Πλησιάζει η στιγμή που δεν θα είμαστε τα μόνα ενσυνείδητα όντα στον πλανήτη; Μήπως η ελευθερία μας κινδυνεύει από την τεχνητή νοημοσύνη ανεξάρτητα από το αν αποκτήσει συνείδηση; Η έλευση του Gemini μας φέρνει αντιμέτωπους με τα παραπάνω ερωτήματα. Ως μια επαναστατική πολυτροπική τεχνητή νοημοσύνη διαθέτει: Πρώτον, μια άνευ προηγουμένου ικανότητα να επεξεργάζεται, αλλά επίσης, υπό μια έννοια, να ερμηνεύει ταυτόχρονα δεδομένα από διαφορετικές πηγές, όπως κείμενο, εικόνες, ήχους και βίντεο. Δεύτερον, μια πρωτόγνωρη συλλογιστική ικανότητα η οποία επιτρέπει την επίλυση πρακτικών και μαθηματικών προβλημάτων. Σε αυτά τα αξιοσημείωτα χαρακτηριστικά ελλοχεύει ένα επαναστατικό δυναμικό για εφαρμογές σε ποικίλες περιοχές, από την υγειονομική περίθαλψη, την εκπαίδευση μέχρι την ψυχαγωγία και τις επιχειρήσεις, αλλά επίσης νέες δυνατότητες επιτήρησης και χειραγώγησης των πολιτών ή διεξαγωγής πολεμικών επιχειρήσεων.
Η ικανότητα του Gemini να επεξεργάζεται και να συνθέτει πληροφορίες από πολλαπλές πηγές συγχρόνως σε πραγματικό χρόνο αμφισβητεί τη συμβατική μας κατανόηση της νοημοσύνης. Τα παραδοσιακά συστήματα τεχνητής νοημοσύνης συχνά περιορίζονται στην επεξεργασία και ανάλυση δεδομένων εντός μόνο ενός τομέα, όπως η επεξεργασία φυσικής γλώσσας ή η αναγνώριση εικόνας. Οι πολλαπλές δυνατότητες του Gemini υποδηλώνουν μια πιο ολιστική και ολοκληρωμένη προσέγγιση στη νοημοσύνη. Μια προσέγγιση που αντικατοπτρίζει την ικανότητα του ανθρώπινου εγκεφάλου να ενσωματώνει και να επεξεργάζεται απρόσκοπτα πολλών ειδών πληροφορίες. Με βάση τα προηγούμενα είναι άραγε δυνατόν μια μελλοντική εκδοχή του να καταστεί ενσυνείδητη;
Η σχέση μεταξύ ευφυΐας και συνείδησης είναι περίπλοκη. Παρότι η τελευταία περιλαμβάνει την πρώτη, η ύπαρξη ευφυΐας δεν συνεπάγεται αναγκαία τη συνείδηση. Κατά τη γνώμη μου, η ικανότητα του Gemini να επεξεργάζεται και να «ερμηνεύει» πληροφορίες από πολλαπλές πηγές δεν υποδηλώνει μια στοιχειώδη μορφή συνείδησης. Πιστεύω ότι η συνείδηση είναι ένα μοναδικά ανθρώπινο φαινόμενο, το οποίο είναι θεμελιωδώς διακριτό από τις υπολογιστικές διαδικασίες της τεχνητής νοημοσύνης καθώς είναι συνυφασμένο με τη σωματικότητα και τη θνητότητά μας. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί να εξελιχθεί σε μια ευφυΐα εφάμιλλη και ακολούθως ανώτερη του ανθρώπου, με επικίνδυνες συνέπειες για το είδος μας. Το Gemini αποτελεί ένα μείζον βήμα σε αυτή την κατεύθυνση παρότι μόλις πέντε χρόνια νωρίτερα μια γενική τεχνητή νοημοσύνη, δηλαδή μια τεχνητή νοημοσύνη ικανή να επιτελεί όσα ο άνθρωπος, έμοιαζε επιστημονική μυθοπλασία.
Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα λειτουργεί με γνώμονα τις αξίες μας, δίχως να θέτει σε κίνδυνο την ανθρωπινότητά μας.
