Μετά την 7η Οκτωβρίου, ο κόσμος έγινε μάρτυρας της χειρότερης σφαγής Εβραίων μετά το Ολοκαύτωμα. Εκατοντάδες θεατές μουσικού φεστιβάλ δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ. Εβραίοι γονείς, σε σκηνές που θύμιζαν τη δεκαετία του 1940, εκλιπαρούσαν τα παιδιά τους να μην κάνουν θόρυβο για να μην τους ακούσουν οι δολοφόνοι που τους αναζητούσαν. Περισσότεροι από 190 άνθρωποι παραμένουν στα νύχια των τρομοκρατών, οι οποίοι έχουν εκθέσει τις τάσεις γενοκτονίας τους στην ιδρυτική διακήρυξη της Χαμάς.
Πολλοί άνθρωποι, ανεξαρτήτως θρησκείας και πεποιθήσεων, αναγνωρίζουν ότι αυτά τα εγκλήματα αποτελούν τερατωδία. Ηγέτες κρατών έχουν καταδικάσει τις τρομοκρατικές επιθέσεις χωρίς περιστροφές. Πολίτες εκφράζουν την οδύνη τους σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Εκατομμύρια θρηνούν. Παρά τη στήριξη αυτή, όμως, μεγάλος αριθμός ανθρώπων και οργανισμών παρέμειναν ασυνήθιστα σιωπηλοί, ενώ κάποιοι έφθασαν ακόμη και στο σημείο να πανηγυρίσουν τη σφαγή.
Την ώρα που ο Βρετανός πρωθυπουργός Ρίσι Σούνακ καταδίκαζε τη Χαμάς, το BBC, για παράδειγμα, αρνείτο κατηγορηματικά να αποκαλέσει τρομοκράτες τους ενόπλους της Χαμάς, παρότι έβαλαν στο στόχαστρό τους αμάχους επιδιώκοντας πολιτικά οφέλη. Πολλά σχολεία, πανεπιστήμια και μη κερδοσκοπικά ιδρύματα, που μας συνηθίζουν σε καταγγελίες και εκδηλώσεις μνήμης για κάθε είδους τραγωδίες, έμειναν και αυτά σιωπηλά. Ορισμένα από τα διασημότερα πανεπιστήμια του κόσμου, όπως το Πρίνστον, το Γέιλ και το Στάνφορντ, λησμόνησαν να εκδώσουν ανακοίνωση, κάτι που έκαναν μόνο ύστερα από πίεση μέσω των social media. Στο Χάρβαρντ χρειάσθηκε ένα οργισμένο μήνυμα στην εφαρμογή X/Twitter από τον πρώην υπουργό Οικονομικών των ΗΠΑ και πάλαι ποτέ πρόεδρο του ιδρύματος, Λάρι Σάμερς, προκειμένου το πανεπιστήμιο να συμμορφωθεί.
