Μπορεί ο πόλεμος στη Γάζα να βυθίσει τους ∆ημοκρατικούς το 2024, όπως συνέβη με τον πόλεμο στο Βιετνάμ το 1968; Εντάσσονται οι φοιτητικές διαδηλώσεις των περασμένων μηνών στην ευγενή αμερικανική παράδοση της πολιτικής ανυπακοής, που χρονολογείται από την εποχή του Χένρι Ντέιβιντ Θορό, πριν από 175 χρόνια, ή είναι έκφραση ανιστόρητου ακτιβισμού με έντονη σκιά αντισημιτισμού;
Ο αντίλαλος του ’68 ήχησε πιο έντονα αυτή την εβδομάδα, με την επέμβαση της αστυνομίας στην πανεπιστημιούπολη του Κολούμπια στη Νέα Υόρκη, στην 56η επέτειο αντίστοιχης (αν και κατά πολύ βιαιότερης) ενέργειας εναντίον φοιτητών που διαδήλωναν κατά της αμερικανικής εμπλοκής στο Βιετνάμ.
Η επέμβαση της αστυνομίας έγινε μετά την απόπειρα των φοιτητών να καταλάβουν το κτίριο Χάμιλτον του πανεπιστημίου και να εντείνουν τις πιέσεις τους προς τη διοίκησή του να διαρρήξει τους οικονομικούς και ακαδημαϊκούς δεσμούς του με το Ισραήλ, και να διακόψει τη συνεργασία του με εταιρείες που δραστηριοποιούνται στη χώρα. Ηταν η κατάληξη ενός δεκαπενθημέρου αυξανόμενης έντασης στο campus του Κολούμπια, με εκατοντάδες συλλήψεις φιλοπαλαιστινίων φοιτητών και ακτιβιστών.
Το βράδυ της Τρίτης σημειώθηκαν βίαιες συγκρούσεις μεταξύ φιλοπαλαιστινίων διαδηλωτών και υποστηρικτών του Ισραήλ στο UCLA. Υπήρξε κι εκεί επέμβαση της αστυνομίας, η οποία το πρωί της Πέμπτης εκκένωσε τον καταυλισμό που είχε στηθεί στην πανεπιστημιούπολη.
Την ίδια ημέρα, ο πρόεδρος Μπάιντεν πήρε για πρώτη φορά κατηγορηματική θέση, λέγοντας ότι «υφίσταται το δικαίωμα της διαμαρτυρίας, αλλά όχι το δικαίωμα πρόκλησης χάους». «Ο βανδαλισμός, η παράνομη είσοδος, το σπάσιμο παραθύρων, το κλείσιμο του campus, υποχρεώνοντας στην ακύρωση μαθημάτων και τελετών αποφοίτησης… τίποτε από όλα αυτά δεν αποτελεί ειρηνική διαμαρτυρία», πρόσθεσε.
Το φοιτητικό κίνημα κατά του πολέμου στη Γάζα και της αμερικανικής στήριξης στο Ισραήλ έχει διχάσει την αμερικανική κοινωνία και έχει συγκεντρώσει το ενδιαφέρον πολλών πέρα από το αμερικανικά σύνορα. Αναδεικνύει σειρά ζωτικών ζητημάτων, από την ελευθερία του λόγου, τη φύση και τα όρια του ακτιβισμού, το νόημα του αντισημιτισμού και τη θεσμική κρίση των αμερικανικών πανεπιστημίων.
Πολλοί φοιτητές και απόφοιτοι εβραϊκής καταγωγής διατείνονται πως οι διαδηλώσεις έχουν αντισημιτικό χαρακτήρα και έχουν δημιουργήσει ένα κλίμα φόβου για τα εβραϊκά μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας. Οι διοικήσεις των ιδρυμάτων έχουν υποστεί σφοδρή κριτική από Ρεπουμπλικανούς στο Κογκρέσο για την απροθυμία τους να καταστείλουν τις διαδηλώσεις, με το επιχείρημα ότι οι ακτιβιστές ενθαρρύνουν τη βία κατά των Εβραίων.
Μετά τις καταθέσεις των προέδρων τριών κορυφαίων πανεπιστημίων στη Βουλή των Αντιπροσώπων, τον περασμένο Δεκέμβριο, οι δύο (η Κλοντίν Γκέι του Χάρβαρντ και η Λιζ Μαγκίλ του UPenn) εξωθήθηκαν σε παραίτηση. Από την πλευρά τους, οι διαδηλωτές και οι υποστηρικτές τους ισχυρίζονται ότι τα αιτήματα καταστολής των διαδηλώσεων συνιστούν απόπειρα περιορισμού της ελευθερίας του λόγου τους και φίμωσης του κινήματος υπέρ των Παλαιστινίων.
