Κινηματογραφική ταινία, βασισμένη στο δημοφιλές μυθιστόρημα «Ο μαιτρ και η Μαργαρίτα» του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, γνωρίζει αναπάντεχη επιτυχία στις ρωσικές κινηματογραφικές αίθουσες. Ανεβασμένη από Αμερικανό σκηνοθέτη και με πρωταγωνιστή Γερμανό ηθοποιό, το σατιρικό έργο των σταλινικών ετών καυτηριάζει την κρατική τυραννία και λογοκρισία, γνωρίσματα της σύγχρονης Ρωσίας. Η ταινία, η γενναιόδωρη χρηματοδότηση της οποίας από το ρωσικό κράτος είχε αποφασισθεί πολύ πριν από την εισβολή στην Ουκρανία, είχε ήδη γυριστεί, ενώ η πρόταση για απαγόρευσή της θεωρήθηκε υπερβολική και υστερική από το Κρεμλίνο. Το κινηματογραφικό έργο καταγράφει τον αγώνα ενός συγγραφέα κάτω από το πέλμα της κρατικής λογοκρισίας, αντλώντας στοιχεία από τη ζωή του Μπουλγκάκοφ. Η ιστορική αυτή αναλογία έχει ενοχλήσει πολλούς υποστηρικτές του προέδρου Πούτιν.
Περισσότεροι από 3,7 εκατ. θεατές παρακολούθησαν την ταινία μετά την πρεμιέρα της στις 25 Ιανουαρίου. Πολλοί Μοσχοβίτες ξέσπασαν μάλιστα σε χειροκροτήματα στο τέλος προβολών, ενώ άλλοι επαινούν την τόλμη του σκηνοθέτη Μάικλ Λόκσιν να απομακρυνθεί τόσο από την πλοκή του μυθιστορήματος. Οπαδοί του Πούτιν και του πολέμου στην Ουκρανία κάλεσαν σε άσκηση δίωξης εναντίον του Λόκσιν για τρομοκρατία, εξαιτίας των δηλώσεών του κατά του πολέμου και υπέρ του Κιέβου. Ο Βλαντιμίρ Σολοβιόφ, ένας από τους πλέον προβεβλημένους προπαγανδιστές του Κρεμλίνου, απαίτησε μιλώντας στην κρατική τηλεόραση να μάθει ποιος ενέκρινε τη χρηματοδότηση της ταινίας. «Επρόκειτο για επιχείρηση μυστικών υπηρεσιών ή κάποιος εξαπατήθηκε;» αναρωτήθηκε ο Σολοβιόφ.
Οι αντιδράσεις αυτές και η αποσιώπηση της ταινίας από τα κρατικά ενημερωτικά δίκτυα προσέφεραν κίνητρο σε νέο κύμα θεατών, οι οποίοι έσπευσαν να την παρακολουθήσουν ενόψει ενδεχόμενης απαγόρευσής της. «Η ταινία συνέπεσε με την ιστορική συγκυρία, με την παλινόρθωση του σταλινισμού και την καταδίωξη των διανοουμένων», λέει ο Ρώσος κριτικός κινηματογράφου Αντον Ντολίν, ο οποίος διέφυγε από τη χώρα αφού χαρακτηρίσθηκε «ξένος πράκτορας».
Οι ομοιότητες της ταινίας και του μυθιστορήματος με την πραγματικότητα είναι εντυπωσιακές. Η ρωσική δικαιοσύνη άσκησε διώξεις εναντίον ενός σκηνοθέτη και ενός θεατρικού συγγραφέα για «στήριξη της τρομοκρατίας», απηχώντας τη δίκη-παρωδία του μετρ στην κινηματογραφική παραγωγή. Το «σχεδόν ολόγυμνο» πρόσφατο πάρτι στη Μόσχα, που οδήγησε σε σταυροφορία των Αρχών κατά των διάσημων προσκεκλημένων, φέρνει στον νου εικόνες της περίφημης σατανικής χοροεσπερίδας στο μυθιστόρημα, ενώ οι αλληλοκαταγγελίες μεταξύ Ρώσων για κρυφές αντιπολεμικές απόψεις θυμίζουν το εδάφιο του σεναρίου όπου οι φίλοι του μετρ τον καταδίδουν στη μυστική αστυνομία.
Οι συνάφειες της ταινίας με την πραγματικότητα ήταν οφθαλμοφανείς για πολλούς. Ο Ρώσος κινηματογραφικός παραγωγός Γιεβγκένι Γκιντίλις λέει ότι οι θεατές σε κινηματογράφο κοντά στο Κρεμλίνο ήταν αρχικά αμήχανοι, με το ένα τρίτο από αυτούς να ξεσπά τελικά σε χειροκροτήματα. «Το χειροκρότημα προήλθε από όσους χαίρονταν που είχαν τη δυνατότητα να δουν την ταινία και να ακούσουν το αντιαυταρχικό μήνυμά της σε μία περίοδο που το κράτος καταπιέζει κάθε ανεξάρτητη φωνή», είπε ο Γκιντίλις. Στην τελική σκηνή της, ο μετρ, η Μαργαρίτα και ο διάβολος ατενίζουν τη φλεγόμενη Μόσχα και την κατάρρευση ενός συστήματος που κατέστρεψε τις ζωές τους.
«Σήμερα, η χώρα δεν έχει τη δυνατότητα να εκδικηθεί και να απαντήσει στην καταπίεση. Οι πρωταγωνιστές, όμως, πετυχαίνουν να εκδικηθούν, χάρη στη συμφωνία τους με τον Σατανά», λέει ο Ντολίν.
