Γαλουχήθηκα σε σπίτι όπου δεσπόζουσα θέση είχε πορτραίτο του γενειοφόρου Theodore Herzl, του πρώτου οραματιστή εβραϊκού κράτους στη γη της Σιών και έμαθα από τον πατέρα μου, Ασέρ Μωυσή, που υπήρξε ο πρώτος Διπλωματικός Αντιπρόσωπος του νεοσύστατου Κράτους του Ισραήλ στην Ελλάδα, ότι η ευημερία των Παλαιστινίων Αράβων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ειρηνική ύπαρξη του Εβραϊκού Κράτους.
Διερωτώμαι σήμερα, μέσα στη χαώδη κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στη Μέση Ανατολή, ποιος αληθινά ενδιαφέρεται για την ευημερία των Παλαιστινίων. Δεν το περιμένω από τη σημερινή ηγεσία του Ισραήλ αλλά ούτε το βλέπω να εκδηλώνεται από την αραβική πλευρά. Βλέπω στη Γάζα τούνελ και πυραύλους ενώ θα έπρεπε να βλέπω φωτοβολταϊκά πάρκα, μονάδες αφαλάτωσης ή υδροκαλλιέργειες. Δεν το ακούω από κανένα μέσο, δεν το είδα γραμμένο στα πλακάτ και δεν το άκουσα στις κραυγές των συλλαλητηρίων. Ακούω αντ’ αυτού το «θάνατος στο Ισραήλ» και «κατάρα στους εβραίους» ενώ κάπως πλησιέστερο είναι το «τέλος στη σφαγή στη Γάζα». Το τελευταίο είναι συνθήκη αναγκαία αλλά σίγουρα όχι αρκετή για την ευημερία των Παλαιστινίων.
Από περισσότερα σοβαρά χείλη ακούω τη «λύση των δύο κρατών». Πράγματι, αυτό αποτελεί την επίσημη θέση πολλών χωρών, μεταξύ των οποίων και της Ελλάδας, λέγεται μάλιστα ότι προκύπτει και από τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Η μόνη απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας που βρήκα στο διαδίκτυο και προβλέπει με σαφήνεια τη δημιουργία δύο κρατών είναι η απόφαση 181 του έτους 1947 η οποία, ως γνωστόν, επέτρεψε στους Εβραίους να δημιουργήσουν τον Μάιο του 1948 το Κράτος του Ισραήλ ενώ οι Αραβες την απέρριψαν και οδήγησαν στην πρώτη ένοπλη σύγκρουση.
Δύο άλλες αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας εντέλλονται την παύση των εχθροπραξιών και την αποχώρηση του Ισραήλ από εδάφη που είχε καταλάβει μετά από πολέμους που είχαν ξεκινήσει οι αραβικές χώρες και αποσκοπούσαν στον πλήρη αφανισμό του. Η πρώτη, η 242/1967, εκδόθηκε μετά τον πόλεμο των έξι ημερών και η δεύτερη, η 338/1973, μετά τον πόλεμο του Γιόμ Κιπούρ. Τα εδάφη αυτά ανήκαν προηγουμένως η μεν Δυτική Οχθη στην Ιορδανία η δε Γάζα στην Αίγυπτο και δεν υπάρχει συνεπώς στις αποφάσεις αυτές αναφορά σε Παλαιστινιακό Κράτος. Η ιδέα των δύο κρατών εμφανίζεται σε ορισμένες άλλες αποφάσεις, όπως οι 1397/2002, 1515/2003 και 1850/2008, αλλά αναφέρεται μόνο ως ένα όραμα, χρησιμοποιώντας μάλιστα αυτήν ακριβώς τη λέξη.
Η απόφαση 181/1947 απομένει λοιπόν η μόνη που αφορά ευθέως τη δημιουργία δύο κρατών. Αυτή η θεμελιώδης απόφαση του ΟΗΕ ανέφερε μεν τη δημιουργίαδύο κρατών αλλά το αραβικό και το εβραϊκό κράτος θα αποτελούσαν μια ενιαία οικονομική ενότητα. Το Κεφάλαιο Δ της απόφασης προβλέπει τελωνειακή ένωση, κοινό νομισματικό σύστημα με ενιαία συναλλαγματική ισοτιμία, και κοινή εκμετάλλευση των σιδηροδρόμων και αυτοκινητοδρόμων, των υπηρεσιών ταχυδρομείου, τηλεφώνου και τηλεγράφου, καθώς και των λιμένων και αερολιμένων. Επίσης προβλέπει κοινή αναπτυξιακή πολιτική, ιδίως όσον αφορά την άρδευση, την αποκατάσταση και διατήρηση του εδάφους και την απρόσκοπτη πρόσβαση σε εγκαταστάσεις ύδρευσης και ηλεκτρικής ενέργειας.
