«Τη στιγμή που το Βερολίνο απαγορεύει διαδηλώσεις υπέρ της Χαμάς, ξεδιπλώνει το κόκκινο χαλί για να υποδεχθεί έναν ηγέτη που πλέκει το εγκώμιο της Χαμάς». Η ανάλυση του Τούρκου δημοσιογράφου Τζεμ Ντουντάρ, που διαμένει μόνιμα στο Βερολίνο ως εξόριστος επειδή στην Τουρκία διώκεται, συμπυκνώνει τη δύσκολη ισορροπία στην οποία βρέθηκε η γερμανική κυβέρνηση για λίγες ώρες, όσο δηλαδή διήρκεσε η προχθεσινή παραμονή του Ταγίπ Ερντογάν στη γερμανική πρωτεύουσα. Ο καγκελάριος Ολαφ Σολτς προσπάθησε στην κοινή συνέντευξη Τύπου να αποφύγει τις κακοτοπιές, δεν έκανε όμως το ίδιο ο Ερντογάν. Εμφανίστηκε ενοχλημένος όταν Γερμανός δημοσιογράφος ρώτησε τον καγκελάριο Σολτς αν η Γερμανία προτίθεται να δώσει το πράσινο φως για την απόκτηση Eurofighter από την Αγκυρα, παρά τις εμπρηστικές δηλώσεις του Τούρκου προέδρου: «Υπάρχουν κι άλλες χώρες που κατασκευάζουν μαχητικά, μη μας απειλείτε». Ο Γερμανός καγκελάριος προτίμησε να σιωπήσει.
Φορτισμένη υποδοχή
Ο Τούρκος πρόεδρος έφτασε στο Βερολίνο την Παρασκευή το απόγευμα σε ένα ιδιαίτερα τεταμένο κλίμα, με τον γερμανικό Τύπο και μεγάλο μέρος του πολιτικού κόσμου να του καταλογίζουν μίσος για τους Εβραίους και αμφισβήτηση του δικαιώματος ύπαρξης του Ισραήλ. Τα αρχικά του σχέδια για την παρακολούθηση του χθεσινού φιλικού ποδοσφαιρικού αγώνα Γερμανίας – Τουρκίας στο Ολυμπιακό Στάδιο του Βερολίνου αποκρούστηκαν από τις γερμανικές Αρχές, καθώς υπήρχε ο κίνδυνος να εκτραχυνθεί η κατάσταση και να ακουστούν συνθήματα κατά του Ισραήλ στο παιχνίδι. Παράλληλα, ζητήθηκε από τον Τούρκο πρόεδρο να μη μιλήσει σε οπαδούς του στη Γερμανία, ούτε σε φιλοπαλαιστινιακή διαδήλωση. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος παραδέχθηκε ότι ο Ερντογάν είναι ένας «δύσκολος σύμμαχος». Την παραμονή της επίσκεψης, το Bloomberg αποκάλυψε ότι θα αιτηθεί από το Βερολίνο συγκατάθεση για την απόκτηση 40 Eurofighter ως απάντηση στα γαλλικά Rafale, που εξασφάλισε η Ελλάδα, αλλά και ως εναλλακτική στα F-16 για τα οποία δεν έχει δώσει ακόμη την έγκρισή του το Κογκρέσο.
Ο πρόεδρος της Τουρκίας φέρεται αποφασισμένος να τραβήξει το σκοινί για να αποκομίσει για τη χώρα του τα μεγαλύτερα δυνατά οφέλη από την Ε.Ε., το ΝΑΤΟ και την Ουάσιγκτον.
Πάντως, το ίδιο πρακτορείο θεωρούσε δεδομένη την άρνηση της Γερμανίας, ειδικά στην τρέχουσα συγκυρία, κατά την οποία ο Ερντογάν έχει αποφασίσει τη σύγκρουση με τη Δύση για να ενισχύσει τα ερείσματά του στο εσωτερικό της χώρας του αλλά και στις τάξεις της τουρκικής διασποράς ενόψει των κρίσιμων τοπικών εκλογών τον Μάρτιο του 2024. Με στόχο την ανάκτηση του ελέγχου των μεγάλων τουρκικών πόλεων, ειδικά της Αγκυρας και της Κωνσταντινούπολης, ο Τούρκος πρόεδρος πραγματοποίησε στροφή 180 μοιρών: από την αρχική ήπια αντίδρασή του μετά την επίθεση της Χαμάς στις αρχές Οκτωβρίου, όταν μάλιστα είπε στον επικεφαλής της οργάνωσης να εγκαταλείψει την Τουρκία, κατέληξε στις πρόσφατες ακραίες αντιδυτικές δηλώσεις του και τον χαρακτηρισμό της Χαμάς ως «απελευθερωτικού κινήματος». Ούτως ή άλλως, η τουρκική αντιπολίτευση είναι σε φάση ανασυγκρότησης μετά τη φετινή ήττα στις γενικές εκλογές, τις εσωτερικές συγκρούσεις και την ανάδειξη νέου αρχηγού, του Οζγκούρ Οζέλ, στη θέση του αποτυχόντος Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, πριν από λίγες μέρες.
