Τα πρόσφατα πυραυλικά χτυπήματα της Τεχεράνης είναι μια σημαντική κλιμάκωση της έντασης στη Μέση Ανατολή. Το ιρανικό καθεστώς έκανε μια επίδειξη δύναμης προς τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, παρά το γεγονός ότι οι στόχοι βρίσκονταν σε τρίτες χώρες. Στη Συρία, οι ιρανικοί πύραυλοι στράφηκαν εναντίον του Ισλαμικού Κράτους, που ανέλαβε την ευθύνη για τη διπλή βομβιστική επίθεση κοντά στον τάφο του στρατηγού Σουλεϊμανί. Ταυτόχρονα, όμως, η Τεχεράνη υπενθύμισε στη Δύση τον κρίσιμο ρόλο που διαδραματίζει στην πολύπαθη χώρα. Στο ιρακινό Κουρδιστάν, η τοπική ηγεσία έχει συνάψει εδώ και χρόνια στενές σχέσεις με το Ισραήλ, που χρησιμοποιεί την αυτόνομη περιοχή ως προκεχωρημένο φυλάκιο. Η πυραυλική επίθεση καταδεικνύει τους σχεδιασμούς της Τεχεράνης το επόμενο διάστημα για το βόρειο τμήμα του Ιράκ. Ακόμη και η πρωτοφανής επίθεση εναντίον της σουνιτικής οργάνωσης Jaish al-Adl στο Πακιστάν δεν πρέπει να εκπλήττει. Η ιρανική ηγεσία συχνά κατηγορεί τη Δύση ότι παρέχει υποστήριξη σε αποσχιστικά κινήματα (Βελούχοι, Κούρδοι, Αζέροι).
Μετά την επίθεση της Χαμάς την 7η Οκτωβρίου, η Ισλαμική Δημοκρατία έχει εισέλθει σε μια τροχιά σύγκρουσης με την Ουάσιγκτον και την Ιερουσαλήμ. Το επίλεκτο σώμα των Φρουρών της Επανάστασης είναι πανταχού παρόν στην περιοχή. Από τη Λωρίδα της Γάζας μέχρι το Ιράκ και από τη Συρία μέχρι την Υεμένη, η Τεχεράνη χρησιμοποιεί ισλαμιστικές οργανώσεις και κινήματα για να πιέσει στρατιωτικά τους αντιπάλους της. Το μεγάλο ερώτημα είναι τι πραγματικά επιδιώκει η ιρανική ηγεσία.
Ενας ολοκληρωτικός πόλεμος μεταξύ Ιράν και ΗΠΑ – Ισραήλ δεν θα μπορούσε ποτέ να είναι ένα αποδεκτό σενάριο για την ιρανική ηγεσία. Η χώρα αντιμετωπίζει αρκετά δομικά προβλήματα, λόγω των αμερικανικών κυρώσεων, και το χάσμα γενεών, που δημιουργεί μεγάλες πολιτικοκοινωνικές συγκρούσεις. Η απάντηση ίσως βρίσκεται στην υποβόσκουσα εσωτερική σύγκρουση για τη διαδοχή του ογδονταπεντάχρονου αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ο οποίος παραμένει ο ισχυρός ανήρ της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Μετά την περιθωριοποίηση των μεταρρυθμιστών, σκληροπυρηνικές δυνάμεις (Φρουροί της Επανάστασης και κομμάτι του σιιτικού κλήρου) ανταγωνίζονται για πολιτική επιρροή με φράξιες και ομάδες που θέλουν τη μερική εξομάλυνση των σχέσεων με τη Δύση.
Το σημερινό Ιράν εξάγει προς τις γειτονικές χώρες την ανασφάλεια ενός καθεστώτος που νιώθει απειλούμενο από όλες τις πλευρές. Η διαδικασία επαναπροσέγγισης μεταξύ Δύσης και Τεχεράνης έχει σταματήσει από τα χρόνια της προεδρίας του Ντόναλντ Τραμπ. Μπορεί να φαντάζει εξαιρετικά δύσκολο σε αυτή τη χρονική συγκυρία μια επιστροφή στη διπλωματία. Χωρίς μια διέξοδο, όμως, στο αδιέξοδό του, το ιρανικό καθεστώς είναι αρκετά αποφασισμένο να αποσταθεροποιήσει ολόκληρη τη Μέση Ανατολή.
* Ο κ. Μάνος Καραγιάννης είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και Reader in International Security στο King’s College London.
