Μαρκ Μαζάουερ
Ακούστε το άρθρο
Πρώτο Μέρος
Τετάρτη 17 Απριλίου, 5.10 π.μ.
Μόλις ξυπνάω, ανοίγω την ιστοσελίδα της φοιτητικής εφημερίδας Columbia Daily Spectator, βασική πηγή μου ενημέρωσης για όσα αφορούν την πανεπιστημιούπολη. Ανέβασε μόλις ένα άρθρο για μια νέα κατασκήνωση στο South Lawn. Η πρόεδρος του πανεπιστημίου, Μινούς Σαφίκ, πρόκειται να καταθέσει σήμερα το πρωί, στην Ουάσιγκτον, ενώπιον της Επιτροπής Παιδείας και Εργασίας της Βουλής των Αντιπροσώπων: από την αρχή της εβδομάδας, η είσοδος στην πανεπιστημιούπολη επιτρέπεται μόνο με ταυτότητα. Καθώς ξημερώνει, κατευθύνομαι προς το South Lawn και βλέπω ότι έχουν ξεφυτρώσει περίπου 30 μικρές σκηνές μπροστά στη βιβλιοθήκη. Μια πινακίδα ορίζει το ανατολικό τμήμα του South Lawn ως Απελευθερωμένη Ζώνη. Περίεργος για το τι επιφυλάσσει η ημέρα, αναχωρώ για το πρόγευμά μου.
Μεγάλα αμερικανικά πανεπιστήμια όπως το Κολούμπια είναι πρωτοπόρα παγκοσμίως και αποτελούν κοιτίδες εξαιρετικής μάθησης. Ωστόσο, εδώ και αρκετό καιρό, σιγοκαίνε προβλήματα στο εσωτερικό. Παρά την ποικιλομορφία απόψεων που συναντάται στο Κολούμπια αλλά και σε άλλα πανεπιστήμια, συχνά θεωρούνται από πολλούς κύκλους προπύργια φιλελεύθερων αντιλήψεων. Με τους πολιτιστικούς πολέμους να εντείνονται, ήταν θέμα χρόνου να εμπλακούν και αυτά.
Τετάρτη 17 Απριλίου, μεσημέρι
Παρακολουθώ στο ∆ιαδίκτυο την άφιξη, στην αρένα της Ουάσιγκτον, της προέδρου Σαφίκ, συνοδευόμενης από έναν πρώην κοσμήτορα της Νομικής Σχολής και δύο μέλη του συμβουλίου του πανεπιστημίου. Διαπιστώνω σύντομα ότι έχουν διδαχθεί από το προηγούμενο φιάσκο του Δεκεμβρίου, όταν τρεις επικεφαλής μεγάλων πανεπιστημίων, πολύ καλά προετοιμασμένες από δικηγόρους, δεν διατύπωσαν ποτέ ξεκάθαρα εάν οι φωνές περί γενοκτονίας αντέβαιναν στους κώδικες δεοντολογίας τους. Το μήνυμα της ομάδας του Κολούμπια είναι: Αναγνωρίζουμε ότι έχουμε ένα μεγάλο πρόβλημα αντισημιτισμού στα χέρια μας και θα το διορθώσουμε.
Μοιάζει να έχει αποτέλεσμα· τα πρώτα δημοσιεύματα υποδηλώνουν ότι αυτή τη φορά δεν θα πέσουν κεφάλια. Παρατηρώ, όμως, κάποιες δυσκολίες στη στρατηγική τους. Πρώτον, υποχωρούν υπερβολικά απέναντι στους αμφισβητίες τους· ο αντισημιτισμός είναι μια πραγματικότητα, αλλά έχουν υπερβάλει ως προς την κλίμακά του στην πανεπιστημιούπολη, πιθανώς για να εξασφαλίσουν εύκολη αποδοχή. Δεύτερον, δεν θα έπρεπε να κρίνουν μεμονωμένα μέλη του σώματος διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού. Είναι άλλο πράγμα να παραδέχεσαι ότι υπάρχουν προβλήματα στην πανεπιστημιούπολη και άλλο να καλείς πολιτικούς να σε βοηθήσουν να τα λύσεις.
Η χειρότερη κρίση που ταλανίζει τα αμερικανικά πανεπιστήμια από την εποχή του Βιετνάμ ξεκίνησε τον Οκτώβριο. Στον απόηχο της επίθεσης της Χαμάς στο Ισραήλ και της επακόλουθης εισβολής των IDF (ισραηλινών αμυντικών δυνάμεων) στη Γάζα, οι διαδηλώσεις και οι αντιδιαδηλώσεις στις πανεπιστημιουπόλεις κορυφώθηκαν σε ένταση. Την ώρα της πρώτης ακρόασης της Επιτροπής Παιδείας και Εργασίας της Βουλής των Αντιπροσώπων για το θέμα του αντισημιτισμού, το οποίο ήταν η αφορμή για την παραίτηση δύο προέδρων της Ivy League, η πρόεδρος του Κολούμπια κ. Σαφίκ βρισκόταν στο εξωτερικό. Τώρα ήρθε η σειρά της.
Τετάρτη 17 Απριλίου, 8.25 μ.μ.
