Eρευνα – Ανάλυση: καθ. Γιάννης Μανιάτης
Με τη συνεργασία των μεταπτυχιακών φοιτητών/τριών: Ι. Βούλγαρη, Α. Μανώλη, Ε. Σμυρνιωτάκη
Με αφορμή τη συνεχιζόμενη Παγκόσμια Διάσκεψη για το Κλίμα στο Ντουμπάι (COP28), το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) δημοσίευσε πρόσφατα την έκθεσή του για την πορεία της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Broken Record». Τον Σεπτέμβριο 2023 η παγκόσμια θερμοκρασία ήταν 1,8 °C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, με ολόκληρο το έτος 2023 να χαρακτηρίζεται από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Copernicus, ως το θερμότερο που έχει ποτέ καταγραφεί. Η μελέτη αποκαλύπτει επίσης ότι ακόμα και με την πλήρη υλοποίηση όλων των δεσμεύσεων που έχουν αναλάβει τα κράτη σύμφωνα με τη Συμφωνία των Παρισίων για το 2030, δυστυχώς στο τέλος του αιώνα η αύξηση της θερμοκρασίας αντί για μόνο 1,5 °C θα φτάσει τουλάχιστον τους 2,5 °C. Από την άλλη, η αύξηση των αερίων του θερμοκηπίου από το 2015 μέχρι το 2030 εκτιμάται στο +3% όταν, για τον στόχο του 1,5 °C, πρέπει να μειωθεί κατά -42%. Σε όλα τα σενάρια ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στον τρόπο λειτουργίας των μεγάλων χωρών-ρυπαντών της ατμόσφαιρας, που είναι ταυτόχρονα και μεγάλοι παραγωγοί ή/και καταναλωτές ορυκτών καυσίμων.
Η μείωση χρήσης των ορυκτών καυσίμων
Το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) δημοσίευσε μελέτη για την αναγκαία μείωση χρήσης των ορυκτών καυσίμων προς το 2050. Η σύγκριση αφορά τις πολιτικές που ασκούνται σήμερα από τα διάφορα κράτη και τις αναγκαίες πολιτικές για αύξηση της θερμοκρασίας έως 2 °C ή 1,5 °C. Δυστυχώς, οι τρέχουσες πολιτικές σε καμία περίπτωση δεν ακολουθούν την ορθή διαδρομή. Στον άνθρακα έως το 2050 προβλέπεται μικρή μείωση έναντι του στόχου εξάλειψής του, στο πετρέλαιο αύξηση +27% έναντι στόχου μείωσης -75% και στο αέριο αύξηση +37,5% έναντι στόχου μείωσης -64%.
Το «μερίδιο» ευθύνης των χωρών
Ιστορικά (1850-2021) ΗΠΑ, Ε.Ε.-27 και Κίνα έχουν εκπέμψει το 45% του CO2, με τις Ηνωμένες Πολιτείες στο 19%, Ευρωπαϊκή Ενωση και Κίνα στο 13%. Στα ίδια περίπου ποσοστά κυμαίνεται και η συμμετοχή τους στην αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας. Αντίθετα, σήμερα, η Κίνα εκπέμπει το 30% των αερίων, οι Ηνωμένες Πολιτείες το 11%, ενώ η Ινδία με 7% εκπέμπει το ίδιο με όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Σε μια άλλη προσέγγιση πλούσιων – φτωχών, οι 20 πιο ανεπτυγμένες χώρες του πλανήτη (G20) εκπέμπουν σήμερα το 79% των αερίων, έναντι μόλις 21% των υπόλοιπων αναπτυσσόμενων – αναδυόμενων κρατών.
Δεσμεύσεις και μεταβολές στην παραγωγή
Η ανεπτυγμένη Δύση έχει δεσμευτεί για μηδενικές εκπομπές έως το 2050, ενώ αντίθετα Κίνα, Ινδονησία, Ρωσία, Καζακστάν, Σαουδική Αραβία δεσμεύονται για το 2060 και η Ινδία για το 2070. Ινδία και Ρωσία σχεδιάζουν σημαντικές αυξήσεις στην παραγωγή του εξαιρετικά ρυπογόνου άνθρακα, ενώ αντίθετα, Κίνα και Ηνωμένες Πολιτείες προβλέπουν μεγάλες μειώσεις. Βραζιλία, Καναδάς, ΗΠΑ, Σαουδική Αραβία και Ρωσία σχεδιάζουν σημαντικές αυξήσεις παραγωγής πετρελαίου, ενώ Κίνα, Κατάρ, ΗΠΑ και Ρωσία σημαντικές αυξήσεις φυσικού αερίου.
Τα δύο σενάρια για τη Ρωσία
Η Ρωσία και στα δύο σενάρια προς το 2040 συνεχίζει να αυξάνει την παραγωγή της σε άνθρακα. Στο σενάριο υψηλής παραγωγής για το πετρέλαιο, προβλέπει άνοδο (από τα 11 εκατ. βαρέλια/ημέρα, στα 13 εκατ. βαρέλια/ημέρα) το 2030, ενώ στο σενάριο της χαμηλής παραγωγής, παραμένει στα ίδια με σήμερα επίπεδα έως το 2030. Προς το 2040 εμφανίζει πτώση. Αντίθετα, στο φυσικό αέριο, το σενάριο υψηλής παραγωγής προβλέπει εκτόξευση από τα σημερινά 701 δισ. κυβ. μέτρα/έτος, στα 1.100 δισ. κυβ. μέτρα/έτος, με μικρότερη αύξηση στο σενάριο χαμηλής παραγωγής.
Πώς αναμένεται να κινηθούν οι ΗΠΑ
Στις ΗΠΑ αναμένεται σημαντική μείωση της παραγωγής άνθρακα έως το 2030, με σχεδόν σταθερή στη συνέχεια πορεία έως το 2050. Αντίθετα, στην παραγωγή πετρελαίου αναμένεται σημαντική αύξηση της παραγωγής προς το 2030, με κορύφωση το 2050, από τη σημερινή παραγωγή των 13,2 εκατ. βαρελιών/ημέρα, σε πάνω από 20 εκατ. βαρέλια/ημέρα. Ανάλογη πορεία με αυτήν του πετρελαίου αναμένεται και για το φυσικό αέριο, που από το σημερινό ύψος παραγωγής των 915 δισ. κυβ. μέτρων/έτος, αναμένεται να εκτοξευτεί στα 1.200 δισ. κυβ. μέτρα/έτος το 2050.
Οι προβλέψεις για τη Σαουδική Αραβία
Ο ηγέτης των πετρελαιοπαραγωγών χωρών, Σαουδική Αραβία, λειτουργεί με δύο σενάρια, τη σταθεροποίηση της ζήτησης (LD) ή την επιταχυνόμενη πράσινη μετάβαση (ATC). Για το πετρέλαιο και στις δύο περιπτώσεις προβλέπεται υψηλή αύξηση της παραγωγής προς το 2050, από τα σημερινά 12,1 εκατ. βαρέλια/ημέρα, αύξηση είτε στα 18 εκατ. βαρέλια/ημέρα (LD) είτε στα 15 εκατ. βαρέλια/ημέρα (ATC). Για το φυσικό αέριο εκτιμάται ότι θα υπάρχει αυξητική πορεία, από τα σημερινά 120,4 δισ. κυβ. μέτρα/έτος, στα 180 δισ. κυβ. μέτρα/έτος το 2050.
