Διαδηλώσεις υπέρ της Παλαιστίνης ή υπέρ της Χαμάς; Στήριξη της Γάζας σημαίνει δικαιολόγηση της τρομοκρατίας; Πού τελειώνουν τα δικαιώματα των Παλαιστινίων και πού αρχίζει ο αντισημιτισμός; Τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου και οι δυναμικές που διαμόρφωσαν παραπέμπουν σε ναρκοπέδιο για τον δημόσιο διάλογο στις δυτικές κοινωνίες. Στο επίκεντρο, πληθυσμιακές ομάδες ακόμη και στην ελίτ της ακαδημαϊκής κοινότητας που δυσκολεύονται να καταδικάσουν τις θηριωδίες της Χαμάς, ανεξάρτητα από τις εκατέρωθεν διαχρονικές ευθύνες στο Παλαιστινιακό.
«Μην ξεχνάτε πού βρίσκονταν οι Εβραίοι το 1940 και το 1945». Η τοποθέτηση ανήκει σε ακτιβίστρια της Αριστεράς στη Σκωτία, η οποία αξιοποίησε την παρουσία τηλεοπτικής κάμερας σε διαδήλωση υπέρ των Παλαιστινίων, αμέσως μετά τις αιφνίδιες σφαγές της Χαμάς στο Ισραήλ. Λίγες ημέρες πριν, λογαριασμός στο Χ –μέχρι πρότινος Twitter– αναρτούσε την εικόνα ενός αλεξιπτωτιστή πλαγιάς με παλαιστινιακή σημαία να πανηγυρίζει για το γεγονός ότι μέλη της Χαμάς μόλις είχαν κακοποιήσει και δολοφονήσει εκατοντάδες νέους που απλώς συμμετείχαν σε ένα μουσικό φεστιβάλ. Είναι μόνο κάποια από τα περιστατικά που απέδειξαν ότι η καταδίκη αποτρόπαιων πράξεων εις βάρος αμάχων δεν είναι αυτονόητη, όταν αυτές εντάσσονται σε ένα μάλλον δογματικό πλαίσιο ερμηνείας των πραγμάτων. Η συζήτηση για τις διεθνείς αντιδράσεις στα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου είναι σε πλήρη εξέλιξη και αποκτά ξεχωριστή χροιά έπειτα από μια εξέλιξη που φαίνεται να έχει ταράξει την ακαδημαϊκή κοινότητα στις ΗΠΑ. Τουλάχιστον μέρος της.
Οι φοιτητές του Χάρβαρντ
«Οταν ένας συνασπισμός 34 φοιτητικών οργανώσεων στο Χάρβαρντ μπορεί να πει ότι “θεωρεί το ισραηλινό καθεστώς εξ ολοκλήρου υπεύθυνο για όλη την εκτυλισσόμενη βία” και οι φοιτητές σε άλλα ελίτ πανεπιστήμια κατηγορούν αποκλειστικά το Ισραήλ για την επίθεση που πραγματοποίησε η Χαμάς εις βάρος των Ισραηλινών στις 7 Οκτωβρίου ή επαινούν ακόμη και τη σφαγή, τότε κάτι δεν πάει καλά στα κολέγια και τα πανεπιστήμια της Αμερικής», τονίζει στην «Κ» ο δρ Εζίκιελ Εμάνουελ, αντιπρύτανης στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια. Σε μια απόπειρα να ερμηνεύσει τις συνθήκες που οδήγησαν στην επίμαχη δήλωση των φοιτητών του Χάρβαρντ, μας είπε χαρακτηριστικά: «Η συστολή, η δειλία πολλών πανεπιστημιακών ηγετών να καταδικάσουν τη σφαγή από τη Χαμάς και τον αντισημιτισμό γενικότερα προσφέρει το λάθος παράδειγμα. Τα τελευταία 50 χρόνια, με ελάχιστες εξαιρέσεις, η τριτοβάθμια εκπαίδευση μειώνει τις απαιτήσεις. Ταυτόχρονα, ο ακαδημαϊκός κόσμος έχει γίνει πιο διστακτικός. Αποφεύγουμε συχνά να αμφισβητούμε τους μαθητές μας, να τους θέτουμε δύσκολες ερωτήσεις, να τους αναγκάζουμε να διατυπώνουν και να αιτιολογούν τις απόψεις τους. Ολες οι απόψεις είναι ισότιμα έγκυρες, υποστηρίζουμε. Φοβόμαστε μην τους προσβάλουμε. Τα κολέγια και τα πανεπιστήμια θα πρέπει να κάνουν περισσότερη αυτοκριτική και να ξανασκεφθούν τι σημαίνει για τους φοιτητές να μορφώνονται».
