Οι ισραηλινές επιχειρήσεις στη Λωρίδα της Γάζας κλιμακώνονται και διευρύνονται. Το Ισραήλ υπερέχει συντριπτικά έναντι της Χαμάς, ωστόσο η τελευταία προφανώς και προετοιμαζόταν εδώ και καιρό, όσο δηλαδή σχεδίαζε το τρομοκρατικό χτύπημα της 7ης Οκτωβρίου, για να αντιμετωπίσει την αντεπίθεση του Ισραήλ.
Ο Νετανιάχου εξελίσσεται σε μοιραίο πρόσωπο. Πλέον, οι επιλογές του έχουν συρρικνωθεί και τα διλήμματα γι’ αυτόν και τη χώρα του είναι αμείλικτα. Οσο βαθαίνει η στρατιωτική εμπλοκή, αυξάνονται οι κίνδυνοι και η κατακραυγή. Ενώ οι περισσότεροι Ισραηλινοί «βράζουν» μετά το σοκ της τρομοκρατικής επίθεσης και ζητούν παραδειγματική τιμωρία και εξάλειψη της Χαμάς, με λογικές αντεκδίκησης. Αν πάλι επιβληθεί η αυτονόητη –όπως εξελίσσεται η κατάσταση– κατάπαυση του πυρός, πώς θα εξουδετερωθεί η Χαμάς, που συν τοις άλλοις θα κερδίσει κι άλλο χρόνο; Εντούτοις, όσο συνεχίζονται οι επιχειρήσεις, παρότι η Χαμάς χρησιμοποιεί αμάχους ως ανθρώπινες ασπίδες, το Ισραήλ στοχοποιείται και χάνει ερείσματα, ίσως ακόμη και τα κέρδη που είχε αποκομίσει με τις συμφωνίες του Αβραάμ. Eτσι κινδυνεύει να βρεθεί εκ νέου σε ένα εχθρικό περιβάλλον. Από την άλλη, στο Ισραήλ υπάρχει μια κρίσιμη μάζα, που προκειμένου να επανέλθει το αίσθημα ασφαλείας στους πολίτες, είναι διατεθειμένη να απορροφήσει τόσο τη θυσία Iσραηλινών στρατιωτών όσο και τις λεγόμενες «παράπλευρες απώλειες» στην πλευρά των Παλαιστινίων.
Ομως, ο εκτοπισμός εκατοντάδων χιλιάδων Παλαιστινίων που έχουν μετακινηθεί και συσσωρευθεί προς το νότιο τμήμα της Γάζας δεν είναι αποδεκτός από καμιά αραβική χώρα, ενώ πλέον η κατάπαυση του πυρός αποκτά όλο και περισσότερους οπαδούς εντός της Δύσης. Διότι στη Γάζα συντελείται ήδη μια ανθρωπιστική καταστροφή, κάτι που σημαίνει ότι προϊόντος του χρόνου το Ισραήλ θα πιέζεται όλο και περισσότερο, όπως άλλωστε και οι σύμμαχοί του.
Κάποιοι προφανώς βλέπουν στην παρούσα κρίση ένα παράθυρο ευκαιρίας για να αποδομήσουν περαιτέρω τον αμερικανικό παράγοντα, κατηγορώντας τον ως συνυπεύθυνο της υφιστάμενης κατάστασης, χρεώνοντάς του την αδυναμία επηρεασμού του Ισραήλ, τόσο διαχρονικά για τη μη διευθέτηση του Παλαιστινιακού όσο και τώρα στη διακοπή των επιχειρήσεων. Γνωρίζουν βέβαια ότι το Τελ Αβίβ είναι αυτό που έχει τον πρώτο και τελευταίο λόγο και δυστυχώς η επικράτηση τα τελευταία χρόνια ακραίων φωνών δεν επιτρέπει αισιοδοξία.
Γιατί οι πολιτικοί και ιδεολογικοί επίγονοι του Σαρόν, ο οποίος επιθυμούσε τη δημιουργία ενός σιδηρού παραπετάσματος ανάμεσα στα ισραηλινά εδάφη και τη Λωρίδα της Γάζας –με την τελευταία να αφήνεται στην αυτοδιαχείριση από τους κατοίκους της– εκτιμούν ότι τώρα είναι ιστορική ευκαιρία, όχι για να εξολοθρεύσουν τη Χαμάς, αλλά για να αλλάξουν το καθεστώς της Γάζας, ώστε μελλοντικά να μπορεί να προσαρτηθεί. Στην αντίληψή τους, οι Παλαιστίνιοι δεν έχουν θέση στα εδάφη του Ισραήλ και θα πρέπει να διοχετευθούν στην Ιορδανία και την Αίγυπτο. Ακόμη και ένα κομμάτι της νότιας Γάζας θα μπορούσε να προσφερθεί στο Κάιρο για να δεχθεί Παλαιστινίους, ώστε μαζί με ένα κομμάτι του Σινά (στο οποίο σημειωτέον κατοικοεδρεύουν τζιχαντιστές) να αποτελέσει το νέο τους σπίτι.
Στα διάφορα σενάρια που διακινούνται, αν και είναι ακόμη πρόωρο να τα αξιολογήσουμε, το πλέον δύσκολο είναι η Γάζα να περάσει στον έλεγχο της Παλαιστινιακής Αρχής και του Αμπάς, ο οποίος θα έχει μηδενική νομιμοποίηση, ερχόμενος πάνω στο άρμα του Ισραήλ, ενώ χιλιάδες Παλαιστίνιοι θα έχουν χάσει τη ζωή τους.
Ο εποικισμός τμήματος της Γάζας δεν θα γίνει δεκτός (το κύρος των αραβικών ηγεσιών είναι ήδη τραυματισμένο) και θα βάλει στα σχοινιά τους Αμερικανούς, οι οποίοι πασχίζουν να αποτρέψουν την εξάπλωση της κρίσης. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα νομιμοποιηθούν οι ακραίοι, θα ριζοσπαστικοποιηθούν περισσότεροι και θα γίνει πιθανότερη (κόντρα στην επιθυμία του) η εμπλοκή του Ιράν και η ενεργοποίηση των δορυφόρων του (Χεζμπολάχ), ώστε να μην εμφανιστεί αδύναμο. Η διεθνής επιτήρηση προϋποθέτει πως κάποια δύναμη θα ασκεί διοίκηση, έχοντας πρώτα με κάποιον τρόπο νομιμοποιηθεί.
Στο πρόσωπο του φυλακισμένου Μπαργκούτι πολλοί βλέπουν τον ηγέτη που θα αναλάμβανε το δύσκολο έργο της συμφιλίωσης των Παλαιστινίων, αλλά και με το Ισραήλ. Στόχος του τελευταίου, πάντως, είναι η δημιουργία μιας νεκρής ζώνης εντός της Γάζας και ανάμεσα σε αυτή και τις ισραηλινές περιοχές, το μέλλον της οποίας θα καθοριστεί ύστερα από διαπραγματεύσεις. Oμως, οι Ισραηλινοί πρέπει να αναρωτηθούν πώς βρέθηκαν από την καλύτερη στιγμή μετά την ίδρυσή τους και τη συνακόλουθη ευαρέσκεια, σε μια (ακόμη) πολύ κρίσιμη καμπή της Ιστορίας τους. Είναι επομένως απαραίτητο όλοι στην περιοχή να διδαχθούν από τα λάθη τους, γιατί ο χάρτης αυτής πρόκειται να αλλάξει.
O κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (IGA) και καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος.
