Ο ρόλος που αναμένεται να αποκτήσει ο Λίβανος στο πολεμικό σκηνικό Ισραήλ – Χαμάς συνοψίζεται στην εικόνα που έκανε τον γύρο του κόσμου την περασμένη Τετάρτη, με τον ηγέτη της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλα, να συνομιλεί στη Βηρυτό με τον εκπρόσωπο της Χαμάς στον Λίβανο, Σάλεχ Αλ-Αρούρι, και τον ομόλογό του της Ισλαμικής Τζιχάντ, Ζιάντ Αλ-Νάχλε. Αυτή η συνάντηση, χωρίς βίντεο και με μοναδικό αποτύπωμά της τη συγκεκριμένη φωτογραφία, καταδεικνύει ότι ο Λίβανος, θέλοντας και μη, εισήλθε ήδη σε ακόμη μία εθνική περιπέτεια.
Οι σποραδικές συγκρούσεις ισραηλινού στρατού και Χεζμπολάχ έγιναν ρουτίνα το τελευταίο 20ήμερο. Αξίζει όμως να επισημανθεί ότι μέχρι το βράδυ της περασμένης Πέμπτης (25/10) ισραηλινά επίσημα χείλη, από τον εκπρόσωπο του στρατού μέχρι και τον υπουργό Αμυνας Γιοάβ Γκάλαντ, απέφευγαν να πουν ξεκάθαρα ότι η Χεζμπολάχ και κατά συνέπεια το λιβανικό κράτος είχαν αποφασίσει να «μπουν στον πόλεμο», εκφράζοντας εμμέσως την ελπίδα ότι τελικά αυτό δεν θα συμβεί. Η «οικογενειακή φωτογραφία» των Χεζμπολάχ, Χαμάς και Ισλαμικής Τζιχάντ προκάλεσε τον Νετανιάχου να μας υπενθυμίσει στο διάγγελμά του, το βράδυ της Τετάρτης (25/10), έναν παλιό αμερικανικό όρο: τον «Αξονα του Κακού», στον οποίον ανήκουν η Χαμάς, η Χεζμπολάχ και το Ιράν.
Πέρασε ένας χρόνος από την, ξεχασμένη πια, 27η Οκτωβρίου 2022, την τελευταία πιο αισιόδοξη ημέρα που είχε να ξημερώσει χρόνια στον Λίβανο. Εκείνη την ημέρα, στη μεθοριακή πόλη Νακούρα, η τότε κυβέρνηση των Λαπίντ και Μπένετ και η λιβανική κυβέρνηση επί προεδρίας Μισέλ Αούν συνυπέγραψαν τη συμφωνία αμοιβαίας οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών. Μια συμφωνία ιστορική, όπως πολλοί τη χαρακτήρισαν, η οποία μπορεί να μην επέφερε την εξομάλυνση των διμερών διπλωματικών σχέσεων Ισραήλ – Λιβάνου, αλλά προκάλεσε την αισιοδοξία ότι η οικονομική ανάκαμψη της Χώρας των Κέδρων επίκειται. Αυτή η sui generis συμφωνία, ειδικά σχεδιασμένη για να εξυπηρετήσει την ομαλή προώθηση των ενεργειακών σχεδιασμών τόσο του Ισραήλ όσο και του Λιβάνου, στην πραγματικότητα εφάρμοζε την «οικονομιστική» θεώρηση της διακυβέρνησης Τραμπ για την επίτευξη μιας όσο το δυνατόν ομαλής συνύπαρξης των χωρών της Μέσης Ανατολής, με γνώμονα την οικονομική ανάπτυξη όλων, εχθρών και φίλων.
Η αισιοδοξία που είχε προκαλέσει η περυσινή συμφωνία με το Ισραήλ για τη διευθέτηση των θαλασσίων ζωνών φαντάζει πια μακρινό παρελθόν.