Ακόμη χειρότερα, υπάρχουν άνθρωποι και οργανισμοί οι οποίοι γιορτάζουν ενεργά το πογκρόμ. Πολλοί πυρήνες της οργάνωσης «Αμερικανοί Δημοκρατικοί Σοσιαλιστές», στην οποία ανήκουν ακόμη και εν ενεργεία μέλη της Βουλής των Αντιπροσώπων, ενθάρρυναν τους οπαδούς τους να παραστούν σε διαδηλώσεις ηρωοποίησης της Χαμάς. Ο πυρήνας της οργάνωσης «Οι Ζωές των Μαύρων Εχουν Αξία» στο Σικάγο επαίνεσε τους τρομοκράτες που πέταξαν με ανεμόπτερα και δολοφόνησαν ανθρώπους στο μουσικό φεστιβάλ. Πανεπιστημιακοί έσπευσαν να χαρακτηρίσουν τις τρομοκρατικές επιθέσεις μέρος του αντιαποικιακού αγώνα. «Μεταποικιακή, αντιαποικιακή και αποαποικισμός δεν είναι απλές λέξεις που μαθαίνεις στο μάθημα. Οι Ισραηλινοί έποικοι δεν είναι άμαχοι», έγραψε καθηγητής του Πανεπιστημίου Μακμάστερ στον Καναδά σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης. Ολα αυτά δημιουργούν ένα απλό ερώτημα: Πώς είναι δυνατόν τόσο μεγάλη μερίδα της Αριστεράς να τάσσεται στο πλευρό τρομοκρατών με ατζέντα γενοκτονίας; Γιατί διεθνείς θεσμοί υπήρξαν τόσο διστακτικοί να καταδικάσουν μία από τις χειρότερες τρομοκρατικές επιθέσεις της εποχής μας;
Οι ιδεολογικές ρίζες
Τις τελευταίες ημέρες πολλοί έδωσαν διάφορες ερμηνείες για την επιλεκτική αυτή σιωπή. Αλλοι είπαν ότι έφταιγε η δικαιολογημένη ανησυχία για τις ανήθικες πράξεις ισραηλινών κυβερνήσεων, οι οποίες τύφλωσαν πολλούς ακτιβιστές έναντι των δεινών που αντιμετωπίζουν αθώοι Ισραηλινοί πολίτες. Ορισμένοι επισήμαναν ότι οι επικεφαλής θεσμικών οργάνων δεν θέλησαν να προκαλέσουν την οργισμένη αντίδραση των ακτιβιστών.
Κάθε μία από αυτές τις ερμηνείες περιέχει ψήγμα αλήθειας. Είναι αλήθεια ότι ορισμένοι άνθρωποι στον κόσμο αναλώνονται στο αντισημιτικό μίσος, ενώ άλλοι εστιάζουν εμμονικά την προσοχή τους σε όσα έχει κάνει λάθος το Ισραήλ. Αυτό είναι κατανοητό για Παλαιστινίους, των οποίων οι πρόγονοι έχασαν τις εστίες τους, αλλά δεν μπορεί να ισχύει για τους αριστερούς ακτιβιστές με την επιμονή τους να καταδικάζουν με μεγαλύτερο πάθος ένα εβραϊκό κράτος, παρά άλλα με παρόμοια ή και χειρότερα ατοπήματα στο ενεργητικό τους. Είναι επίσης αλήθεια ότι πολλοί επικεφαλής θεσμών, όπως πανεπιστήμια και ιδρύματα, έχουν πεισθεί ότι οφείλουν να αποφύγουν πάση θυσία κάθε αντιπαράθεση.
Η επιλεκτική ευαισθησία της Αριστεράς έχει και ακόμη μία βαθύτερη ιδεολογική και όχι αταβιστική ή καιροσκοπική ρίζα. Τις τελευταίες δεκαετίες νέες απόψεις για τον ρόλο που πρέπει να παίζει η ταυτότητα στον σύγχρονο κόσμο αλλοίωσαν το ίδιο το νόημα του τι σημαίνει να είναι κανείς αριστερός. Η καινοφανής αυτή ιδεολογία, την οποία ονομάζω «σύνθεση ταυτότητας», επιμένει ότι πρέπει να αντιμετωπίζουμε τον κόσμο μέσα από το πρίσμα ταυτοτικών κατηγοριών, όπως η φυλή. Υποστηρίζει ότι «κλειδί» για να κατανοήσει κανείς οποιαδήποτε πολιτική αντιπαράθεση είναι να τη συλλάβει με όρους συσχετισμού ισχύος μεταξύ ομάδων με διαφορετικές ταυτότητες. Αναλύει τη φύση των σχέσεων εξουσίας αυτών μέσα από ένα υπεραπλουστευτικό σχήμα, βασισμένο στη βορειοαμερικανική εμπειρία, που αντιπαραθέτει τους λευκούς στους λεγόμενους έγχρωμους (people of color). Τέλος, επιβάλλει αυτό το σχήμα –που στην ακαδημαϊκή συζήτηση του συρμού θα μπορούσε να αποκληθεί «νεοαποικιακό»– και σε πολύπλοκες διενέξεις σε μακρινούς (προς την Αμερική) τόπους.
