Το Ισραήλ δεν θέλει να εγκλωβιστεί σε μια μόνιμη κατοχή της Γάζας. Η Παλαιστινιακή Αρχή θεωρείται ακατάλληλη να αναλάβει τη διοίκηση της περιοχής και οι γειτονικές αραβικές χώρες αρνούνται να αναμειχθούν. Αυτομάτως προκύπτει το ερώτημα ποιος θα αναλάβει την «καυτή πατάτα» της Μέσης Ανατολής, αφού σιγήσουν τα τύμπανα του πολέμου. Μέχρι στιγμής ξεδιπλώνονται δύο βασικά σενάρια εργασίας για την έκβαση των εξελίξεων.
Η κρίση ως ευκαιρία
Σε αντίθεση με τα θρυλούμενα, η πρόσφατη αναφορά του Μπέντζαμιν Νετανιάχου σύμφωνα με την οποία η ισραηλινή κυβέρνηση σκοπεύει να επωμιστεί την ασφάλεια της Λωρίδας της Γάζας για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα θα πρέπει να θεωρείται σχεδόν αυτονόητη.
Στόχος του Ισραήλ μετά την τρομοκρατική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου ήταν από την πρώτη στιγμή η εξάλειψη της Χαμάς, εγχείρημα που αποτελεί και ορόσημο για την παρουσία του ισραηλινού στρατού στα παλαιστινιακά εδάφη. Σε διαφορετική περίπτωση – μιας πρόωρης απόσυρσης η οποία θα επέτρεπε στους εξτρεμιστές να ανασυνταχθούν – δεν θα είχε εξαρχής νόημα η εισβολή στη Γάζα.
Για τους πιο αισιόδοξους, η απενεργοποίηση της Χαμάς θα ήταν σε θέση να απελευθερώσει δυναμικές ακόμη και για την επίλυση του Μεσανατολικού. Η εξτρεμιστική της προσέγγιση αντιστοιχεί σε έναν από τους βασικούς παράγοντες που τορπίλισαν κάθε ειρηνευτική προσπάθεια στη βάση των Συμφωνιών του Οσλο. Από το 2006, όταν η Χαμάς κέρδισε τις εκλογές, αρνείται να αναγνωρίσει το Ισραήλ, πηγαίνοντας πίσω κάθε διεργασία συνεννόησης μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων. Τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου αποτελούν άλλωστε τρανή απόδειξη της ιδεολογικής της προσήλωσης στην καταστροφή του Ισραήλ, μια παράμετρος η οποία στον βαθμό που θα εκλείψει, θεωρητικά, έχει τη δυνατότητα να αναβιώσει τη λύση των δύο κρατών ως μια αναγκαία –αν και όχι ικανή– συνθήκη. Τουλάχιστον από την πλευρά των Παλαιστινίων.
Εκ των ων ουκ άνευ είναι, ξανά, η παραδοχή ότι το Ισραήλ δεν ενδιαφέρεται να προβεί σε μόνιμη κατοχή της Γάζας. Το διπλωματικό και το οικονομικό κόστος ενός αντίστοιχου εγχειρήματος, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι το Τελ Αβίβ ήδη εγκατέλειψε τη συγκεκριμένη επιλογή το 2005, συνηγορούν προς αυτή την κατεύθυνση.
Από 6 έως 12 μήνες
Με βάση τα δεδομένα που έχουν πλέον διαμορφωθεί, διατυπώνονται εκτιμήσεις ότι μια ισραηλινή εποπτεία στη Λωρίδα της Γάζας, η οποία θα φτάνει τους 6 χωρίς να ξεπερνάει τους 12 μήνες, θα ήταν μια ικανή περίοδος ώστε να μεσολαβήσουν εξελίξεις σε δύο επίπεδα:
α) Για διαβουλεύσεις ανάμεσα στις αραβικές χώρες και το Ισραήλ με στόχο μια διαπραγμάτευση η οποία θα καθόριζε το πλαίσιο της επόμενης ημέρας στη Γάζα.