Το όπλο
Από την πλευρά της η Γερμανία ξέρει ότι δεν έχει την πολυτέλεια να αποξενώσει πλήρως την Τουρκία, τόσο λόγω των ισχυρών εμπορικών δεσμών και της μεγάλης τουρκικής μειονότητας στη χώρα αλλά και του μεταναστευτικού ζητήματος. Ο Τούρκος πρόεδρος το γνώριζε αυτό και έφτασε στο Βερολίνο με ένα σημαντικό όπλο στα χέρια, το οποίο έχει συχνά εκμεταλλευθεί στο παρελθόν: τη συμφωνία για το μεταναστευτικό με την Ε.Ε., που ουσιαστικά έχει «παγώσει». Επισήμως έχουν καταφύγει στην Τουρκία πάνω από 4 εκατ. πρόσφυγες, ανεπισήμως πολύ περισσότεροι. Η ατμόσφαιρα στη χώρα του είναι εξόχως ξενοφοβική και δύσκολα θα μπορούσε να «πουλήσει» στην τουρκική κοινή γνώμη μια ανανέωση της συμφωνίας με την Ε.Ε. Παράλληλα, έχει αυξηθεί ο αριθμός των Τούρκων που καταφεύγουν στην Ευρώπη, είτε επειδή είναι αντιφρονούντες, γκιουλενικοί, αντιμετωπίζουν διώξεις, είτε εξαιτίας της δεινής οικονομικής κατάστασης στην πατρίδα τους και της εκτόξευσης του πληθωρισμού. Το Βερολίνο γνωρίζει ότι εχθρικές σχέσεις με την Τουρκία θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε νέα εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού με τη μορφή εκβιασμού εκ μέρους της Αγκυρας, σε μια στιγμή που η ακροδεξιά AfD συγκεντρώνει πάνω από 20% στις δημοσκοπήσεις.
Παζαριού συνέχεια
Την ίδια στιγμή, η Αγκυρα φέρεται αποφασισμένη να τραβήξει το σκοινί για να αποκομίσει τα μεγαλύτερα δυνατά οφέλη από την Ε.Ε., το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ. Ετσι, είναι έτοιμη να κρατήσει την Ουάσιγκτον σε κατάσταση αναμονής όσον αφορά την ένταξη της Σουηδίας στη Συμμαχία, μια διαδικασία που η Δύση ήλπιζε ότι θα έχει ολοκληρωθεί έως την επόμενη σύνοδο του ΝΑΤΟ. Γι’ αυτόν τον λόγο ήταν μάλλον αναμενόμενη η αγανάκτηση των ΗΠΑ την Πέμπτη, όταν ανακοινώθηκε η αιφνιδιαστική αναβολή της σχετικής συζήτησης στην αρμόδια επιτροπή του τουρκικού Κοινοβουλίου. Εγκυρες πηγές αναφέρουν πως κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του υπουργού Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν στην Αγκυρα είχαν δοθεί διαβεβαιώσεις πως το θέμα θα έχει εγκριθεί, τουλάχιστον από την επιτροπή ίσως και από το Κοινοβούλιο, μέχρι τις 28 Νοεμβρίου.
Στην Αγκυρα περιμένουν οριστικοποίηση του ζητήματος των F-16 και διευθέτηση του θέματος της προκαταβολής των 2 δισ. δολαρίων που είχαν κατατεθεί από την Τουρκία για τα F-35. Tαυτόχρονα προσδοκούν συγκεκριμένες διαβεβαιώσεις για τον τερματισμό της στήριξης των Κούρδων της βόρειας Συρίας. Ο πρόεδρος της Τουρκίας θεωρεί πως το ζήτημα της ένταξης της Σουηδίας είναι ένα «ισχυρό όπλο», το οποίο δεν θα εγκαταλείψει εύκολα.
Δυτικοί αναλυτές επαναλαμβάνουν το γνωστό επιχείρημα περί «του διαβόλου που γνωρίζουν», το οποίο επικαλούνταν και κατά τις ανοιξιάτικες εκλογές στην Τουρκία. Σύμφωνα με αυτό ο Ερντογάν, παρά την έντονη αντιδυτική ρητορική του, είναι πάνω από όλα ένας γνήσιος εκφραστής της Ρεαλπολιτίκ και δεν θέλει να διαρρήξει τους δεσμούς του με τη Δύση. Οι ενδείξεις, εκτός από το ταξίδι Ερντογάν στη Γερμανία, είναι σαφείς: πριν από λίγες ημέρες ο Μπλίνκεν είχε συνομιλίες με τον Τούρκο ομόλογό του, Χακάν Φιντάν, στην Αγκυρα και στις 7 Δεκεμβρίου ο Ερντογάν θα επισκεφθεί την Αθήνα για να συναντήσει τον Κυριάκο Μητσοτάκη και να συμμετάσχει στο Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας – Toυρκίας. Οι ίδιοι αναλυτές υπενθυμίζουν ότι αυτήν τη στιγμή ως εναλλακτική επιλογή για τα F-16 επιλέγει μια ενδοσυμμαχική λύση, τα Εurofighter, ενώ το 2020 μιλούσε για αγορά ρωσικών μαχητικών και υποβρυχίων και είχε αγοράσει το ρωσικό αντιαεροπορικό σύστημα S-400.
