Η απήχηση του Τζο Μπάιντεν στην κοινή γνώμη βρίσκεται σε ιστορικά χαμηλά έναν χρόνο πριν από τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ. Εν μέρει, το γεγονός οφείλεται στην ανθεκτικότητα του Ντόναλντ Τραμπ. Ομως, η βασική αιτία πηγάζει από τα δεδομένα που (δεν) παράγουν οι πολιτικές της κυβέρνησης των Δημοκρατικών και αφορούν δύο τομείς: γεωπολιτική και, φυσικά, οικονομία.
Το αμερικανικό ΑΕΠ αναπτύσσεται με θετικό πρόσημο, οι μισθοί αυξάνονται περισσότερο απ’ ό,τι αυξάνονται οι τιμές και η ανεργία διατηρείται ιδιαίτερα χαμηλά. Τα χειρότερα σενάρια –ύφεση μετά τον πληθωρισμό– διαψεύστηκαν. Ομως, οι Αμερικανοί δεν επιδοκιμάζουν την οικονομική πολιτική της κυβέρνησης Μπάιντεν.
Τουλάχιστον δεν αποτυπώνεται στις δημοσκοπήσεις και σίγουρα δεν συνάδει με την καταναλωτική εμπιστοσύνη: μόλις το 2% των ψηφοφόρων δηλώνει ότι οι οικονομικές συνθήκες είναι «εξαιρετικές» και μόλις το 16% αναφέρει ότι είναι «καλές». Κόντρα στην αύξηση των πωλήσεων της Black Friday, η οποία υποστήριξε το ράλι της κατανάλωσης· σ’ αυτήν οφείλεται το 70% της αύξησης του αμερικανικού ΑΕΠ (4,9%) το γ΄ τρίμηνο του έτους.
Οι δείκτες ευδοκιμούν, η κοινή γνώμη απαισιοδοξεί. Σε βαθμό που ορισμένοι αναλυτές εφεύρουν θεωρίες όπως το vibe-cession (σ.σ. ύφεση που δεν δικαιολογείται από τα δεδομένα, αλλά οφείλεται απλώς σε κακή ενέργεια)· επιρρίπτουν μάλιστα ευθύνες στα αμερικανικά media για ανεδαφική απαισιοδοξία η οποία συμπαρασύρει την κοινή γνώμη.
Ομως, δύο χρόνια μετά τα ιστορικά υψηλά στον πληθωρισμό, οι τιμές είναι ακόμη πολύ υψηλότερες απ’ ό,τι στο παρελθόν και οι καταναλωτές δεν δείχνουν διατεθειμένοι να εξοικειωθούν. Τα υψηλά επιτόκια δυσχεραίνουν τις πιστώσεις στους Αμερικανούς και οι χρηματαγορές έχουν –στην καλύτερη περίπτωση– μείνει στάσιμες από το 2022, βάζοντας τέλος στο ανοδικό σερί που προηγήθηκε στις ΗΠΑ.
Τα αμερικανικά εισοδήματα στερούνται πλέον της γενναιόδωρης κρατικής υποστήριξης που απόλαυσαν την περίοδο της πανδημίας. Η αύξηση του κόστους στην εξυπηρέτηση των δανείων, η δυστοκία στην εξεύρεση στέγης, οι ακριβοί λογαριασμοί και τα υψηλά κόστη για την υγειονομική περίθαλψη και τη φροντίδα των παιδιών, με τη σειρά τους καθιστούν την καθημερινότητα δύσκολη υπόθεση (και) στις ΗΠΑ. Οικονομολόγοι θεωρούν, εξάλλου, ζήτημα χρόνου την κάμψη και στην κατανάλωση, αν δεν βελτιωθούν οι συνθήκες στην πραγματική οικονομία.
Γεωπολιτικές α(πο)τυχίες
Η οικονομία οδηγεί τις καλές και τις κακές στιγμές στην απήχηση των Αμερικανών προέδρων. Υπάρχει όμως ακόμη ένας τομέας, ο οποίος παράγει εκλογικά αποτελέσματα και άλλωστε διαμορφώνει τις προοπτικές και σε οικονομικούς όρους. Η γεωπολιτική επιφυλάσσει δύσκολες αποφάσεις για την αμερικανική κυβέρνηση, η οποία επωμίζεται και τα πολιτικά κόστη –ανεξάρτητα από την ορθότητα– των επιλογών της. Η αντίληψη μιας παγκόσμιας κοινότητας σε διαρκή αναβρασμό αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα στις ΗΠΑ· από τη θέση τους, συντελούν στις διεθνείς εξελίξεις.
