Μετά την έναρξη του πολέμου στη Γάζα και την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, εφιαλτικά σενάρια μιας ευρύτερης σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή με την εμπλοκή των ΗΠΑ και του Ιράν είδαν το φως.
Επειτα από πολλές εβδομάδες πολέμου, ενός από τους πιο αιματηρούς και βίαιους που έχει γνωρίσει η περιοχή της Μέσης Ανατολής, αυτός ο κίνδυνος μεγαλώνει.
Στο επίκεντρο έχει βρεθεί η Ερυθρά Θάλασσα, όπου οι δυνάμεις των Χούθι με έδρα την Υεμένη και υποστήριξη από το Ιράν επιτίθενται σε φορτηγά πλοία που θεωρούν ότι έχουν δεσμούς με το Ισραήλ.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες ανέπτυξαν πολυεθνική ναυτική δύναμη «για τη διατήρηση της θεμελιώδους αρχής της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας».
Ωστόσο, ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν ανακοίνωσε ότι επιδιώκει να αποφύγει την άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση με τους Χούθι.
Την περασμένη Κυριακή ωστόσο, οι ναυτικές δυνάμεις των ΗΠΑ πέρασαν για πρώτη φορά αυτή τη γραμμή: τα μέλη των πληρωμάτων τριών σκαφών των Χούθι, που επιτέθηκαν σε εμπορικό πλοίο, έχασαν τη ζωή τους δεχόμενα δυτικά πυρά.
Ο υπουργός Αμυνας της Βρετανίας, Γκραντ Σαπς, δήλωσε ότι η Βρετανία «δεν θα διστάσει να αναλάβει περαιτέρω δράση» εάν οι επιθέσεις των Χούθι συνεχιστούν.
Η Τεχεράνη απέρριψε τις εκκλήσεις της Ουάσιγκτον και του Λονδίνου να σταματήσει να προσφέρει στήριξη στους Χούθι, ενώ ιρανικό αντιτορπιλικό κατέπλευσε στην Ερυθρά Θάλασσα.
Εν τω μεταξύ, η Βρετανία, οι ΗΠΑ, ενδεχομένως και άλλες χώρες, εξετάζουν το ενδεχόμενο να εκδώσουν κοινή προειδοποίηση για πλήγματα σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις στην Υεμένη.
Tο «κίνητρο» των Χούθι
Αμέσως μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου στο Ισραήλ, ο ηγέτης των Χούθι Αμπντουλμαλίκ Αλ Χούθι εξέφρασε την υποστήριξή του στη Χαμάς, τονίζοντας ότι οι δυνάμεις του ήταν «έτοιμες να κινηθούν κατά εκατοντάδες χιλιάδες για να ενωθούν με τον παλαιστινιακό λαό και να αντιμετωπίσουν τον εχθρό».
Τον επόμενο μήνα, η συμμετοχή των Χούθι περιορίστηκε σε επιθέσεις με πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη που αναχαιτίστηκαν σε μεγάλο βαθμό από τις δυνάμεις των ΗΠΑ και του Ισραήλ.
Ωστόσο, στις 19 Νοεμβρίου, οι Χούθι χρησιμοποίησαν ελικόπτερο για να καταλάβουν φορτηγό πλοίο στην Ερυθρά Θάλασσα που τελικά αποδείχθηκε ότι ανήκε σε Ισραηλινό επιχειρηματία.
Οι Χούθι απήγαγαν το πλήρωμά του και ανακοίνωσαν ότι όλα τα πλοία που συνδέονται με το Ισραήλ θα «αποτελέσουν νόμιμο στόχο των ενόπλων δυνάμεων» που εκείνοι ελέγχουν.
Η σημασία της Ερυθράς για το Ισραήλ
Ηδη, έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 17 επιθέσεις σε πλοία, τα οποία οι Χούθι εκτιμούν ότι συνδέονται με το Ισραήλ ή τους συμμάχους του. Μέχρι στιγμής, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αποφύγει την άμεση αντιπαράθεση.