Καθώς πέφτει η νύχτα, έξω ουρλιάζουν σειρήνες. Δεκάδες αστυνομικοί και κλούβες καταφθάνουν στην 116η οδό. Οι κεντρικές πύλες της πανεπιστημιούπολης είναι πλέον κλειστές και πρέπει να χρησιμοποιούμε την είσοδο της 117ης οδού. Εξω, μια μεγάλη ομάδα διαδηλωτών, πιθανότατα εξωπανεπιστημιακοί, φωνάζει συνθήματα υποστήριξης για τους διαδηλωτές που βρίσκονται μέσα. Πετυχαίνω έναν συνάδελφο, που μου λέει ότι η αστυνομία ετοιμάζεται να απομακρύνει τους ακτιβιστές από το South Lawn.
Στην πανεπιστημιούπολη επικρατεί περισσότερη ησυχία. Σε σχέση πάντως με το πρωί, το πλήθος στην κατασκήνωση είναι μεγάλο και οι φοιτητές γύρω της περισσότεροι. Στην ατμόσφαιρα υπάρχει διάχυτη η προσμονή καθώς και ο ενθουσιασμός της συμμετοχής σε ένα κίνημα. Αλλά και η ανησυχία, αφού υπάρχουν φήμες ότι η αστυνομία κινείται προς το εσωτερικό του πανεπιστημιακού χώρου. Ενας φοιτητής, από τα μεγάφωνα, δίνει οδηγίες σε περίπτωση σύλληψης και όλοι αποστηθίζουν τις κατευθυντήριες γραμμές: Καμία αντίσταση. Παράδοση ταυτότητας. Καμία κουβέντα χωρίς παρουσία δικηγόρου.
Οι κρίσεις στη Μέση Ανατολή έχουν πάντα επίδραση εδώ, και αυτή εκδηλώνεται με ασυνήθιστη ένταση. Επί χρόνια, στο Κολούμπια, διετέλεσε καθηγητής ο πιο γνωστός και πιο επιδραστικός, ίσως, Παλαιστίνιος διανοούμενος στον κόσμο, ο Εντουαρντ Σαΐντ, και η διοίκηση του πανεπιστημίου τον υπερασπίστηκε απέναντι σε πολλές επιθέσεις του Τύπου. Το Κολούμπια έχει σπουδαία παράδοση ως παγκοσμίως κορυφαίο στις εβραϊκές σπουδές και διαθέτει ένα εξαιρετικά ποικίλο και διεθνές φοιτητικό σώμα. Στο παρελθόν, έχουν υπάρξει εντάσεις και πιέσεις στην πανεπιστημιούπολη μεταξύ καθηγητών, φοιτητών και διοικητικών υπαλλήλων για ζητήματα που ταλανίζουν τη Μέση Ανατολή. Ομως, από τότε που βρίσκομαι εδώ, το Κολούμπια ακολουθούσε πάντοτε τη βασική θεσμική αρχή της ακαδημαϊκής ζωής, ότι το πανεπιστήμιο πρέπει να αυτοδιοικείται και οι κρίσεις που προέκυπταν κατά καιρούς αντιμετωπίζονταν αναλόγως.
Πέμπτη 18 Απριλίου, 2.30 μ.μ.
Αποκλείεται η 114η οδός, ανατολικά της Μπρόντγουεϊ. Από τα σκαλοπάτια της Low Library βλέπω την αστυνομία να συλλαμβάνει τους φοιτητές στο South Lawn. Αλλοι παρακολουθούν, αδυνατώντας να βοηθήσουν. Δεν ασκείται βία, αλλά αισθάνεται κανείς το κλίμα να αλλάζει. Οσοι χθες ένιωθαν συμπάθεια για την πρόεδρο Σαφίκ είναι τώρα συγκλονισμένοι – κι εγώ μαζί τους. Η πράξη της ήταν βεβιασμένη: το 1968, συνέβη εδώ κάτι παρόμοιο, έπειτα από διαδηλώσεις και καθιστικές διαμαρτυρίες, όμως η πανεπιστημιακή ηγεσία είχε προβληματιστεί πολύ προτού προβεί σε ένα τόσο δραματικό και απρόβλεπτο βήμα. Αναρωτιέμαι πώς υποτίθεται ότι αυτό θα τερματίσει την αντιπαράθεση; Εκείνοι που το διέταξαν φαίνεται ότι δεν καταλαβαίνουν τους φοιτητές και νομίζουν ότι μπορούν να τους εκφοβίσουν και να τους υποτάξουν. Εχει τύχει να τους διδάξουν ποτέ; Εκτιμώ ότι όσοι παραμείνουν, θα μετακομίσουν απλώς στη δυτική πλευρά του South Lawn. Κι ύστερα θα μετακινηθούν αλλού.