Σε δημιουργία Παλαιστινιακού Κράτους απέβλεπαν σίγουρα οι συμφωνίες του Όσλο στη δεκαετία των ’90, αλλά επιχειρούσαν και αυτές, με το Πρωτόκολλο του Παρισιού, να προσδιορίσουν στενές οικονομικές σχέσεις ανάμεσα στις δύο πλευρές, με αναφορές σε τελωνειακή ένωση ή σε συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου και με απρόσκοπτη διακίνηση εργατικού δυναμικού .Έβλεπαν συνεπώς όσοι είχαν εμβαθύνει στο θέμα, ότι ήταν πολύ δύσκολο να συνυπάρξουν δύο πλήρως ανεξάρτητα κράτη σε μια μικρή περιοχή όπου δεν υπάρχουν γεωγραφικά στοιχεία που να αποτελούν φυσικά και ασφαλή σύνορα.
Παρόλα αυτά, η σημερινή κατάσταση δεν μπορεί να διαιωνιστεί και η λύση των δύο κρατών υποστηρίζεται από πολλούς ως δίκαια και λογική διέξοδος. Για να μπορέσει όμως η λύση αυτή να αποτελέσει μακροχρόνια και βιώσιμη λύση για το μεσανατολικό πρόβλημα, το Παλαιστινιακό Κράτος πρέπει να προσφέρει ευημερία στους πολίτες του. Γιατί, όπως έγραφε ο Ασέρ Μωυσής, «η ευημερία των Παλαιστινίων Αράβων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ειρηνική ύπαρξη του Εβραϊκού Κράτους».
Πώς άραγε θα μπορέσουν να ευδοκιμήσουν επτά περίπου εκατομμύρια άνθρωποι μέσα σε ένα ασφυκτικά στενό χώρο όπως η Λωρίδα της Γάζας ενωμένη με περίεργες υπόγειες ή υπέργειες διασυνδέσεις με την Δυτική Όχθη, όπου εκτός από κάποια σημεία τουριστικού ενδιαφέροντος, δεν υφίσταται κανένα σοβαρό στοιχείο οικονομικής αξιοποίησης; Και δεν είναι μόνο ο χώρος και οι παραγωγικοί πόροι που είναι περιορισμένοι. Δεν μπορεί να διακρίνει κανείς ούτε ικανότητες διακυβέρνησης τύπου Σιγκαπούρης, η οποία αναφέρεται ως περίπτωση όπου ακόμη περισσότεροι άνθρωποι μπόρεσαν μα ευδοκιμήσουν σε ακόμη μικρότερο χώρο.
Αν αξιολογήσει κανείς τις αναπτυξιακές δυνατότητες που δημιουργεί η συμπληρωματικότητα των συντελεστών παραγωγής Ισραηλινών και Παλαιστινίων, θα διαπιστώσει ότι ταχεία οικονομική ανάπτυξη και ευημερία για τους Παλαιστίνιους θα προκύψει κάτω από ένα καθεστώς με πολύ ανοικτά σύνορα και στενή οικονομική συνεργασία ανάμεσα στους δύο λαούς. Πρέπει να αναζητηθεί κάτι όπως το σχήμα οικονομικής ενότητας που περιγράφεται στην 181/1947, ή κάποια σχέση όπως ανάμεσα στα κράτη της Ευρωζώνης ή κάτι ακόμη πιο φιλόδοξο όπως μια διεθνική ομοσπονδιακή οντότητα σαν την Ελβετία, το Βέλγιο ή τον Καναδά.
Αναγνωρίζω ότι τα σχήματα αυτά είναι δύσκολο να εφαρμοστούν, το δε τελευταίο ακούγεται σχεδόν ως μυθοπλασία. Θα κλείσω ωστόσο με τη φράση που ήταν πάντα γραμμένη κάτω από το πορτραίτο του γενειοφόρου που ανέφερα στην αρχή: «Αν το θελήσετε, δεν θα είναι μύθος».
*Ο Ραφαήλ Μωυσής είναι Επίτιμος Πρόεδρος του Συμβουλίου των Επιτρόπων του College Year in Athens και Επίτιμος Πρόεδρος του ΙΟΒΕ.
