατηρήσουμε. Φροντίστε τον εσείς για εμάς, ώστε μια μέρα, όταν ο πόνος αρχίσει να επουλώνεται, τόσο οι Ισραηλινοί όσο και οι Παλαιστίνιοι να μπορέσουν να κατοικήσουν στον χώρο αυτό.
* Ο κ. Γιουβάλ Νώε Χαράρι είναι ιστορικός, φιλόσοφος και συγγραφέας των μπεστ σέλερ «Sapiens», «Homo Deus», «21 μαθήματα για τον 21ο αιώνα» και «Εμείς οι ασταμάτητοι».
Το άρθρο του κ. Χαράρι δημοσιεύθηκε αρχικά στο περιοδικό Time. Η αναδημοσίευσή του γίνεται σε επιλεγμένα μέσα και για την Ελλάδα αποκλειστικά από την «Κ». Ευχαριστούμε για την παραχώρηση των δικαιωμάτων του άρθρου τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.
