Υπό κανονικές συνθήκες, η 11η Δεκεμβρίου 2023 δεν θα ήταν τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο από ακόμη μία κυβερνητική αλλαγή ύστερα από δημοκρατικές εκλογές σε μια χώρα- μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Για μεγάλη μερίδα των Πολωνών σχολιαστών, όμως, η χθεσινή ημέρα ήταν η σημαντικότερη στη σύγχρονη πολιτική ιστορία της χώρας ύστερα από την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος, το 1989. Σε συνέχεια των εκλογών της 15ης Οκτωβρίου, η χώρα γύρισε σελίδα, τερματίζοντας οκτώ χρόνια διακυβέρνησης από το υπερσυντηρητικό Κόμμα του Νόμου και της Δικαιοσύνης (PiS) και εναποθέτοντας τις τύχες της σε τρικομματική συμμαχία φιλελεύθερων κομμάτων υπό τον Ντόναλντ Τουσκ, πρώην πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Ολα τα μάτια στράφηκαν χθες στο Κοινοβούλιο, το οποίο αργά το απόγευμα επικύρωσε την επιστροφή του Ντόναλντ Τουσκ στην πρωθυπουργία, αξίωμα στο οποίο θήτευσε από το 2007 έως το 2014. Ο Τουσκ θα παρουσιάσει σήμερα την κυβέρνησή του. Ο αριθμός των συνδρομητών στο κανάλι του Κοινοβουλίου, στο YouTube, εκτοξεύθηκε μέσα σε λίγες ημέρες σε 463.000. Ενδεικτική για το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης ήταν η προσέλευση χιλιάδων ανθρώπων σε κεντρικό κινηματογράφο της Βαρσοβίας που αναμετέδιδε τη συνεδρίαση της Βουλής.
Στα οκτώ χρόνια πολιτικής κυριαρχίας του PiS υπό τον Γιάροσλαβ Κατσίνσκι, η Πολωνία έγινε μαύρο πρόβατο της Ε.Ε. εξαιτίας των κυβερνητικών παρεμβάσεων για τη χειραγώγηση της Δικαιοσύνης, του έντονου εθνικισμού και των παραβιάσεων δικαιωμάτων μειονοτήτων (μεταναστών, ομοφυλοφίλων). Το PiS κατάφερε να μετατρέψει την Πολωνία σε μοντέλο «μη φιλελεύθερης Δημοκρατίας», από πολλές απόψεις συγγενές προς την Ουγγαρία του Βίκτορ Ορμπαν, αλλά με αντίτιμο τις τεταμένες σχέσεις με τις Βρυξέλλες και το «πάγωμα» κοινοτικών κονδυλίων ύψους δισ. ευρώ.
Εμφάνιση Βαλέσα
Στα θεωρεία της Βουλής έδωσε χθες το «παρών» και ο πρώτος δημοκρατικά εκλεγμένος ηγέτης της χώρας, ύστερα από την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος, Λεχ Βαλέσα. Στα 80 χρόνια του ο Βαλέσα μόλις είχε βγει από το νοσοκομείο, όπου χρειάστηκε να νοσηλευθεί για COVID-19. Φορώντας ένα πουλόβερ με την επιγραφή «Σύνταγμα», όπως το συνηθίζουν οι αντίπαλοι του PiS για να καυτηριάσουν την αυταρχική παλινδρόμηση των προηγούμενων οκτώ χρόνων, ο ηγέτης του ιστορικού, εργατικού συνδικάτου «Αλληλεγγύη» καταχειροκροτήθηκε από τους βουλευτές των φιλελεύθερων, φιλοευρωπαϊκών κομμάτων.
Τι είπε ο Μοραβιέτσκι
Η χθεσινή συνεδρίαση της Βουλής ξεκίνησε με ομιλία του απερχόμενου πρωθυπουργού Ματέους Μοραβιέτσκι, ο οποίος έλαβε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης από τον πρόεδρο Αντρέι Ντούντα καθώς το κόμμα του, το PiS, ήρθε πρώτο κόμμα στις εκλογές της 15ης Οκτωβρίου. Καθώς όμως δεν διέθετε κοινοβουλευτική πλειοψηφία (λίγο αργότερα έχασε, όπως αναμενόταν, την ψηφοφορία για ψήφο εμπιστοσύνης με 190 έναντι 266 εδρών), η ομιλία του είχε χαρακτήρα αποχαιρετισμού και όχι προγραμματικών δηλώσεων.