Ανεξάρτητα από όσα πολλά μπορεί κανείς να προσάψει στον πολύ ιδιαίτερο Ντόναλντ Τραμπ, το θεώρημα «Οι πλούσιοι δεν κάνουν πόλεμο επειδή κινδυνεύουν να χάσουν όσα έχουν», κατά μία άποψη δεν είναι απαραίτητα τόσο παράλογο. Πάνω σε αυτό το, υπεραπλουστευμένο ίσως, σκεπτικό βάδισε προσεκτικά, επίμονα και τελικά επιτυχώς ο Αμερικανός διαπραγματευτής Αμος Χόχσταϊν, καταφέρνοντας να αποσπάσει όχι μόνο τη συγκατάθεση της «πατριωτικότερης – ακραίας» Χεζμπολάχ, αλλά και τα εύσημα της ίδιας της Τεχεράνης, που αμέσως συνεχάρη τη σιιτική οργάνωση για την «πατριωτική στάση του Χασάν Νασράλα», που έβαλε πάνω από όλα το λιβανικό εθνικό συμφέρον, υπογράφοντας μια συμφωνία «ακόμη και με τον διάολο (σ.σ. το Ισραήλ)», προκειμένου ο Λίβανος να διασωθεί οικονομικά, με ανάδοχο τη γαλλική Total. Αλλωστε, αν θυμηθούμε τις γεφυροποιούς συναντήσεις του προέδρου Μακρόν στην Τεχεράνη (με αφορμή τις διεθνείς καταγγελίες για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα), η ιρανική συγκαταβατικότητα εξηγείται πολύ εύκολα.
Μετά τον «εύκολο» συμβιβασμό του Ισραήλ να «επιστρέψει» στον Λίβανο (άλλως: «παραχωρήσει») 850 τετραγωνικά χιλιόμετρα θάλασσας, η αμερικανο-γαλλική αισιοδοξία αυξήθηκε με την ελπίδα πως μια δεύτερη sui generis διασυνοριακή διευθέτηση θα μπορούσε να εφαρμοστεί και για τα χερσαία ισραηλινο-λιβανικά σύνορα. Μέχρι το τέλος Ιουνίου, έγκυρες πληροφορίες στο Ισραήλ έφεραν τον Χόχτσαϊν να έχει επισκεφθεί πάνω από δύο φορές τις διαφιλονικούμενες περιοχές, εκατέρωθεν της νοητής «μπλε γραμμής» κατάπαυσης του πυρός του «Δευτέρου Πολέμου του Λιβάνου» του 2006. Ωστόσο, εν μέσω κυβερνητικής αστάθειας και διαδηλώσεων στο Ισραήλ, οι διαταραγμένες σχέσεις Νετανιάχου – Μπάιντεν καθυστέρησαν την καινούργια διαμεσολάβηση Χόχσταϊν, που δεν αποκλείεται, μετά από πολλές προσπάθειες, εντέλει να διευθετούσε δύσκολα ζητήματα, όπως το αμφιλεγόμενο status quo του χωριού Γάτζαρ, της θέσης Χαρ-Ντοβ και πλείστων άλλων σημείων που αποτέλεσαν –και ακόμη αποτελούν– αφορμές ανάφλεξης μεταξύ του Ισραήλ και της Χεζμπολάχ.
Τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου και η ιρανική απαίτηση προς τη θυγατρική Χεζμπολάχ να εξοφλήσει και πάλι τα γεωπολιτικά της γραμμάτια θέτουν ξανά το λιβανικό εθνικό συμφέρον στον βωμό της Ιφιγένειας. Η δήλωση του πρωθυπουργού του Λιβάνου, Νατζίμπ Μικάτι, ότι «η χώρα του δεν έχει κανένα συμφέρον να ανοίξει ξανά νέο μέτωπο με το Ισραήλ» αγνοήθηκε παντελώς. Οσο κυλάει ο καιρός, ο Λίβανος απομακρύνεται από την ελπιδοφόρα ενεργειακή του προοπτική, τη στιγμή που πάρα πολλοί βιάστηκαν να χαρακτηρίσουν τη συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης Ισραήλ – Λιβάνου «υπόδειγμα επίλυσης και άλλων προβλημάτων», ίσως και του Κυπριακού.
Ο κ. Γαβριήλ Χαρίτος διδάσκει Ιστορία των Πολιτικών Σχέσεων Ελλάδας – Ισραήλ – Κύπρου στο Πανεπιστήμιο Μπεν Γκουριόν και στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Είναι ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ.