Το ξέσπασμα του Χαράρι
Ο Ισραηλινός διανοούμενος Γιουβάλ Νόα Χαράρι, ο οποίος ανήκει μάλιστα στους σφοδρούς επικριτές της κυβέρνησης Νετανιάχου, εξέφρασε την έκπληξη και την καταδίκη του για την «αδιαφορία ορισμένων προοδευτικών ομάδων» μπροστά στα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου, εκφράζοντας έντονη δυσαρέσκεια για το γεγονός ότι «στοιχεία της παγκόσμιας Αριστεράς» δικαιολόγησαν τις θηριωδίες της Χαμάς. «Οι άνθρωποι που δολοφόνησαν μωρά δεν έχουν ούτε 1% ευθύνη και το Ισραήλ είναι 100% υπεύθυνο; Δεν είναι η πρώτη φορά που η ριζοσπαστική Αριστερά, επιδιώκοντας κάποιο σταθερό όραμα για τη δικαιοσύνη, βρίσκεται ευθυγραμμισμένη με ορισμένα πολύ βάναυσα κινήματα και καθεστώτα», ανέφερε χαρακτηριστικά, μιλώντας για «ακραία ηθική αναισθησία και πολιτική απερισκεψία» όσων τοποθετήθηκαν με αυτόν τον τρόπο στην «11η Σεπτεμβρίου» του Ισραήλ.
Τι δείχνουν οι έρευνες
To βαρόμετρο της Gallup κατέδειξε ότι από το 2011 έως το 2014 οι millennials Δημοκρατικοί –δηλαδή όσοι γεννήθηκαν μεταξύ 1980 και 2000– που καλούνταν να τοποθετηθούν για τη μακροχρόνια σύγκρουση στη Μέση Ανατολή τάσσονταν στο πλευρό των Ισραηλινών έναντι των Παλαιστινίων με διαφορά 25 μονάδων. Ωστόσο, μέχρι το 2023 η ίδια ομάδα μετακινήθηκε στο πλευρό των Παλαιστινίων με διαφορά 11 μονάδων, σημειώνοντας στροφή 36 μονάδων.
Αντίστοιχα, περυσινή έρευνα του Pew Research Center φανέρωσε ότι το 56% των Αμερικανών κάτω των 30 ετών εκφράζει δυσμενή άποψη για το Ισραήλ. Στο μεταξύ, ο αντισημιτισμός στις ΗΠΑ σημειώνει ανοδική τάση. Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο κατά της Δυσφήμησης – ADL, το 2022 τα κρούσματα αντισημιτισμού βρέθηκαν στο υψηλότερο σημείο τους από το 1979, καταγράφοντας αύξηση 36% σε μόλις ένα έτος.
Τι (δεν) είναι αντισημιτισμός
«Η εξύμνηση και η δικαιολόγηση της βίας εις βάρος αμάχων είναι κάτι που δεν έχω δει ποτέ ξανά στα 25 χρόνια που παρακολουθώ τον χώρο των κινημάτων», έλεγε τις προάλλες ερευνητής ενός οργανισμού που μελετάει τη διείσδυση του εξτρεμισμού στις δυτικές κοινωνίες. «Να κατηγορείς τους Εβραίους για τα δεινά τους.