β) Για πολιτικές ανακατατάξεις στο εσωτερικό του Ισραήλ οι οποίες θα δημιουργούσαν ευνοϊκούς συσχετισμούς, με στόχο την αφαίρεση τουλάχιστον ορισμένων από τους εποικισμούς στη Δυτική Οχθη· αγκάθι στις σχέσεις με τους Παλαιστινίους και κατ’ επέκταση στις ζυμώσεις για μια αναθέρμανση των συνομιλιών.
Σε ό,τι αφορά την προοπτική της Παλαιστινιακής Αρχής ως διάδοχης κατάστασης στη Λωρίδα της Γάζας, μέχρι στιγμής εκλαμβάνεται προβληματική, με βάση τη φήμη της ως αδύναμης, διεφθαρμένης και τελικά αναποτελεσματικής διοίκησης. Η θετική εκδοχή θα στηριζόταν σε μια μορφή ανανέωσης στο εσωτερικό της PLO, είτε με αλλαγή ηγεσίας είτε με φρέσκο αέρα στον Μαχμούντ Αμπάς μέσα από τους μηχανισμούς της Αρχής. Αραβικές χώρες όπως η Αίγυπτος και η Ιορδανία θα μπορούσαν να συνεπικουρήσουν, τουλάχιστον στα πρώτα στάδια της διαδικασίας, στο σενάριο που θέλει την Παλαιστινιακή Αρχή να αναλαμβάνει τη Λωρίδα της Γάζας.
Πολύ καλό για να είναι αληθινό
Ωστόσο, οποιοδήποτε εποικοδομητικό σενάριο στη Μέση Ανατολή «σκοντάφτει» σε μια σειρά από εμπόδια. Για παράδειγμα, η Χαμάς μπορεί να αποδειχθεί πιο δύσκολος αντίπαλος σε σχέση με τις αρχικές προβλέψεις και η Φατάχ ίσως δεν καταφέρει να κρατήσει ήσυχη τη Δυτική Οχθη. Επιπλέον, ουδείς μπορεί να διασφαλίσει ότι το Ιράν δεν θα επιλέξει να κλιμακώσει την ένταση. Και άλλωστε δεν είναι αυτονόητο ότι στο εσωτερικό της ισραηλινής κυβέρνησης θα κυριαρχήσουν οι πιο μετριοπαθείς δυνάμεις, οι οποίες είναι μάλιστα αποδυναμωμένες, ιδίως μετά τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου.
Στο μεταξύ, οι ΗΠΑ αναζητούν εταίρους που θα τη στηρίξουν στη διαχείριση της κρίσης. Ομως κανείς από τη Μέση Ανατολή ή την Ευρώπη δεν δηλώνει «παρών» για να εγγυηθεί το καθεστώς της ασφάλειας στη Γάζα μετά την ολοκλήρωση της ισραηλινής επιχείρησης. Εξάλλου, οι ελπίδες μιας δημιουργικής αναγέννησης της Παλαιστινιακής Αρχής δεν έχουν στέρεες βάσεις, αν λάβει κανείς υπόψη τον τρόπο που διαχειρίστηκε μέχρι σήμερα τη στήριξη της Δύσης.
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι το Μεσανατολικό μένει μέχρι σήμερα ανεπίλυτο. Το εύρος και η ένταση της καταστροφής τον τελευταίο μήνα πιθανώς φανερώνουν ότι δεν είναι ακόμη ώριμες οι συνθήκες για θετική κατάληξη. Για τους λιγότερο αισιόδοξους, το στάτους της Μέσης Ανατολής θα επιστρέψει απλώς στο σημείο που βρισκόταν πριν από την 7η Οκτωβρίου· στην καλύτερη των περιπτώσεων.
Στο μέσο της σύγκρουσης είναι επισφαλής κάθε πρόβλεψη για την κατάληξη της κρίσης. Είναι όμως ορατοί οι παράγοντες που θα κρίνουν την επόμενη ημέρα στη Μέση Ανατολή.