Η Αριστερά αδυνατεί να αναγνωρίσει ότι μέλη της μιας μειονότητας μπορεί να είναι ρατσιστές απέναντι σε μια άλλη μειονότητα. Ετσι, τα εγκλήματα με μαύρους δράστες και θύματα Εβραίους στις ΗΠΑ, ακόμη κι αν έχουν αντισημιτικό κίνητρο, δεν χαρακτηρίζονται ποτέ ρατσιστικά. Αντίθετα, ο «δομικός ρατσισμός», αυτός που ασκείται από κρατικές ή θεσμοθετημένες συλλογικές οντότητες, είναι η μόνη πηγή ρατσισμού, σύμφωνα με τη νέα κυρίαρχη άποψη.
Η αντίληψη ότι ο ρατσισμός είναι αποκλειστικά δομικός μας τυφλώνει σε μορφές διακρίσεων που υφίστανται μέλη υποτιθέμενων κυρίαρχων κοινωνικών ομάδων. Η Αφροαμερικανίδα ηθοποιός Γούπι Γκόλντμπεργκ έχει αμφισβητήσει ότι το Ολοκαύτωμα «είχε να κάνει με τη φυλή» των θυμάτων του. Αφού, από την αμερικανική σκοπιά, οι Εβραίοι και οι μη Εβραίοι Γερμανοί είναι λευκοί, η Γκόλντμπεργκ δεν ήταν σε θέση να διανοηθεί ότι μια ιδεολογία μπορεί να επικεντρωθεί στις φυλετικές διαφορές μεταξύ τους. «Δεν μπορείς να ξεχωρίσει έναν Εβραίο στον δρόμο», είχε εσφαλμένως ισχυριστεί. «Μπορείς να ξεχωρίσεις εμένα. Αλλά όχι εκείνους».
Στην περίπτωση του Ισραήλ, αυτό έχει οδηγήσει πολλούς παρατηρητές στην υπόθεση ότι υπάρχει ξεκάθαρος διαχωρισμός μεταξύ των φυλετικών ρόλων Ισραηλινών και Παλαιστινίων. Στο μυαλό τους οι Ισραηλινοί είναι οι λευκοί και οι Παλαιστίνιοι οι «έγχρωμοι». Και αφού, ιστορικά, οι λευκοί εξουσίαζαν τους μη λευκούς, ενισχύεται η εντύπωση ότι είναι αδύνατον οι Ισραηλινοί να πέφτουν θύματα ρατσιστικού μίσους. Οι μεταποικιακοί απολογητές τρομοκρατικών οργανώσεων, όπως η Χαμάς και η Χεζμπολάχ, συνηθίζουν να μνημονεύουν τον εγκωμιασμό της βίας από τον Φραντζ Φανόν. Η επιπόλαιη ανάγνωση του έργου του δεν τους επιτρέπει, όμως, να συνειδητοποιήσουν τις προειδοποιήσεις που απευθύνει σε όσους χρησιμοποιούν τη βία, εξηγώντας πώς αυτή αποδεικνύεται ηθικά και πολιτικά καταστροφική.
Πώς είναι δυνατόν τόσο μεγάλη μερίδα της Αριστεράς να τάσσεται στο πλευρό τρομοκρατών με ατζέντα γενοκτονίας; Γιατί διεθνείς θεσμοί υπήρξαν τόσο διστακτικοί να καταδικάσουν μία από τις χειρότερες τρομοκρατικές επιθέσεις της εποχής μας;
Κατακραυγή
Πολλοί παρατήρησαν τις τελευταίες ημέρες πόσο έχει ξεστρατίσει μερίδα της Αριστεράς. Πολλοί αριστεροί πανεπιστημιακοί έφριξαν βλέποντας φίλους και συναδέλφους τους να γιορτάζουν τη δολοφονία βρεφών. Η απόφαση ισχυρών κινημάτων, όπως το «Black Lives Matter» (BLM), να ηρωοποιήσουν τρομοκράτες έχει προκαλέσει κατακραυγή. Ο βουλευτής Σρι Τανεντάρ απαρνήθηκε δημόσια τη συμμετοχή του στην αριστερή οργάνωση «Αμερικανοί Δημοκρατικοί Σοσιαλιστές».
