Ο πόλεμος στη Γάζα έχει επαναφέρει στο προσκήνιο τη συζήτηση για τον ρόλο της θρησκείας ως παράγοντα σύγκρουσης και αντιπαράθεσης. Η Χαμάς αυτοπροσδιορίζεται ως ένα ισλαμιστικό εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα αντίστασης της Παλαιστίνης εναντίον του σιωνισμού, δηλαδή τον ισραηλινό εθνικισμό. Στον καταστατικό χάρτη της οργάνωσης υπάρχουν συχνές αναφορές στη σημασία της ισλαμικής παράδοσης και στη σχέση των Παλαιστινίων με την παγκόσμια κοινότητα των μουσουλμάνων.
Σε όλο τον κόσμο, πολλές εξτρεμιστικές οργανώσεις έχουν εργαλειοποιήσει θρησκευτικές αξίες και πεποιθήσεις για να δικαιολογήσουν τη χρήση βίας εναντίον πραγματικών ή φανταστικών εχθρών. Συνεπώς, ο θρησκευτικός παράγοντας μπορεί να παρατείνει μια σύγκρουση δαιμονοποιώντας την άλλη πλευρά και υποσχόμενος μια θεόσταλτη νίκη. Πράγματι, ορισμένες εκδοχές του Ισλάμ έχουν διατηρήσει τον ριζοσπαστισμό και την επαναστατικότητά τους. Το 1979, ο Πακιστανός ταξίαρχος Σ. Κ. Μαλίκ δημοσίευσε στα αγγλικά το βιβλίο «The Quranic Concept of War» για να εξηγήσει την ισλαμική προσέγγιση στην τρομοκρατία. Κατά την άποψή του, το Κοράνι προκρίνει μια στρατιωτική στρατηγική που επιδιώκει «να φέρει τον τρόμο στην καρδιά των εχθρών».
Ο Μαλίκ απέρριψε την Κλαουζεβιτσιανή αντίληψη του πολέμου ως υπερβολικά δυτικοκεντρική, αλλά καταλήγει να ενστερνίζεται μέρος της. Ο Πρώσος θεωρητικός Καρλ φον Κλάουζεβιτς τόνισε τη σημασία των «ηθικών δυνάμεων» (π.χ. κίνητρο, θέληση) στην έκβαση του πολέμου. Ομοίως, ο Μαλίκ υποστηρίζει ότι «ο στόχος μας είναι η καρδιά ή η ψυχή του αντιπάλου», επειδή ο πόλεμος έχει μια πνευματική διάσταση που δεν μπορεί να αγνοηθεί. Για τον Μαλίκ, η επιβολή του τρόμου είναι «αυτοσκοπός» και όχι απλά το μέσο επίτευξης ενός πολιτικού σκοπού. Το έργο του προσφέρει ξεκάθαρα αιτιολόγηση των επιθέσεων εναντίον αμάχων. Ωστόσο η καταγραφή της συγκεκριμένης προσέγγισης δεν πρέπει να οδηγεί στο εσφαλμένο συμπέρασμα ότι η μουσουλμανική θρησκεία ασπάζεται μισάνθρωπες αντιλήψεις και πρακτικές. Για την ακρίβεια, οι τρομοκρατικές επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου αντίκεινται στο ισλαμικό δίκαιο του πολέμου που ρητώς αναφέρεται σε προστασία ηλικιωμένων και παιδιών, ενώ απαγορεύεται η αιχμαλωσία αμάχων και η εκτέλεση ομήρων. Υπό αυτή την έννοια, η Χαμάς δεν είναι μόνο εχθρός της Δύσης και του Ισραήλ, αλλά στρέφεται ενάντια στο ίδιο το Ισλάμ που θέσπισε από την αρχή της παρουσίας του αυστηρούς κανόνες για τον πόλεμο.
* Ο κ. Μάνος Καραγιάννης είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και Reader in International Security στο King’s College London. Το βιβλίο «Το Νέο Πολιτικό Ισλάμ: Ανθρώπινα Δικαιώματα, Δημοκρατία και Δικαιοσύνη» θα παρουσιαστεί στο βιβλιοπωλείο Ιανός (Σταδίου 24, Αθήνα) σήμερα στις 18.00.