Το είχαμε ξαναδεί στην ακροδεξιά ρητορική, αλλά το βλέπουμε σήμερα περισσότερο από ποτέ και στον αριστερό λόγο», σχολίαζε πολιτικός αναλυτής εβραϊκής καταγωγής.
«Γίνεται πια αντιληπτό ότι οι νέοι μας είναι παραπλανημένοι και ελλιπώς ενημερωμένοι. Εχουν επίσης την τάση να βλέπουν τα πράγματα άσπρο – μαύρο, να “βαπτίζουν” θύματα και θύτες, και να διεξάγουν τελικά μια συζήτηση με σλόγκαν. Το να στηρίζεις τα δικαιώματα των Παλαιστινίων είναι προφανώς θεμιτό. Ομως το να στηρίζεις τη Χαμάς, η οποία δηλώνει ανοιχτά ότι θέλει να αφανίσει το Ισραήλ, είναι αντισημιτισμός», υπογραμμίζει στην «Κ» η Λιν Πασκερέλα, πρόεδρος της Αμερικανικής Ενωσης Κολεγίων και Πανεπιστημίων.
Με την ευκαιρία, σύμφωνα με τον ορισμό που παρέχει η Διεθνής Συμμαχία Μνήμης του Ολοκαυτώματος – IHRA, αντισημιτισμό αποτελούν πράξεις οι οποίες σε πολλά κράτη απαγορεύονται από τον νόμο και έχουν ως εξής:
• Να ζητάς, να βοηθάς ή να δικαιολογείς τη δολοφονία ή τον τραυματισμό Εβραίων στο όνομα μιας ριζοσπαστικής ιδεολογίας ή μιας εξτρεμιστικής θρησκευτικής άποψης.
• Να διατυπώνεις ψευδείς, απανθρωπιστικούς, δαιμονοποιητικούς ή στερεοτυπικούς ισχυρισμούς σχετικά με τους Εβραίους αυτούς καθαυτούς ή τη δύναμη των Εβραίων ως συλλογικότητας – όπως μύθους περί παγκόσμιας εβραϊκής συνωμοσίας ή περί Εβραίων που ελέγχουν τα μέσα ενημέρωσης, την οικονομία, την κυβέρνηση ή άλλους κοινωνικούς θεσμούς.
• Να κατηγορείς τους Εβραίους ως λαό ότι είναι υπεύθυνοι για πραγματική ή φανταστική αδικοπραγία που διαπράχθηκε από μόνο έναν Εβραίο –άτομο ή ομάδα– ή ακόμη και για πράξεις που διαπράχθηκαν από μη Εβραίους.
• Να αρνείσαι το γεγονός, την εμβέλεια, τους μηχανισμούς (π.χ. θάλαμοι αερίων) ή τη σκοπιμότητα της γενοκτονίας του εβραϊκού λαού στα χέρια της εθνικοσοσιαλιστικής Γερμανίας και των υποστηρικτών και συνεργών της κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο – Ολοκαύτωμα.
• Να κατηγορείς τους Εβραίους ως λαό ή το Ισραήλ ως κράτος ότι επινόησαν το Ολοκαύτωμα ή υπερέβαλαν γι’ αυτό.
• Να κατηγορείς τους Εβραίους πολίτες ότι είναι πιο πιστοί στο Ισραήλ, ή στις υποτιθέμενες προτεραιότητες των Εβραίων παγκοσμίως, παρά στα συμφέροντα των εθνών τους.
• Να αρνείσαι στον εβραϊκό λαό το δικαίωμά του στην αυτοδιάθεση – π.χ. με τον ισχυρισμό ότι η ύπαρξη κράτους του Ισραήλ είναι ρατσιστική πρωτοβουλία.