Σίγουρα δεν βοηθάει το γεγονός ότι το πανεπιστήμιο διοικείται από νεοφερμένους. Η πρόεδρος Σαφίκ εκφώνησε την εναρκτήρια ομιλία της στο Κολούμπια μόλις στις 4 Οκτωβρίου. Ενας γενικός επιχειρησιακός διευθυντής, ο πρώτος στην ιστορία μας, ανέλαβε καθήκοντα τον Φεβρουάριο και δείχνει να έχει ελάχιστη ή καθόλου εμπειρία στην ακαδημαϊκή διακυβέρνηση. Ο νέος κοσμήτορας ήρθε μόλις αυτόν τον μήνα. Εν ολίγοις, οι βασικοί επικεφαλής στερούνται θεσμικής μνήμης και δεν έχουν ιδιαίτερη γνώση του πανεπιστημίου. Ακόμη χειρότερα, δίνουν τη σαφή εντύπωση ότι θεωρούν τους εαυτούς τους υπευθύνους για την επίλυση προβλημάτων, ενώ αντιμετωπίζουν το ίδρυμα του οποίου ηγούνται ως μια συλλογή προβλημάτων. Στην πραγματικότητα, το Κολούμπια είναι κάτι περισσότερο από ένα σύνολο προβλημάτων: φιλοξενεί σκεπτόμενους καθηγητές και φοιτητές.
Παρασκευή 19 Απριλίου, απόγευμα
Ενας φοιτητής μού λέει ότι ήταν τρελό να καλέσει την αστυνομία. Ενας άλλος τρομάζει στη σκέψη ότι μπορεί να ξανάρθουν. Τα ίδια ακούω και από άλλους, διαφορετικών καταβολών, εθνικοτήτων και θρησκειών.
Σάββατο 20 Απριλίου, λίγο πριν από το μεσημέρι
Η καθημερινή μου ρουτίνα με τους FT Weekend διακόπτεται από τη φασαρία που ακούγεται έξω. Μια μικρή φασαριόζικη ομάδα διαδηλωτών λίγο πιο πέρα από τη λαϊκή αγορά, εξωπανεπιστημιακοί, είναι περιορισμένη έξω από την κλειδωμένη πύλη της 115ης οδού. Φωνάζουν φιλοπαλαιστινιακά συνθήματα και χτυπούν αυτοσχέδια κρουστά όργανα. Λυπάμαι τους αστυνομικούς που πρέπει να στέκονται εκεί υπομένοντας τον εκκωφαντικό θόρυβο και τις βρισιές. Μπροστά τους, ένας μεγαλόσωμος άντρας τυλιγμένος με μια ισραηλινή σημαία περπατά προκλητικά πάνω-κάτω φωνάζοντας συνθήματα στα μούτρα τους. Μεγάλο μέρος της πομπώδους ρητορικής σχετικά με το τι συμβαίνει στο Κολούμπια προέρχεται από την τρέλα που εκτυλίσσεται εδώ, έξω από τις πύλες. Αυτοί που βλέπετε στην τηλεόραση δεν είναι ως επί το πλείστον φοιτητές του Κολούμπια.
Μετά την εξωτερική βαβούρα, είναι αναζωογονητικά ήσυχα στην πανεπιστημιούπολη. Βέβαια, οι διαμαρτυρόμενοι φοιτητές έχουν μετακινηθεί στη δυτική πλευρά του South Lawn και είναι τώρα αρκετές εκατοντάδες, με σωρούς από κουβέρτες, αφού τους έχουν απαγορευτεί οι σκηνές. Δεκάδες συνθήματα γραμμένα στο χέρι έχουν πέσει στο γρασίδι – ρίχνω μια προσεκτική ματιά και κανένα από αυτά δεν μου φαίνεται προσβλητικό. Πέφτω πάνω σε ένα συνάδελφο, έναν κοινωνιολόγο που μέχρι πρόσφατα ήταν ανώτερος διοικητικός υπάλληλος. Δεν είναι ταραχοποιός, αλλά πιστεύει ότι η πρόεδρος Σαφίκ έκανε σοβαρά λάθη στη συζήτηση που είχε για μεμονωμένα μέλη του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού. Θα γίνει μια μεγάλη συγκέντρωση στα σκαλιά της Low Library, τη Δευτέρα, για να ζητηθεί η επιστροφή στις βασικές αρχές της ακαδημαϊκής διακυβέρνησης.
Στην Μπρόντγουεϊ, ένας γνωστός μου προπτυχιακός φοιτητής, από τις μεσοδυτικές πολιτείες, μου εκφράζει τι πιστεύει για όλα αυτά. Συλλογίζεται για λίγο. «Αισθάνομαι ότι είναι μια σημαντική στιγμή», λέει. «Πιθανότατα δεν θα οδηγήσει σε αλλαγή, αλλά μπορεί και ναι». Του αρέσει η αλληλεγγύη των φοιτητών που κατασκηνώνουν στο γρασίδι, η μείξη θρησκειών και απόψεων. Τέτοιοι φοιτητές μού δίνουν ελπίδα.
Ο αντισημιτισμός είναι μια έννοια ιδιαίτερα φορτισμένη και βαθιά αδιαφανής, με τους μελετητές να έχουν διαφορετικές απόψεις σχετικά με τον ορισμό και τη χρήση του. Ας ξεκινήσουμε, λοιπόν, με έναν απλό ορισμό: προκατάληψη κατά των Εβραίων. Αυτή υπάρχει εδώ και αιώνες και χωρίς αμφιβολία συναντάται και στις πανεπιστημιουπόλεις. Τα πραγματικά ερωτήματα είναι: σε ποιο βαθμό και με ποιες συνέπειες; Οι διαμαρτυρίες στην πανεπιστημιούπολη στρέφονται κατά της ισραηλινής πολιτικής. Το επιχείρημα ότι οποιαδήποτε κριτική στο Ισραήλ ισοδυναμεί με αντισημιτισμό είναι απλά λανθασμένο.