Ωστόσο, την Κυριακή, ελικόπτερα του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ έβαλλαν με πυρά εναντίον ομάδας μικρών σκαφών, το πλήρωμα των οποίων προσπαθούσε να επιβιβαστεί στο πλοίο Maersk Hangzhou που μετέφερε εμπορευματοκιβώτια.
Η Ουάσιγκτον ανακοίνωσε ότι οι δυνάμεις της άνοιξαν πυρ σε αυτοάμυνα.
Η ασφάλεια της ναυσιπλοΐας στην Ερυθρά Θάλασσα είναι σημαντική για την παγκόσμια οικονομία, διότι αποτελεί σημαντική εμπορική οδό που συνδέει την Ασία με την Ευρώπη και τις ΗΠΑ.
Το 30% της παγκόσμιας κυκλοφορίας εμπορευματοκιβωτίων διέρχεται από την περιοχή και οποιαδήποτε σημαντική απειλή για την ασφάλειά της θα μπορούσε να έχει αντίκτυπο στις τιμές του πετρελαίου και στη διαθεσιμότητα στη Δύση των προϊόντων που παράγονται στην Ασία.
Το Ισραήλ εξαρτάται επίσης σε μεγάλο βαθμό από τη ναυσιπλοΐα στην Ερυθρά Θάλασσα, με τη συντριπτική πλειονότητα των εισαγωγών και εξαγωγών να διακινούνται διά θαλάσσης.
Η σχέση των Χούθι με το Ιράν
Οι Χούθι εντάσσονται υπό την ομπρέλα του σιιτικού Ισλάμ και συγκεκριμένα του Ζαϊδισμού ο οποίος ήταν άλλοτε κυρίαρχος στην Υεμένη αλλά περιθωριοποιήθηκε υπό το σουνιτικό καθεστώς που επικράτησε στην πρωτεύουσα Σαναά μετά τον εμφύλιο του 1962-70.
Οι Χούθι ανέτρεψαν την κυβέρνηση με πραξικόπημα το 2014, προκαλώντας την εναντίον τους επέμβαση στρατιωτικής δύναμης της οποίας ηγούνταν η Σαουδική Αραβία και έναν καταστροφικό εμφύλιο πόλεμο που, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΟΗΕ, είχε προκαλέσει τον θάνατο 377.000 ανθρώπων και τον εκτοπισμό 4 εκατομμυρίων άλλων μέχρι το τέλος του 2021.
Οι Χούθι ουσιαστικά κέρδισαν τον πόλεμο. Ακολούθησε κατάπαυση του πυρός τον Απρίλιο του 2022 και παρόλο που η εκεχειρία έληξε επίσημα τον Οκτώβριο, οι μάχες σε μεγάλο βαθμό έχουν περιοριστεί.
Οι περισσότεροι πολίτες ζουν πλέον σε περιοχές όπου τον έλεγχο έχουν αντάρτες. Οι Χούθι διοικούν το μεγαλύτερο μέρος του βόρειου τμήματος της χώρας και ελέγχουν τις ακτές της Ερυθράς Θάλασσας.
Οι Χούθι υποστηρίζονται από το Ιράν.
Οι ΗΠΑ αποχαρακτήρισαν πρόσφατα πληροφορίες που υποδεικνύουν ιρανική ανάμειξη στις επιχειρήσεις κατά της εμπορικής ναυτιλίας στην Ερυθρά Θάλασσα.
Ο αντίκτυπος των παρεμβάσεων των Χούθι
Πολλοί στην Υεμένη βλέπουν τις επιχειρήσεις των Χούθι ως νόμιμο μέσο άσκησης πίεσης στο Ισραήλ και στους συμμάχους του για την υπεράσπιση των Παλαιστίνιων αμάχων. Αναλυτές υποστηρίζουν ότι έπειτα από τις τελευταίες επιθέσεις τους, οι Χούθι είδαν την υποστήριξη προς τις δυνάμεις τους να ενισχύεται.