• Να τηρείς διπλά σταθμά απαιτώντας από το Ισραήλ μια συμπεριφορά που δεν αναμένεται ή απαιτείται από κανένα άλλο δημοκρατικό έθνος.
• Να χρησιμοποιείς τα σύμβολα και τις εικόνες που σχετίζονται με τον κλασικό αντισημιτισμό (π.χ. ισχυρισμοί για Εβραίους που σκότωσαν τον Ιησού ή συκοφαντία αίματος) για τον χαρακτηρισμό του Ισραήλ ή των Ισραηλινών.
• Να συγκρίνεις τη σύγχρονη ισραηλινή πολιτική με εκείνη των ναζί.
• Να κρίνεις τους Εβραίους συλλογικά υπεύθυνους για τις ενέργειες του κράτους του Ισραήλ.
Κριτική στις διαδηλώσεις
Οι διαδηλώσεις υπέρ των Παλαιστινίων και η εναντίωση στην εξωτερική πολιτική του Ισραήλ είναι αναφαίρετο δικαίωμα στις δημοκρατικές κοινωνίες της Δύσης. Η διαφορά είναι ότι αυτή τη φορά ανάλογες αντιδράσεις εκδηλώθηκαν τη στιγμή μιας τρομοκρατικής επίθεσης χωρίς προηγούμενο, η οποία έπληξε αδιάκριτα άμαχους πολίτες.
Την 7η Οκτωβρίου, μια ημέρα αργίας για το Ισραήλ, οι εξτρεμιστές της Χαμάς μπήκαν από σπίτι σε σπίτι στο νότιο Ισραήλ δολοφονώντας και απάγοντας παιδιά, παππούδες και γιαγιάδες. Τράβηξαν ανυποψίαστους ανθρώπους από τα κρεβάτια τους και ανέβασαν βίντεο με πτώματα στο Διαδίκτυο, σε ένα μακελειό που οδήγησε στον θάνατο 1.400 ανθρώπων. Κάποιοι ανάρτησαν τη δολοφονία ενός θύματος στον λογαριασμό της, στα social media, για να το δουν οι γονείς της. Οι ισραηλινές αρχές έχουν μεταδώσει καταθέσεις συλληφθέντων μελών της Χαμάς οι οποίες –στον βαθμό που ισχύουν– αποκαλύπτουν ότι για κάθε όμηρο που θα έπαιρναν στη Γάζα θα κέρδιζαν ένα σπίτι και 10.000 δολάρια.
Είναι η λάθος στιγμή να μιλήσεις για τις ευθύνες του Ισραήλ στο Παλαιστινιακό, διότι παρέχεις έτσι ηθικό υπόβαθρο και τελικά δικαιολογείς κτηνώδεις πράξεις εις βάρος αμάχων που παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και πυροδοτούν έναν φαύλο κύκλο βίας, σύμφωνα με την οπτική που οδήγησε χώρες όπως η Γαλλία ακόμη και να απαγορεύσουν τις φιλοπαλαιστινιακές διαδηλώσεις αυτή την περίοδο, ένα μέτρο που επικαλέστηκε και λόγους ασφάλειας· «δεν μπορούμε να επιτρέπουμε διαδηλώσεις υπέρ της Χαμάς», σχολίαζε πρώην επικεφαλής αντιτρομοκρατικής υπηρεσίας σε άλλη χώρα της Ευρώπης.
Εξ ου και τα βέλη που δέχθηκε ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, ο οποίος θεωρήθηκε ότι ατυχώς απέδωσε ευθύνες στο Ισραήλ για το Παλαιστινιακό την ώρα που κατά τα άλλα καταδίκαζε το μακελειό της Χαμάς. Οι αντιδράσεις που ακολούθησαν τον οδήγησαν σε διευκρινιστικές δηλώσεις, ξεκαθαρίζοντας τη θέση του με μια πιο εμφατική καταδίκη των γεγονότων που εκτυλίχθηκαν την 7η Οκτωβρίου.