Γνωρίζω με βεβαιότητα ότι Ισραηλινοί φοιτητές –κάποιοι από τους οποίους δείχνουν κατανόηση στους διαδηλωτές– έχουν γίνει αποδέκτες βιτριολικών χαρακτηρισμών τους τελευταίους μήνες. Θεωρώ ολέθρια και παράλογη την πρακτική της στοχοποίησης ατόμων, για πολιτική καταδίκη, με βάση την εθνικότητά τους.
Στην πραγματικότητα, δεν έχω συναντήσει περιπτώσεις που θα χαρακτήριζα απερίφραστα αντισημιτικές, παρά κριτικές προς το Ισραήλ, μεταξύ των διαδηλωτών. Ομως, το όριο μεταξύ των δύο είναι ακριβώς αυτό για το οποίο υπάρχει διαφωνία αυτή τη στιγμή και δεν αποκλείεται να έχει ξεπεραστεί. Αν και τα πανεπιστήμια έχουν επαγρυπνήσει τα τελευταία χρόνια για την προστασία των ευαισθησιών των φοιτητών, κάποιοι από όσους υποστηρίζουν το Ισραήλ πιστεύουν ότι τα συναισθήματά τους αγνοούνται. Γνωρίζω με βεβαιότητα ότι Ισραηλινοί φοιτητές –κάποιοι από τους οποίους δείχνουν κατανόηση στους διαδηλωτές– έχουν γίνει αποδέκτες βιτριολικών χαρακτηρισμών τους τελευταίους μήνες. Θεωρώ ολέθρια και παράλογη την πρακτική της στοχοποίησης ατόμων, για πολιτική καταδίκη, με βάση την εθνικότητά τους.
Πιθανόν ήταν το ίδιο δυσάρεστο να είσαι Αμερικανός στις αγγλικές πανεπιστημιουπόλεις κατά τη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ ή, εν προκειμένω, Ρώσος φοιτητής στο Κολούμπια την άνοιξη και το καλοκαίρι του 2022. Δεν ξέρω ποια είναι η λύση, αλλά είμαι βέβαιος ότι θα έρθει μέσω της εκπαίδευσης και των επιχειρημάτων και όχι μέσω απαγορεύσεων, πολιτικών παρεμβάσεων και αστυνομικών ενεργειών. Αποτελεί πράγματι συνιστώσα ενός ευρύτερου προβλήματος, που αφορά τον πολιτικό διάλογο σε μια κοινωνία που κατακερματίζεται σε φατρίες και καταφεύγει σε απλοϊκές συμμαχίες, και στη χωρίς κόστος εξύβριση μέσα από τις πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Μια παραγνωρισμένη πτυχή των όσων συμβαίνουν στην πανεπιστημιούπολη είναι ότι οι εβραϊκές απόψεις μεταξύ των φοιτητών μας είναι πιο ποικίλες από ό,τι αντιλαμβάνεται ο κόσμος. Είχα μια συζήτηση με έναν προπτυχιακό φοιτητή από το Εβραϊκό Θεολογικό Σεμινάριο ο οποίος είναι παθιασμένος με την Ιστορία. Μου έλεγε ότι έχει κάποια συμπάθεια για τους διαδηλωτές του πανεπιστημίου και πιστεύει πως δεν υπήρχε λόγος να κληθεί η αστυνομία – σε αντίθεση με τους γονείς του, με τους οποίους διαφωνεί για τέτοια θέματα, θέλει να αναγνωρίσει το μέγεθος των παλαιστινιακών δεινών. Και πρόκειται για κάποιον που ανυπομονεί να βρεθεί στο Ισραήλ αυτό το καλοκαίρι.
Βλέπω σε αυτόν μια νεότερη γενιά Αμερικανών Εβραίων, οι οποίοι διατηρούν μια προσήλωση στο Ισραήλ, αλλά είναι πιο ανοιχτά επικριτικοί απέναντί του απ’ ό,τι οι γονείς τους. Οι μεγαλύτεροι τείνουν να συνδέουν άμεσα την καφίγια με την τρομοκρατία, ενώ πολλοί νεότεροι τη βλέπουν σαν κάτι που φορούν οι συμμαθητές τους. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι στον αμερικανικό εβραϊσμό υπάρχει ένα χάσμα γενεών για το ζήτημα του Ισραήλ, το οποίο σίγουρα επιδεινώνεται από τις ενέργειες της σημερινής ισραηλινής κυβέρνησης.