Παράλληλα, από την πλευρά τους οι ίδιοι οι Χούθι εκτιμούν ότι οι επιθέσεις τους στην Ερυθρά Θάλασσα έχουν συμβάλει ώστε να ενισχυθεί η θέση τους διεθνώς, καθιστώντας τους παράγοντα συνώνυμο της Υεμένης στο σύνολό της, παρά την παρουσία μιας διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης στο νότιο τμήμα της χώρας.
Εν τω μεταξύ, οι Σαουδάραβες επιδίωκαν, μέχρι πρότινος τουλάχιστον, να εξομαλύνουν τις σχέσεις τους με το Ιράν και να οριστικοποιήσουν ειρηνευτική συμφωνία που θα αναγνώριζε τον έλεγχο των Χούθι στο βόρειο τμήμα της Υεμένης.
Οι επιπτώσεις στην εμπορική ναυτιλία
Επτά από τις δέκα μεγαλύτερες ναυτιλιακές εταιρείες στον κόσμο δεν χρησιμοποιούν τη διώρυγα του Σουέζ και την Ερυθρά Θάλασσα λόγω της τρέχουσας κρίσης.
Κάποια πλοία, που είχαν διακόψει τα δρομολόγιά τους, τα ξεκίνησαν εκ νέου αφού οι ΗΠΑ προχώρησαν στον συντονισμό ενός διεθνούς συνασπισμού δυνάμεων για την προστασία της περιοχής.
Ωστόσο, πολλά άλλα πλοία εξακολουθούν να χρησιμοποιούν εναλλακτικές διαδρομές που διαρκούν έως και δύο εβδομάδες παραπάνω, ταξιδεύοντας από την Ασία προς την Ευρώπη μέσω της νότιας Αφρικής.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσίευσε την περασμένη εβδομάδα η Flexport, παγκόσμια εταιρεία logistics, τα μισά πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, τα οποία αντιπροσωπεύουν περίπου το 18% της παγκόσμιας χωρητικότητας, αποφεύγουν την περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας.
Οι εξελίξεις αυτές έχουν, ωστόσο, ως αποτέλεσμα την αύξηση του κόστους, κατά περίπου 5.000 δολ. ανά εμπορευματοκιβώτιο. Αυτό είναι πιθανό να οδηγήσει σε τριπλασιασμό των τιμών συγκριτικά με την περίοδο πριν από την έναρξη της κρίσης.
Οι προκλήσεις για τη Δύση
Η απάντηση του Λευκού Οίκου στην κρίση ήταν η συγκρότηση διεθνούς ναυτικής δύναμης για την προστασία της ναυσιπλοΐας στην περιοχή. Πολλές χώρες συνεισέφεραν στέλνοντας μόνο προσωπικό. Μόνο η Βρετανία και οι ΗΠΑ έστειλαν πλοία.
Σημειώνεται ότι το Μπαχρέιν είναι η μοναδική αραβική χώρα που συμμετέχει επισήμως, ενώ εκφράζονται φόβοι στην Ουάσιγκτον ότι οποιαδήποτε κλιμάκωση θα μπορούσε να ενισχύσει την ιρανική επιρροή στην περιοχή.
Ωστόσο, κάποιοι εκτιμούν ότι εάν δεν υπάρξει ικανοποιητική απάντηση στις επιθέσεις των Χούθι, τότε θα αυξηθεί η συχνότητά τους.
Τι θα σήμαινε περαιτέρω κλιμάκωση
Οι Χούθι έχουν ανακοινώσει ότι εάν δεν επιτραπεί η παροχή μεγαλύτερης ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα και εάν το Ισραήλ δεν σταματήσει τις επιθέσεις του, τότε δεν θα σταματήσουν τις επιχειρήσεις τους «ακόμη και εάν η Αμερική κινητοποιήσει ολόκληρο τον κόσμο».
Εάν επιμείνουν σε αυτήν τη στάση, οι Ηνωμένες Πολιτείες ενδέχεται τελικά να αποφασίσουν να επιτεθούν σε στόχους στην Υεμένη, αυξάνοντας έτσι την ένταση με το Ιράν και τον κίνδυνο ευρύτερης αντιπαράθεσης, κάτι που ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν επιδιώκει να αποφύγει.
Με πληροφορίες από Reuters, AP, Guardian, BBC