«Παρουσιάσαμε ένα νέο κοινωνικό – οικονομικό μοντέλο, κάναμε τα πρώτα βήματα προς τη δημιουργία μιας χώρας βασισμένης στην αλληλεγγύη», υποστήριξε ο Μοραβιέτσκι, αντιδιαστέλλοντας την κυβερνητική θητεία του PiS με την επταετία του Τουσκ, όπου, κατά τα λεγόμενά του, η Πολωνία απαλλοτρίωσε την εθνική κυριαρχία της στις Βρυξέλλες. «Θέλουμε μια Ευρώπη των πατρίδων, όχι μια Ευρώπη χωρίς πατρίδες και δεν συμφωνούμε στην αφαίρεση αρμοδιοτήτων από τα εθνικά κράτη», πρόσθεσε.
Ο φιλελεύθερος κυβερνητικός συνασπισμός θα εξομαλύνει τις σχέσεις με την Ε.Ε., αλλά η αποκατάσταση του κράτους δικαίου θα είναι δύσκολη.
Καθώς τα τρία κόμματα της μέχρι χθες αντιπολίτευσης, με επικεφαλής την Πλατφόρμα Πολιτών του Ντόναλντ Τουσκ, διαθέτουν άνετη κοινοβουλευτική πλειοψηφία, ο σχηματισμός νέας κυβέρνησης και η παροχή ψήφου εμπιστοσύνης θεωρούνταν δεδομένα. Αυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι η αποκατάσταση της δημοκρατικής ομαλότητας στην Πολωνία θα είναι απλή υπόθεση.
Στην προεκλογική εκστρατεία του ο Τουσκ υποσχέθηκε ότι θα προχωρήσει σε εκκαθαρίσεις δημοσίων επιχειρήσεων και κρατικών θεσμών από τα στελέχη του PiS που είχαν εγκαταστήσει ένα κομματικό κράτος. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα στη δημόσια τηλεόραση, αυτό μπορεί να είναι σχετικά εύκολο. Δεν συμβαίνει το ίδιο, όμως, με τη Δικαιοσύνη, όπου η αποκατάσταση της ανεξαρτησίας της θα απαιτήσει νομοθετικές παρεμβάσεις, τις οποίες κατά το σύνταγμα πρέπει να προσυπογράψει και ο πρόεδρος της χώρας.
Προεδρικό βέτο
Ο Αντρέι Ντούντα, ωστόσο, ο οποίος προέρχεται από το PiS, έχει προειδοποιήσει ότι δεν θα διστάσει να κάνει χρήση του προεδρικού βέτο. Ενδειξη των δυσκολιών που θα αντιμετωπίσει ο Ντούντα σε αυτόν τον τομέα ήταν η χθεσινή απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου, κατά την οποία οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης αντιβαίνουν το πολωνικό σύνταγμα – κάτι που προοιωνίζεται παράταση της σύγκρουσης με τις Βρυξέλλες για το κράτος δικαίου. Επιπλέον, η οκταετία του PiS δημιούργησε ατμόσφαιρα οξείας πόλωσης, με πολλούς ακτιβιστές και στελέχη της αντιπολίτευσης να ζητούν τιμωρητικά μέτρα απέναντι στο παλιό καθεστώς. Παρόμοιες διαθέσεις είναι ιδιαίτερα έντονες σε φεμινιστικές οργανώσεις, που έδωσαν σκληρές μάχες για το δικαίωμα στην άμβλωση, κινήματα ομοφυλοφίλων, προστασίας των μεταναστών κ.ά. Την περασμένη εβδομάδα ο Τουσκ υποσχέθηκε ότι δεν θα αποδυθεί σε κυνήγι μαγισσών ή σε τιμωρητική πολιτική, πρόσθεσε όμως ότι «όσοι έκλεψαν δημόσιο χρήμα θα δώσουν λόγο».