Η δημοτικότητα Μπάιντεν συνάντησε αξιοσημείωτη πτώση μετά τη χαοτική αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν το 2021. Η κοινή γνώμη επιθυμούσε να μπει τέλος σ’ αυτό το κεφάλαιο, όμως εξέλαβε ως εθνική αποτυχία το γεγονός ότι ο Λευκός Οίκος δεν προετοίμασε επαρκώς την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων, με συνέπειες για την ασφάλεια του ντόπιου πληθυσμού, αλλά και για το γόητρο των ΗΠΑ. Επειτα, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αναβίωσε ξεχασμένες περιόδους για την Ευρώπη και τη διεθνή ασφάλεια, βάζοντας την παγκόσμια οικονομία σε περιπέτειες.
Δεν προκάλεσε άμεση επίπτωση στα ποσοστά δημοφιλίας του Μπάιντεν, αλλά δεν βοήθησε και να ανακάμψουν. Ακολούθησε η τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ και ο πόλεμος των αντιποίνων στη Γάζα, ο οποίος προκαλεί επιπλοκές στη συνοχή του εκλογικού σώματος των Δημοκρατικών· η αριστερή πτέρυγα και νέοι ψηφοφόροι στον χώρο του ακτιβισμού επικρίνουν τον πρόεδρο Μπάιντεν για την αταλάντευτη στήριξη στο Ισραήλ, γεγονός που ερμηνεύει και τις αποστάσεις τις οποίες ο ίδιος ενίοτε τηρεί από την κυβέρνηση Νετανιάχου· τελευταία μεταφράστηκαν σε παραινέσεις για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στην προστασία των αμάχων, ώστε «να μη χαθεί η υποστήριξη της παγκόσμιας κοινής γνώμης».
Η απειλή για την υποψηφιότητα Μπάιντεν, σε 11 μήνες από σήμερα, είναι να επικρατήσει η αίσθηση στην αμερικανική κοινή γνώμη ότι ο κόσμος έγινε πιο επικίνδυνος και ανασφαλής στη δική του θητεία.
Ο πολιτικός χρόνος
Ομως, είναι ακόμη νωρίς για συμπεράσματα. Αφενός πολλά μπορούν να συμβούν μέχρι τις εκλογές, αφετέρου οι απώλειες του προέδρου Μπάιντεν καταγράφονται σε ψηφοφόρους οι οποίοι την ώρα της κάλπης μπορούν κάλλιστα να επιστρέψουν. Η προεκλογική καμπάνια δεν έχει καν αρχίσει και δεν έχουν τεθεί τα διλήμματα που θα πλαισιώσουν την αναμέτρηση σε έναν χρόνο από σήμερα. Οι δυσαρεστημένοι Δημοκρατικοί και οι ανεξάρτητοι, που τώρα διαχωρίζουν τη θέση τους από την υποψηφιότητα Μπάιντεν, θα βρεθούν αντιμέτωποι –το πιθανότερο– με μια νέα υποψηφιότητα Τραμπ.
Τον Νοέμβριο 2024 οι Αμερικανοί δεν θα ψηφίσουν απλώς για τα πεπραγμένα του Μπάιντεν, αλλά και για την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο· για πρώτη φορά μετά την εισβολή στο Καπιτώλιο.
Οι Δημοκρατικοί είναι πιο πιθανό να ανακάμψουν παρά να μην ανακάμψουν από το σημείο όπου βρίσκονται σήμερα. Το ερώτημα είναι πόσο θα ανακάμψουν. Θα εξαρτηθεί από τις εξελίξεις στη διεθνή σκηνή και πρωτίστως στην αμερικανική οικονομία. Αλλωστε, η προχωρημένη ηλικία του προέδρου Μπάιντεν είναι παράγοντας τον οποίο οι επικριτές του επικαλούνται όταν τα πράγματα δεν πηγαίνουν καλά στις ΗΠΑ· και στον κόσμο.
