Καθώς ο πόλεμος στη Γάζα μαίνεται εδώ και μήνες, πάνω από 1.000 χιλιόμετρα μακριά, στα στενά του Μπαμπ ελ Μαντέμπ, μια κλιμακούμενη ναυτική κρίση απειλεί πλέον την παγκόσμια οικονομία.
Τις τελευταίες ημέρες, οι φιλοϊρανοί αντάρτες Χούθι της Υεμένης έχουν εντείνει τις επιθέσεις τους σε πλοία εμπορευματοκιβωτίων που φέρονται να σχετίζονται με ισραηλινά συμφέροντα ή κινούνται με προορισμό το Ισραήλ. Οι επιθέσεις αυτές, που γίνονται στο πλαίσιο αντιποίνων για τη χερσαία επίθεση του Ισραήλ στη Γάζα, έχουν πολλές φορές αναχαιτιστεί από αμερικανικά πολεμικά πλοία.
Ωστόσο, η αναχαίτιση των επιθέσεων αυτών δεν είναι πάντα σίγουρη. Στο πλαίσιο αυτό, παγκόσμιοι κολοσσοί στον ναυτιλιακό τομέα έχουν αρχίσει να ανακοινώνουν ότι αναστέλλουν τον πλου από την Ερυθρά Θάλασσα για λόγους ασφαλείας. Ενδεικτικά, η ταϊβανέζικη ναυτιλιακή εταιρεία Evergreen ανακοίνωσε ότι τα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων που είναι προγραμματισμένο να περάσουν μέσω της Ερυθράς Θάλασσας θα αλλάξουν ρότα, γύρω από το Ακρωτήρι της Καλής Ελπίδας για να συνεχίσουν τα ταξίδια τους προς τους προορισμούς τους.
Με μια από τις σημαντικότερες εμπορικές αρτηρίες του κόσμου να κλείνει, τόσο οι Ηνωμένες Πολιτείες όσο και σύμμαχοί τους ενισχύουν τη ναυτική δραστηριότητα στη Μέση Ανατολή. Το διακύβευμα να παραμείνει ανοιχτό το στενό του Μπαμπ ελ Μαντέμπ είναι τεράστιο: από εκεί περνά περίπου το 12% του παγκόσμιου εμπορίου σε όγκο και περίπου το 30% της παγκόσμιας μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων.
Απειλούνται οι εφοδιαστικές αλυσίδες;
Σε περίπτωση που η κρίση κορυφωθεί, αναμένονται δύο βασικές επιπτώσεις σύμφωνα με εκτενή ανάλυση του Economist: η μία αφορά την παγκόσμια οικονομία και η άλλη τους κινδύνους στρατιωτικής κλιμάκωσης στη Μέση Ανατολή, αν παρέμβει στρατιωτικά η Δύση.
Οσον αφορά την οικονομία, άμεσα θα επηρεαστεί η Αίγυπτος, η οποία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη Διώρυγα του Σουέζ (στο βόρειο άκρο της Ερυθράς Θάλασσας) για τα έσοδά της. Το Ισραήλ θα επηρεαστεί λιγότερο, καθώς μόνο το 5% του εμπορίου της χώρας βασίζεται στο λιμάνι του Εϊλάτ, που βρέχεται από την Ερυθρά Θάλασσα.
Για την παγκόσμια οικονομία, ένα παρατεταμένο κλείσιμο της Διώρυγας του Σουέζ θα αυξήσει το κόστος του εμπορίου, καθώς η μεταφορά προϊόντων στο σύνολό τους θα γίνεται γύρω από την Αφρική. Μια τέτοια εξέλιξη θα απαιτεί περισσότερο χρόνο για τις μεταφορές και θα εκτοξεύσει τα ασφάλιστρα στα ύψη. Δεν αποκλείονται επίσης βραχυπρόθεσμα προβλήματα στις εφοδιαστικές αλυσίδες.