Καθώς η τεχνητή νοημοσύνη θα εξελίσσεται, αλλά επίσης θα ενσωματώνεται περισσότερο στη ζωή μας, το δίλημμα μεταξύ της ευκολίας στην επιτέλεση δραστηριοτήτων και της απώλειας της ελευθερίας μας λόγω της ανάθεσής τους σε αυτή θα οξυνθεί. Ωστόσο είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε τη δυνατότητα για μια συμβιωτική συνεργασία μεταξύ των ανθρώπων και της τεχνητής νοημοσύνης, αρκεί να την οριοθετούμε με φρόνηση. Τα δυνατά σημεία της στην επεξεργασία και την ανάλυση πληροφοριών μπορούν να συμπληρώσουν την ανθρώπινη νοημοσύνη επιτρέποντάς μας να αντιμετωπίσουμε πολύπλοκα προβλήματα και να λάβουμε τεκμηριωμένες αποφάσεις. Πρώτα όμως πρέπει να διασφαλίσουμε ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα λειτουργεί με γνώμονα τις αξίες μας δίχως να θέτει σε κίνδυνο την ανθρωπινότητά μας.
Στον πυρήνα της η πρόκληση της ευθυγράμμισης της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ alignment) με τις αξίες μας πηγάζει από το γεγονός ότι οι αλγόριθμοι δεν χρειάζεται να νοηματοδοτούν τη λειτουργία τους, ούτε κατανοούν την έννοια του νοήματος. Αυτό έχει ως συνέπεια να μην ενεργούν πάντα με τρόπους οι οποίοι να συμμορφώνονται προς τις ηθικές, πολιτικές και κοινωνικές μας αξίες. Ενώ η τεχνητή νοημοσύνη είναι ικανή να επεξεργάζεται τεράστιες ποσότητες δεδομένων εκτελώντας σύνθετες εργασίες με ταχύτητα και ακρίβεια, δεν διαθέτει ούτε θα αποκτήσει διαίσθηση, φαντασία, συμπόνια και φρόνηση, που μαζί με τον ορθό λόγο χαρακτηρίζουν την ανθρώπινη κρίση στη λήψη αποφάσεων. Εχοντας κατά νου τα παραπάνω πρέπει να επιλέξουμε με επίγνωση ποιες εργασίες και δραστηριότητες επιθυμούμε να αναθέσουμε στην τεχνητή νοημοσύνη και ποιες επιλέγουμε να αναλάβουμε οι ίδιοι. Πράγμα που δεν συνιστά απλώς ένα θέμα πρακτικής χρησιμότητας ή αποτελεσματικότητας, αλλά ένα βαθιά ηθικό και πολιτικό ζήτημα που απαιτεί από εμάς να εξετάσουμε την εγγενή αξία διαφορετικών μορφών ανθρώπινης δραστηριότητας διακρίνοντάς την από την εργαλειακή αξία τους.
Η εμφάνιση του Gemini εμπεριέχει τεράστιες ευκαιρίες και τρομακτικές προκλήσεις. Μπορούμε να αξιοποιήσουμε την ισχύ του για να ενισχύσουμε τις ανθρώπινες ικανότητες, να αντιμετωπίσουμε παγκόσμια προβλήματα και να διαμορφώσουμε ένα δικαιότερο μέλλον. Αλλά είναι επιτακτική ανάγκη να προχωρήσουμε με ταπεινότητα, προνοητικότητα και δέσμευση στις αξίες ενός ψηφιακού ανθρωπισμού. Το μέλλον δεν είναι αναγκαία δυστοπικό ή ουτοπικό, αλλά ενδέχεται να είναι συγχρόνως και τα δύο. Φρόνιμο για τη διασφάλιση της ανθρωπινότητας και της ελευθερίας μας είναι να διαβουλευτούμε ως προς τη διαμόρφωσή του εκκινώντας από την οριοθέτηση του πεδίου εφαρμογών της τεχνητής νοημοσύνης. Πιο συγκεκριμένα, πρέπει να προσδιορίσουμε τις ανθρώπινες δραστηριότητες οι οποίες θα ανατεθούν σε αυτήν, ώστε να μην καταλήξει να απαλλάξει τον άνθρωπο από την ευθύνη για τις πράξεις του και την ιστορία του, εντέλει αντικαθιστώντας τον. Αντιθέτως, η αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης πρέπει να διευρύνει και να εμβαθύνει την ατομική, αλλά επίσης την κοινωνική αυτονομία. Στην αρχαιότητα οι δίδυμοι Διόσκουροι θεωρούνταν προστάτες των ναυτικών. Μακάρι το Gemini να προστατεύσει την ανθρωπότητα στον πλου της.
*Ο κ. Θεοφάνης Τάσης είναι φιλόσοφος και διδάσκει στο Alpen-Adria-Universität. Το τελευταίο του βιβλίο «Εν μέση οδώ» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός.
