Από τη μία, αρνείται να απαρνηθεί τη Χαμάς. Από την άλλη, προχωρεί με την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Ο Ταγίπ Ερντογάν έχει συνηθίσει τους παρατηρητές των διεθνών σχέσεων σε επιδείξεις διπλωματικής σχοινοβασίας.
Αναλυτές εκτιμούν ότι ο πρόεδρος της Τουρκίας, ο οποίος δεσμεύεται από τις σχέσεις με τη Χαμάς, καλείται να «τρέξει» μια επίπονη άσκηση τήρησης ισορροπιών μεταξύ ισλαμιστών και Δύσης, επιδιώκοντας να αναδειχθεί ως συνομιλητής των ΗΠΑ για το Παλαιστινιακό.
Σε ρόλο δυναμικού μεσάζοντα
Σονέρ Τσαγαπτάι, διευθυντής Τουρκικών Ερευνών, Washington Institute
Βλέπουμε να ξεδιπλώνεται ένας καλά συντονισμένος σχεδιασμός της Ουάσιγκτον για τη σωστή σειρά την πραγμάτων: η Τουρκία επικυρώνει την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ τής δίνουν τα F-16 ως αντάλλαγμα, και η Ελλάδα λαμβάνει τα F-35. Ο Ερντογάν θα είναι έτσι ικανοποιημένος, ενώ ακολουθεί μια αναβάθμιση των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας, οι οποίες έχουν περισσότερο διαφωνήσει παρά συμφωνήσει σε μια σειρά από θέματα.
Ο συντονισμός αυτός είχε καθυστερήσει για μια σειρά από λόγους. Ενας από αυτούς ήταν η τρομοκρατική επίθεση του ΡΚΚ στην Αγκυρα, η οποία έκανε δύσκολη την επικύρωση της σουηδικής ένταξης στο ΝΑΤΟ από την τουρκική Βουλή. Τώρα βλέπουμε τον Ερντογάν να προχωράει τη διαδικασία, κυρίως για λόγους που αφορούν τη Γάζα. Ο ίδιος ευδοκιμεί στο εσωτερικό της Τουρκίας επικοινωνώντας το brand του παγκόσμιου ισχυρού άνδρα. Απολαμβάνει, άλλωστε, να εμπλέκεται στις κρίσεις με τον ρόλο του μεσάζοντα. Στον πόλεμο της Ουκρανίας, για παράδειγμα, του αρέσει να συνομιλεί με τον Μπάιντεν, τον Πούτιν, τον Ζελένσκι και τον Στόλτενμπεργκ.
Στην περίπτωση της Γάζας επιθυμεί να βρεθεί ανάμεσα στους Παλαιστίνιους και το Ισραήλ. Θα προσπαθεί να διαμεσολαβεί, ιδανικά πείθοντας τη Χαμάς να απελευθερώσει ομήρους. Ομως οι ΗΠΑ τού έχουν ξεκαθαρίσει ότι δεν έχουν σε τίποτα να εμπλακούν με την Τουρκία αν δεν εγκρίνει προηγουμένως την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Το ξεκάθαρο αυτό σήμα έδωσε στην Τουρκία ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν, επισκεπτόμενος τη Μέση Ανατολή, ο οποίος πήγε παντού εκτός από την Αγκυρα.
Ο Ερντογάν θέλει τόσο πολύ να παρέμβει στην κρίση της Γάζας, ώστε αποφάσισε να κλείσει πλέον αυτή την εκκρεμότητα.
Υπό πίεση λόγω Χαμάς
Σινάν Τζιντί, καθηγητής Μελετών Εθνικής Ασφάλειας, Πανεπιστήμιο Πεζοναυτών, Ουάσιγκτον
Ο Ερντογάν βρίσκεται υπό έντονη πολιτική και οικονομική πίεση. Οσο δεν κάνει τίποτα για την εδραιωμένη ύπαρξη της Χαμάς και των ηγετών της στην Τουρκία, είναι ερώτημα αν οι Ηνωμένες Πολιτείες θα επιτρέψουν τελικά την πώληση αεροσκαφών F-16, κάτι που η Αγκυρα επιθυμούσε από καιρό. Γι’ αυτό παρέπεμψε την ένταξη της Σουηδίας στο τουρκικό Κοινοβούλιο για επικύρωση.
Από την άλλη πλευρά, δεν μπορεί να εκδιώξει εντελώς τη Χαμάς, καθώς τα τελευταία χρόνια έχει ξοδέψει πάρα πολύ πολιτικό κεφάλαιο δαιμονοποιώντας το Ισραήλ και τους Εβραίους γενικότερα. Υπάρχει μια σημαντική βάση ψηφοφόρων του Ερντογάν που τώρα ασπάζονται τον αντισημιτισμό και συμπονούν τη Χαμάς. Δεν θέλει να υποκινήσει την οργή τους δείχνοντας ότι είναι ευγενικός απέναντι στο Ισραήλ.
Στρατηγική οριακών ισορροπιών
Γκοκχάν Μπασίκ, Πανεπιστήμιο Παλάτσκι της Τσεχίας, ειδικός στο Ισλάμ και την Τουρκία
Ο Ερντογάν έχει συνειδητοποιήσει πως δεν είναι εύκολο να ελέγξει τη Χαμάς. Είναι μία σύνθετη οργάνωση, που έχει ιδιαίτερες σχέσεις με το Ιράν, ενδεχομένως και με τη Ρωσία. Αυτός είναι ακόμα ένας λόγος για τον οποίο τηρεί την επιθετική ρητορική απέναντι στο Ισραήλ.
Επί της ουσίας του Παλαιστινιακού, η Τουρκία εστιάζει στη λύση των δύο κρατών, με κάποιον μηχανισμό που θα προβλέπει εγγυήσεις τρίτων χωρών. Η στρατηγική του Ερντογάν είναι μεν η αποσύνδεση από τη Δύση αλλά με τήρηση κάποιων ισορροπιών, όπως έχουμε δει και στην περίπτωση της Ουκρανίας – από τη μία καταδικάζει την εισβολή της Ρωσίας, από την άλλη δεν συμμετέχει στις κυρώσεις σε βάρος της. Εξάλλου, η Τουρκία αντιμετωπίζει προβλήματα με την οικονομία της, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τα συμφέροντα και τις σχέσεις της και με τη Δύση.
Πρόκειται για μια κλασική στρατηγική ισορροπιών. Πάντως, η επιλογή του να δηλώσει ότι τα μέλη της Χαμάς δεν είναι τρομοκράτες αλλά μουτζαχεντίν που υπερασπίζονται την πατρίδα τους προκαλεί κάποια έκπληξη, η οποία δοκιμάζει τα όρια ριζοσπαστικοποίησης της θέσης του για το Παλαιστινιακό.