Ενα από τα πράγματα που αγαπώ στους φοιτητές του Κολούμπια είναι ότι νοιάζονται. Αυτοί οι φοιτητές, με διαφορετικές καταβολές, που υποστηρίζουν τους Παλαιστινίους, δεν κάνουν μήπως αυτό που τους έχουμε μάθει να κάνουν; Εμείς δεν τους διδάξαμε το Ολοκαύτωμα και το «Ποτέ ξανά»;
Ενα από τα πράγματα που αγαπώ στους φοιτητές του Κολούμπια είναι ότι νοιάζονται. Αυτοί οι φοιτητές, με διαφορετικές καταβολές, που υποστηρίζουν τους Παλαιστινίους, δεν κάνουν μήπως αυτό που τους έχουμε μάθει να κάνουν; Εμείς δεν τους διδάξαμε το Ολοκαύτωμα και το «Ποτέ ξανά»; Είναι άραγε περίεργο που πολλοί από αυτούς καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι πρέπει να παραμείνουν σε επαγρύπνηση απέναντι στη γενοκτονία και να μιλήσουν ενεργά και να πάρουν θέση αντί να παραμείνουν παθητικοί θεατές όταν θεωρούν ότι συμβαίνει; Καλώς ή κακώς, η γενιά τους βλέπει τα ζητήματα δικαιοσύνης στο εσωτερικό και στο εξωτερικό ως αλληλένδετα. Ορισμένοι μπορεί να θεωρούν τους διαδηλωτές εξοργιστικούς, μισαλλόδοξους και υπερόπτες όσον αφορά τις πεποιθήσεις τους. Ωστόσο, σίγουρα δεν είναι, αυτές τις ημέρες, βίαιοι.
Κυριακή 21 Απριλίου
Ενας αστυνομικός διοικητής φέρεται να είπε σε έναν από τους θυρωρούς στη λεωφόρο Riverside Drive: «Δεν πρόκειται να το συνεχίσουμε αυτό». Μου θυμίζει αυτό που είπε ο επικεφαλής περιπολίας της αστυνομίας της Νέας Υόρκης, Τζον Τσελ, στη συνέντευξη Τύπου ύστερα από τις συλλήψεις των φοιτητών: «Για να δώσουμε το πλαίσιο, οι φοιτητές που συνελήφθησαν ήταν ειρηνικοί, δεν προέβαλαν καμία αντίσταση και έλεγαν αυτό που ήθελαν να πουν με ειρηνικό τρόπο».
Σε αντίθεση με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ή τους πολιτικούς, η αστυνομία τονίζει συνεχώς τον ειρηνικό χαρακτήρα των όσων συνέβαιναν μέσα στην πανεπιστημιούπολη. Σε μια απρογραμμάτιστη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε η αστυνομία της Νέας Υόρκης, στο τέρμα της 116ης οδού, ένας δημοσιογράφος ρώτησε για τους φοιτητές που ετοιμάζονται για τον εορτασμό του Σεντέρ, τώρα που ξεκινάει το Πεσάχ: «Ποια είναι η κατάσταση γενικά; Υπήρξαν απειλές κατά της πανεπιστημιούπολης ενόψει της επερχόμενης εορτής;». Στην ερώτηση απάντησε ο εκπρόσωπος Τύπου της αστυνομίας της Νέας Υόρκης, Ταρίκ Σέπαρντ: «Δεν υπήρξαν σοβαρές απειλές εναντίον οποιασδήποτε συγκεκριμένης ομάδας ή ατόμου που να προέρχονται από αυτή τη διαμαρτυρία ή οποιαδήποτε άλλη».
Οι διαμαρτυρίες στην πανεπιστημιούπολη στρέφονται κατά της ισραηλινής πολιτικής. Το επιχείρημα ότι οποιαδήποτε κριτική στο Ισραήλ ισοδυναμεί με αντισημιτισμό είναι απλά λανθασμένο.
Δευτέρα 22 Απριλίου, 1.14 π.μ.
Ενα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από την πρόεδρο Σαφίκ, το πρώτο μετά το ξέσπασμα της κρίσης, μας ενημερώνει ότι τα μαθήματα θα πραγματοποιηθούν διαδικτυακά σήμερα. Το μάθημά μου θα ξεκινήσει σε λίγες ώρες και αποφασίζω να αγνοήσω το μήνυμα. Οι φοιτητές μου και εγώ είχαμε ήδη συμφωνήσει να διεξαχθεί το μάθημα στο διαμέρισμά μου και, ούτως ή άλλως, δεν μου αρέσει να μου λένε πότε και πώς να διδάσκω, χωρίς σοβαρό λόγο. Κατά τη διάρκεια των περιορισμών της COVID, συνέχισα να πραγματοποιώ μαθήματα διά ζώσης, επειδή οι ξένοι φοιτητές τα χρειάζονταν για τη βίζα τους. Εκτοτε, έχω αναπτύξει ένα ισχυρό αίσθημα προστασίας προς την πανεπιστημιούπολη και τους φοιτητές μου. Η φροντίδα που οι συνάδελφοί μου κι εγώ μπορούμε να δείξουμε στους φοιτητές μας είναι μέρος της αποστολής μας ως καθηγητών. Η διακοπή των πάντων έρχεται σε αντίθεση με τη φυσική μου κλίση. Οσον αφορά τη μάθηση, είναι πάντα καλύτερο να βρισκόμαστε πρόσωπο με πρόσωπο.