Αυτή είναι μια καλή αρχή. Σε μια ελεύθερη χώρα ο καθένας πρέπει να έχει δικαίωμα να εκφράσει τη στήριξή του σε εξτρεμιστικές οργανώσεις, όσο απεχθείς κι αν είναι αυτές. Εκπαιδευτικοί και θεσμικοί φορείς, όμως, πρέπει να σταματήσουν να στηρίζουν ακρίτως οργανώσεις όπως η BLM, οι οποίες αποθεώνουν τρομοκράτες. Οι πολίτες, από τη μεριά τους, πρέπει να απαιτούν από τα μετριοπαθή πολιτικά κόμματα, όπως οι Δημοκρατικοί, να πάψουν να ανέχονται μεταξύ τους μέλη ή οργανώσεις, οι οποίες θεωρούν ότι οι μαζικές δολοφονίες είναι ηθικά επιτρεπτές.
Οι ζωές των μαύρων έχουν μεγάλη αξία. Θα έπρεπε, όμως, να έχει καταστεί σαφές, ακόμη και πριν από τη σφαγή στο Ισραήλ, ότι η αποδοχή αυτής της αλήθειας είναι συμβατή με τις σοβαρές ανησυχίες για τις επιμέρους οργανώσεις που μιλούν εκ μέρους του κινήματος BLM. Αντίστοιχα, η αποικιοκρατία παραμένει μία από τις μεγαλύτερες αδικίες στην Ιστορία. Θα έπρεπε, όμως, να είναι σαφές, ακόμη και πριν από τη σφαγή της 7ης Οκτωβρίου, ότι αυτή η αλήθεια είναι συμβατή με σοβαρές ανησυχίες για τη μεταποικιακή συζήτηση και την ηρωοποίηση της βίαιης αντίστασης εναντίον του καθενός που χαρακτηρίζεται «έποικος».
Για ανθρώπους όπως η φεμινίστρια συγγραφέας Τζούντιθ Μπάτλερ ένα κίνημα ορίζεται ως αριστερό εάν παλεύει για όσους πιστεύουν ότι βρίσκονται στο περιθώριο. Σύμφωνα με τη λογική της, εφόσον η Χαμάς είναι οργάνωση μη προνομιούχων εγχρώμων που μάχεται τους προνομιούχους λευκούς Εβραίους, τότε πρέπει να θεωρείται μέρος της παγκόσμιας πάλης κατά της καταπίεσης, παρότι η πολιτική της στα θέματα γυναικών και ομοφυλοφίλων είναι πιο οπισθοδρομική από εκείνη πολλών ακροδεξιών καθεστώτων.
Πολλοί υποστηρικτές της σύνθεσης ταυτότητας έχουν αγαθά κίνητρα. Κεντρικά σημεία αυτής της ιδεολογίας προσφέρουν, όμως, κάλυψη σε διάφορες μορφές ρατσισμού και στέρησης της ανθρώπινης υπόστασης από ευάλωτες ομάδες ανθρώπων, που αποτελεί ανάθεμα για τις ιστορικές αξίες της Αριστεράς. Είναι ώρα για τους πολλούς λογικούς ανθρώπους, οι οποίοι σιωπούσαν καθώς αυτές οι ιδέες ενισχύονταν, να υψώσουν τις φωνές τους εναντίον τους.
Ο επερχόμενος πόνος
Κάθε φιλεύσπλαχνη θεώρηση του κόσμου πρέπει να αναγνωρίζει ότι οι άμαχοι δεν αξίζει να υποφέρουν εξαιτίας της καταγωγής ή λόγω των πράξεων όσων υποστηρίζουν ότι μιλούν εξ ονόματός τους. Γι’ αυτόν τον λόγο νιώθω εξίσου μεγάλη ενσυναίσθηση για τα παιδιά της Παλαιστίνης που θα πεθάνουν από τους βομβαρδισμούς της Γάζας, όση αισθάνομαι για τα παιδιά εβραϊκού θρησκεύματος που σκοτώθηκαν στην επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ. Κάθε θάνατος αμάχου είναι τραγωδία.