Ενδεικτικό της ναυτιλιακής σημασίας της περιοχής είναι ότι το 2021, όταν το πλοίο Ever Given προσάραξε και μπλόκαρε τη Διώρυγα του Σουέζ για μόλις έξι ημέρες, επηρέασε τις ήδη επιβαρυμένες εφοδιαστικές αλυσίδες. Στην προκειμένη περίπτωση, αν υπάρξει σοβαρή κρίση ασφαλείας στη νότια Ερυθρά Θάλασσα, τότε τα πράγματα δείχνουν ακόμα πιο περίπλοκα για το παγκόσμιο εμπόριο αλλά και τον παγκόσμιο θαλάσσιο εφοδιασμό πετρελαίου.
Στο «τραπέζι» άμεσα στρατιωτικά χτυπήματα
Η απόφαση για χτυπήματα εναντίον των Χούθι της Υεμένης δεν αποτελεί μια απλή υπόθεση. Για χρόνια το Ιράν εκπαίδευσε και εξόπλισε την ομάδα κατά τον εμφύλιο της Υεμένης. «Οι Χούθι διαθέτουν ένα γιγαντιαίο οπλοστάσιο πυραύλων κατά πλοίων στην περιοχή αυτή», σημειώνει ο Φαμπιάν Χινζ από το think tank του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών.
Στο πλαίσιο αυτό, η διπλωματία θα μπορούσε σε πρώτη φάση να παίξει κάποιο ρόλο στην αποκλιμάκωση της κρίσης. Mια δέσμευση για την παύση των επιθέσεων από τους Χούθι σε ναυτικούς στόχους θα πρέπει να αποτελέσει μέρος αυτής της διπλωματικής λύσης. Ωστόσο, με τον πόλεμο στη Γάζα να βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, προς το παρόν μια τέτοια λύση δεν φαίνεται στον ορίζοντα.
Επί του παρόντος, μια μεγάλη πολυεθνική ομάδα κρούσης με επικεφαλής το αμερικανικό ναυτικό επιχειρεί ήδη στα ανοικτά των ακτών της Υεμένης προκειμένου να αποτρέψει τους Χούθι από το να καταλάβουν πλοία ή να επιτεθούν με πυραύλους σε αυτά. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε αυτή την πολυεθνική δύναμη έχουν ενταχθεί και η Σαουδική Αραβία αλλά και η Αίγυπτος.
Τις τελευταίες εβδομάδες αμερικανικά, βρετανικά και γαλλικά πολεμικά πλοία έχουν αναχαιτίσει μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους των Χούθι, ενώ οι ΗΠΑ ζήτησαν από την Αυστραλία να στείλει και αυτή ένα πολεμικό πλοίο.
Ωστόσο, με δεδομένη την τωρινή κατάσταση, αυτή η πολυεθνική ομάδα κρούσης δεν έχει κρατήσει την κρίση υπό έλεγχο. Αλλωστε έχουν υπάρξει περιπτώσεις που μερικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πύραυλοι έχουν «παρακάμψει» τις δυνάμεις που βρίσκονται στην περιοχή. Το ενδεχόμενο μεγάλης στρατιωτικής απάντησης εναντίον των Χούθι, είναι λοιπόν πιθανό. Τόσο οι ΗΠΑ όσο και το Ισραήλ έχουν ήδη εκπονήσει σχέδια επίθεσης σε αποθήκες και εκτοξευτές των Χούθι.
Πάντως, όσον αφορά την κυβέρνηση Μπάιντεν, ο Economist εκτιμά ότι δεν επιθυμεί αυτή τη στιγμή να εμπλακεί περαιτέρω στην κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στη Μέση Ανατολή. Αντ′ αυτού έχει προτιμήσει, μέχρι τώρα, την άσκηση διπλωματικής και οικονομικής πίεσης στο Ιράν. Από την άλλη, το Ισραήλ διεξάγει ήδη έναν πόλεμο στο έδαφος της Γάζας ενώ στον Βορρά βρίσκεται σε συνεχή συναγερμό λόγω της Χεζμπολάχ του Λιβάνου.
Ωστόσο, αν οι Χούθι (με τη στήριξη του Ιράν) συνεχίσουν τις επιθέσεις που κρατούν κλειστή μια από τις σημαντικότερες εμπορικές οδούς του κόσμου, η κλιμάκωση μπορεί να είναι αναπόφευκτη.