Ενας φίλος μου στέλνει μια ασπρόμαυρη φωτογραφία από το 1968: τραβηγμένη στο Πανεπιστήμιο του Σάσεξ στο Ηνωμένο Βασίλειο, δείχνει την κατάληψη ενός κτιρίου της πανεπιστημιούπολης. Μια αφίσα του Μάο κρέμεται από πάνω μέχρι κάτω και μια πινακίδα γράφει: «Σταματήστε κάθε σύνδεση με τον αμερικανικό στρατό». Στις σκάλες, υπάρχει πλήθος φοιτητών. Ανάμεσά τους, με κοστούμι και γραβάτα, στέκεται ο αντιπρύτανης, Ασα Μπριγκς, ο οποίος διαφωνεί μαζί τους και συζητά τα παγκόσμια ζητήματα. Χωρίς να αφήνεται σε ρομαντικές ιδεοληψίες, πάλεψε σθεναρά για να επηρεάσει την κοινή γνώμη, μια πρόκληση που θεώρησε ακόμη πιο περίπλοκη λόγω της προτίμησης των μέσων ενημέρωσης στις αφηγήσεις περί συγκρούσεων στην πανεπιστημιούπολη και του γεγονότος ότι –όπως το έθεσε– ορισμένες από τις απόψεις που εκφράζονται σε κάθε πανεπιστήμιο είναι βέβαιο ότι «θα προσβάλουν εκείνους που είναι στενόμυαλοι».
Δευτέρα 22 Απριλίου, 1.30 μ.μ.
Ενώνομαι με τους συναδέλφους που κατευθύνονται προς την πανεπιστημιούπολη. Είμαστε τόσο πολλοί, που χρειάζεται να κάνουμε ουρά για να μπούμε από την πύλη της 117ης οδού. Ενώ περιμένουμε, ένας άνδρας περνάει κολλώντας τη φωτογραφική μηχανή του στα πρόσωπά μας, υποθέτοντας ότι υποστηρίζουμε τη Χαμάς. Μόλις μπαίνω μέσα, εντάσσομαι στο πλήθος των καθηγητών που έχουν συγκεντρωθεί στα σκαλιά – αρκετές εκατοντάδες φοιτητές βρίσκονται από κάτω. Μαζί ακούμε τους ομιλητές. Ενας από αυτούς θέτει μια ερώτηση που με αγγίζει: Γιατί η πρόεδρος του πανεπιστημίου μας δεν κατάφερε να μεταδώσει την υπερηφάνεια που νιώθουμε για το πανεπιστήμιο και τους φοιτητές μας;
Πηγή: The Financial Times, Mark Mazower, The week that shook Columbia, 27.04.2024, Used under license from the Financial Times.
Δεύτερο Μέρος
Κυριακή 28 Απριλίου, 11.30 π.μ.
Ανεβαίνω την 116η οδό προς την πανεπιστημιούπολη. Επικρατεί ησυχία, σαν να μη συνέβησαν ποτέ οι διαμαρτυρίες της προηγούμενης εβδομάδας. ∆εν υπάρχουν περιπολικά. Κάποιοι δημοσιογράφοι πιάνουν πόστο στη διαχωριστική νησίδα της Μπρόντγουεϊ. Εξω από τις πύλες βρίσκεται μια μικρή ομάδα ορθόδοξων Εβραίων, με γούνινα καπέλα. Κρατούν πλακάτ που καταγγέλλουν τον σιωνισμό. Ενα τηλεοπτικό συνεργείο παίρνει συνέντευξη σε έναν από αυτούς. Μόνο στη Νέα Υόρκη.
Δευτέρα 29 Απριλίου, 2 μ.μ.
Μπαίνω από την πύλη της 117ης οδού για το τελευταίο μάθημα του εξαμήνου. Η πανεπιστημιούπολη είναι ήσυχη. Συναντάς αποφοίτους με την τήβεννο ή άλλους που κάνουν ηλιοθεραπεία κάτω από τα δέντρα. Ενας σωματώδης άντρας της Allied Universal Security Services βγαίνει από τη Low Library. Αυτό μοιάζει κακός οιωνός. Διαβάζουμε την υπέροχη «Ζωή του Ανρί Μπρυλάρ» του Σταντάλ. Υστερα, περιπλανιέμαι, κατηφορίζοντας τα σκαλιά της Low Library. Η διοίκηση του πανεπιστημίου έχει απευθύνει τελεσίγραφο στους φοιτητές: Απομακρυνθείτε από το γκαζόν μέχρι τις 2 το μεσημέρι, διαφορετικά κινδυνεύετε με αποβολή ή και χειρότερα. Υπάρχει μεγάλη αγωνία και περιέργεια για το τι θα συμβεί.
Εχουμε συνείδηση του απίστευτου παραλληλισμού του 1968 με αυτό που συμβαίνει τώρα. Τι μαθαίνω; Πρώτον, οι μνήμες του ’68 στοιχειώνουν ακόμη το Κολούμπια. Δεύτερον, οι φοιτητές είχαν δίκιο στα μεγάλα ζητήματα. Τρίτον, οι διαμαρτυρίες ενίσχυσαν τη Δεξιά σε εθνικό επίπεδο και υπονόμευσαν τους Δημοκρατικούς. Και τέταρτον, η Δεξιά στις ΗΠΑ, σήμερα, είναι πιο ακραία από τότε και επιθυμεί έναν πολιτιστικό πόλεμο.