Ενώ, όμως, κανείς άμαχος, θύμα πολέμου, δεν αξίζει αυτή τη μοίρα, φιλόσοφοι αναγνώρισαν εδώ και αιώνες τον καίριο διαχωρισμό μεταξύ μορφών στρατιωτικής βίας που μπορεί να είναι νόμιμες και εκδοχών τρομοκρατίας που θα παραμείνουν για πάντα ανήθικες. Στην πρώτη κατηγορία η ένοπλη στρατιωτική βία στοχεύει στρατιωτικούς στόχους, παρότι κάποιοι θάνατοι αμάχων είναι αναπόφευκτοι ως αποτέλεσμα τέτοιων επιθέσεων και παρά τις προσπάθειες στρατιωτών να περιορίσουν αυτές τις παράπλευρες απώλειες. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκει η ιδεολογική ένοπλη δράση εναντίον πολιτικών εγκαταστάσεων με στόχο την εξόντωση όσο το δυνατόν περισσότερων αμάχων. Ο θάνατος αθώων είναι εδώ ο στόχος και όχι η ανεπιθύμητη παρενέργεια της επίθεσης. Το Ισραήλ δεν επέλεξε αυτόν τον πόλεμο και η χώρα έχει δικαίωμα να αμυνθεί. Οι ερχόμενες ημέρες θα δείξουν κατά πόσον ο ισραηλινός στρατός είναι ικανός να τηρήσει τους νόμιμους κανόνες διεξαγωγής ενός τέτοιου πολέμου. Οπως σωστά έχουν επισημάνει πολιτικοί, όπως ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, είναι επιτακτικό ο ισραηλινός στρατός να σεβαστεί αυτούς τους κανόνες. Αν δεν το κάνει, κάθε ανελέητη κριτική κατά της ισραηλινής κυβέρνησης θα είναι απόλυτα δικαιολογημένη.
Την ίδια ώρα, γνωρίζουμε ήδη ότι η Χαμάς δεν σκοπεύει να τηρήσει τους παραπάνω κανόνες, όπως απέδειξε με την αιφνιδιαστική επίθεσή της που οδήγησε στη δολοφονία περισσότερων από 1.000 ανδρών, γυναικών, βρεφών και γιαγιάδων, Εβραίων με καταγωγή από την Ανατολική Ευρώπη και τη Βόρεια Αφρική, χριστιανών και μελών άλλων θρησκειών, Ισραηλινών, Ταϊλανδών, Αμερικανών, Καναδών, Γερμανών και Κινέζων.
Η Αριστερά έχει τη δυνατότητα να μιλήσει με σαφήνεια σε αυτή την ιδεολογική ομάδα. Για να το κάνει με αποτελεσματικότητα θα πρέπει να εγκαταλείψει την ξύλινη κομματική γλώσσα που αποθάρρυνε τόσους ιδεαλιστές και τους επέτρεψε να πέσουν στον πάντα υπάρχοντα πειρασμό να επινοήσουν δικαιολογίες για τα αδικαιολόγητα. Ο πόνος του φίλου μου είναι άλλωστε πάντα ενοχλητικός, ενώ αυτός του εχθρού μου πάντα απολαυστικός. Για να διατηρήσουμε αλώβητη την ηθική μας υπόσταση στις δύσκολες ημέρες που έρχονται, πρέπει να ανακτήσουμε τη χαμένη μας οικουμενικότητα, η οποία –ακόμη και στις πιο σκοτεινές μας ώρες– μας θυμίζει την ανθρωπιά μας και μας επιτρέπει να θρηνούμε χωρίς δισταγμό τη δολοφονία αθώων, ανεξάρτητα από την καταγωγή ή τη θρησκεία τους.
O κ. Γιάσα Μουνκ είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Johns Hopkins University των ΗΠΑ και σύμβουλος έκδοσης της εφημερίδας Die Zeit.