Πίσω από την κατασκήνωση, ένα πλήθος ακούει ένα φοιτητή με σορτσάκι και καφίγια που βρίσκεται σκαρφαλωμένος στο ηλιακό ρολόι. Κάνω κύκλο γύρω από το γκαζόν για να φτάσω στη βιβλιοθήκη, που βρίσκεται απέναντι. Εξω από την είσοδο της κατασκήνωσης, βρίσκονται συνάδελφοί μου με αντανακλαστικά γιλέκα που έχουν έρθει για να προστατεύσουν τους διαδηλωτές σε περίπτωση επέμβασης της αστυνομίας.
Δευτέρα 29 Απριλίου, 4.45 μ.μ.
Η προθεσμία των 2 μ.μ. έχει παρέλθει χωρίς επεισόδια. Επιστρέφω στην πανεπιστημιούπολη για μια συζήτηση σχετικά με τις διαδηλώσεις του 1968. Το Τμήμα Ιστορίας την έχει προγραμματίσει εδώ και μήνες. Εχουμε συνείδηση του απίστευτου παραλληλισμού με αυτό που συμβαίνει τώρα. Τι μαθαίνω; Πρώτον, οι μνήμες του ’68 στοιχειώνουν ακόμη το Κολούμπια. Δεύτερον, οι φοιτητές είχαν δίκιο στα μεγάλα ζητήματα. Τρίτον, οι διαμαρτυρίες ενίσχυσαν τη Δεξιά σε εθνικό επίπεδο και υπονόμευσαν τους Δημοκρατικούς. Και τέταρτον, η Δεξιά στις ΗΠΑ, σήμερα, είναι πιο ακραία από τότε και επιθυμεί έναν πολιτιστικό πόλεμο.
Αφού τελειώνουμε, διαπιστώνω ότι η κατασκήνωση είναι ακόμη εκεί. Δεκάδες μικροσκοπικές ισραηλινές σημαίες έχουν φυτρώσει στο γκαζόν του κέντρου της πανεπιστημιούπολης, και, σε έναν πέτρινο τοίχο, έχουν τοποθετηθεί φωτογραφίες των ομήρων που κρατούνται από τη Χαμάς. Υπάρχει ακόμη κόσμος που περιφέρεται γύρω από την κατασκήνωση, αλλά κάποιοι φοιτητές αρχίζουν να μαζεύουν τα πράγματά τους και να φεύγουν.
Τρίτη 30 Απριλίου, 4.45 π.μ.
Ξυπνάω και πληροφορούμαι ότι διαδηλωτές έχουν καταλάβει το κτίριο Χάμιλτον. Ενας φίλος στέλνει πλάνα όπου φαίνονται μαυροντυμένες φιγούρες να μπαίνουν στην πανεπιστημιούπολη από το παράθυρο ενός κοιτώνα στην 114η οδό. Από όσα έχω δει και ακούσει στην πανεπιστημιούπολη, η πλειονότητα των φοιτητών και των καθηγητών εδώ δεν βλέπει κάτι κακό σε μια ειρηνική διαμαρτυρία στο γκαζόν, όσο άβολη και αν κρίνεται. Λιγότεροι είναι εκείνοι που υποστηρίζουν την κατάληψη ενός κτιρίου, την αναστάτωση που προκαλεί αυτό και τον βίαιο τρόπο με τον οποίο συνέβη. Εκτιμώ πως θα κληθεί ξανά η αστυνομία.
Τρίτη 30 Απριλίου, 3 μ.μ.
Συναντιόμαστε εκτός πανεπιστημιούπολης για τις παρουσιάσεις των φοιτητών για το τέλος του εξαμήνου. Είναι το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε, καθώς η πανεπιστημιούπολη είναι αποκλεισμένη. Κάποιοι παρουσιάζουν τις εργασίες τους σε έναν κήπο κάτω από μια κερασιά. Είναι μια υπέροχη μέρα. Οι φωνές τους, όμως, πνίγονται από τον ήχο των ελικοπτέρων πάνω από το κεφάλι μας.
Τρίτη 30 Απριλίου, 7.45 μ.μ.
Επιστρέφοντας από το κέντρο της πόλης, βγαίνω από τον σταθμό του μετρό της 110ης οδού και διαπιστώνω ότι η αστυνομία έχει αποκλείσει την Μπρόντγουεϊ. Αστυνομικοί, ευγενικοί και χαλαροί, στέκονται σε κάθε διασταύρωση. Είναι μια ζεστή βραδιά, σαν καλοκαιρινή. Δεκάδες φοιτητές τριγυρνούν εκεί γύρω, πολλοί από αυτούς αποκλεισμένοι από τους κοιτώνες τους. Κάποιοι στέκονται και φωνάζουν συνθήματα. Η 116η οδός είναι κλειστή και κανείς δεν μπορεί να μπει στην πανεπιστημιούπολη. Στέκομαι στο τέρμα της 115ης οδού, μαζί με πολλούς άλλους, σε ένα μεταλλικό οδόφραγμα προσπαθώντας να δω μέσα από τις πύλες που βρίσκονται απέναντι. Στην Μπρόντγουεϊ, έχει διακοπεί η κυκλοφορία. Τα τρένα δεν σταματούν στην 116η οδό. Νομίζω ότι ακούω τα συνθήματα των διαδηλωτών που βρίσκονται μέσα, αλλά δεν είμαι σίγουρος. Ενας αστυνομικός λέει σε έναν άλλον: «Δεν πάμε [μέσα] ακόμη. Περιμένουμε κάποιον από το κολέγιο». Είναι φανερό ότι ετοιμάζεται κάποια επιχείρηση, προφανώς για να εκκενωθεί το κτίριο Χάμιλτον. Οι περισσότεροι από τους φοιτητές με τους οποίους μιλάω λένε ότι εκεί ξεπεράστηκε ένα όριο. Είναι όμως ενδιαφέρον ότι δεν κατηγορούν ιδιαίτερα όσους βρίσκονται μέσα – όλοι είναι αναστατωμένοι που βλέπουν το πανεπιστήμιο να γίνεται για δεύτερη φορά τόπος αστυνομικής επιχείρησης και κανείς με τον οποίο μιλάω δεν έχει να πει καλή κουβέντα για την ηγεσία του πανεπιστημίου. Για την ακρίβεια, ούτε καν η αστυνομία. Ενας από αυτούς λέει σε ένα φίλο μου: «Είναι μόνο καμιά εικοσαριά εκεί μέσα». Σαν να θέλει να πει, προς τι όλη αυτή η φασαρία.
Τρίτη 30 Απριλίου, 9.30 μ.μ.
Πρωτοφανείς σκηνές εκτυλίσσονται στις οθόνες μας. Η πανεπιστημιούπολη κλείνει. Οι κάμερες δείχνουν μια ομάδα αστυνομικών να εισέρχεται στον δεύτερο όροφο του κτιρίου Χάμιλτον, από τη λεωφόρο Αμστερνταμ, μέσω μιας κινητής ράμπας. Υποθέτω ότι η μεγαλύτερη δύναμη μπαίνει, όπως την περασμένη εβδομάδα, από τις πύλες της 114ης οδού. Οι επαγγελματίες δημοσιογράφοι δεν έχουν την παραμικρή ιδέα τι συμβαίνει. Η καλύτερη κάλυψη προέρχεται από τους φοιτητές της εφημερίδας και του πανεπιστημιακού ραδιοφωνικού σταθμού, τους οποίους όμως έχουν απειλήσει με σύλληψη αν βρεθούν στην πανεπιστημιούπολη. Γύρω από την πανεπιστημιούπολη μεγάλα πλήθη στέκονται και παρακολουθούν. Ο κόσμος είναι πολύ αναστατωμένος. Σε μία ώρα, περίπου, τελειώνει η επιχείρηση και οι συλληφθέντες φοιτητές έχουν απομακρυνθεί. Αρχίζει να βρέχει και οι δρόμοι ησυχάζουν.
Τετάρτη 1η Μαΐου, 10.30 π.μ.
Είναι ένα ήσυχο πρωινό χωρίς συνθήματα και χωρίς ελικόπτερα από πάνω μας. Μας ενημερώνουν ότι πρέπει όλοι να μείνουμε εκτός πανεπιστημιούπολης σήμερα. Κάνω τις δουλειές μου μέσω Zoom. Οι φοιτητές είναι έξαλλοι και αρκετοί είναι βαθιά αναστατωμένοι. Ενας μού λέει ότι αισθάνονται πως οι καθηγητές τους ήταν στο πλευρό τους, αλλά οι διοικητικοί υπάλληλοι εναντίον τους. Μια φοιτήτρια νιώθει ενοχές που δεν ήταν μαζί με τους διαδηλωτές. Ενας άλλος αναρωτιέται πώς μπόρεσαν να απαγορεύσουν την πρόσβαση στη βιβλιοθήκη όταν όλοι υποτίθεται ότι θα έγραφαν τις εργασίες του εξαμήνου τους. Δεν έχω συναντήσει ακόμη φοιτητή που να έχει να πει μια καλή κουβέντα για την ηγεσία του πανεπιστημίου.
Τετάρτη 1η Μαΐου, 11.12 π.μ.
Η πρόεδρος του πανεπιστημίου, Μινούς Σαφίκ, στέλνει ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στο οποίο εξηγεί γιατί κάλεσε την αστυνομία και ότι προσβλέπει σε μια εποχή όπου, σύμφωνα με τα λόγια της, το Κολούμπια θα μπορεί να πρωτοστατήσει σε ένα νέο πνεύμα που «θα μας κάνει το επίκεντρο, όχι μόνο διαμαρτυριών, αλλά και λύσεων στα προβλήματα του κόσμου». Μα, αυτό δεν πιστεύουν οι διαδηλωτές φοιτητές ότι κάνουν; Οτι λύνουν ένα παγκόσμιο πρόβλημα; Στην Μπρόντγουεϊ, η αστυνομία φυλάει κάθε είσοδο. Κανείς δεν μπαίνει, ούτε βγαίνει. Η πανεπιστημιούπολη είναι απόκοσμα άδεια. Ο μόνος ήχος που ακούγεται είναι από τους εργάτες που στήνουν τις τέντες για την τελετή αποφοίτησης. Τα πανεπιστήμια υποτίθεται ότι είναι χώροι μάθησης. Αναρωτιέμαι, η πρόεδρός μας τι έχει μάθει;
Ο Μαρκ Μαζάουερ διδάσκει Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια από το 2004.