Παράλληλα, η αναταραχή στα πανεπιστήμια αποτελεί ένδειξη της οργής των προοδευτικών ψηφοφόρων κατά της πολιτικής του Τζο Μπάιντεν στη Μέση Ανατολή, η οποία κρίνουν ότι έχει διευκολύνει το Ισραήλ να διαπράξει μαζικά εγκλήματα πολέμου κατά των Παλαιστινίων. Με τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν σκληρό ντέρμπι μεταξύ του Μπάιντεν και του Ντόναλντ Τραμπ, η επιλογή μιας έστω και μικρής μερίδας των ψηφοφόρων αυτών να απόσχει από τις κάλπες μπορεί να είναι ο καταλυτικός παράγοντας που θα οδηγήσει στην ήττα των Δημοκρατικών.
Το χρονικό της κλιμάκωσης
Στο Κολούμπια, η ένταση ξεκίνησε να κλιμακώνεται στις 17 Απριλίου: ενώ η πρόεδρος του ιδρύματος, Μινούς Σαφίκ, βρισκόταν στη Ουάσιγκτον για να καταθέσει στο Κογκρέσο για το ζήτημα του αντισημιτισμού στα αμερικανικά πανεπιστήμια, οι διαδηλωτές έστησαν έναν αυτοσχέδιο καταυλισμό με σκηνές έξω από την κεντρική βιβλιοθήκη. H δρ Σαφίκ, που άρχισε τη θητεία της μόλις τρεις ημέρες πριν από την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου, σε επιστολή της προς την αστυνομία στις 18 του μηνός χαρακτήρισε τη μορφή αυτή ακτιβισμού «σαφή και άμεσο κίνδυνο» για τη λειτουργία του πανεπιστημίου, παρότι δεν είχαν σημειωθεί περιστατικά βίας. Εκείνο το βράδυ, οι αστυνομικές δυνάμεις εισήλθαν στο campus και διέλυσαν τον καταυλισμό, προχωρώντας σε περισσότερες από 100 συλλήψεις.
Σχεδόν αμέσως, ωστόσο, ανεγέρθηκε νέος καταυλισμός σε παρακείμενο σημείο. Ταυτόχρονα, η επέμβαση της αστυνομίας προκάλεσε ένα κίνημα αλληλεγγύης προς τους συλληφθέντες, με αντίστοιχους καταυλισμούς να φυτρώνουν σε πολλά άλλα αμερικανικά πανεπιστήμια. Στις δύο εβδομάδες έως την περασμένη Τρίτη, η αστυνομία επενέβη και προχώρησε σε συλλήψεις διαδηλωτών σε σχεδόν 20 ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης.
Στο Κολούμπια, η διοίκηση επιχείρησε να διαπραγματευθεί με τους διαδηλωτές με την ελπίδα να βρεθεί κοινός τόπος πριν από την τελετή αποφοίτησης, στα μέσα Μαΐου. Οι διαπραγματεύσεις αυτές ναυάγησαν την περασμένη Τρίτη, με την απόπειρα κατάληψης του κτιρίου Χάμιλτον από 60 διαδηλωτές και την επέμβαση της αστυνομίας που ακολούθησε.
Η δύσκολη ισορροπία
Την περασμένη Δευτέρα, αφού στήθηκαν σκηνές και στο campus του Πανεπιστημίου του Σικάγου, ο πρόεδρος του ιδρύματος, Πολ Αλιβιζάτος, έγραψε μία επιστολή προς τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας που επαινέθηκε ευρέως. Στην επιστολή του, ο Ελληνοαμερικανός χημικός επιστήμονας χαρακτήρισε την ελευθερία της έκφρασης ως «αξία που βρίσκεται στον πυρήνα της λειτουργίας» του ιδρύματος του οποίου ηγείται. «Η γενική αρχή την οποία θα τηρήσουμε είναι να παράσχουμε τον ευρύτερο δυνατό χώρο για την ελεύθερη έκφραση, ακόμη και την έκφραση απόψεων που κάποιοι βρίσκουν βαθιά προσβλητικές. Θα επέμβουμε μόνον αν η άσκηση της ελεύθερης έκφρασης εμποδίζει τη μάθηση ή την έκφραση άλλων ή αν διαταράσσει ουσιωδώς τη λειτουργία ή την ασφάλεια του πανεπιστημίου». Δεν είναι μια ισορροπία που έχουν καταφέρει να πετύχουν πολλοί από τους εμπλεκομένους στη διαχείριση της φοιτητικής κινητοποίησης. Ο πάντα νηφάλιος και διεισδυτικός Εντ Λους, αρχισυντάκτης της αμερικανικής έκδοσης των Financial Times, έγραψε την περασμένη Τετάρτη: «Στην πράξη, ενήλικοι κάθε προέλευσης –Ρεπουμπλικανοί, Δημοκρατικοί, τα ΜΜΕ και οι διοικήσεις των πανεπιστημίων– επιδεικνύουν στοιχεία υστερίας και δογματισμού τα οποία αποδοκιμάζουν στους νέους. Δεν θα έπρεπε να αποτελεί έκπληξη ότι οι διαδηλώσεις γίνονται πιο οργισμένες».
Για τον Τζορτζ Πάρκερ (γράφοντας στο Atlantic), από την άλλη, το πρόβλημα είναι η κυρίαρχη κοσμοθεωρία των φοιτητών-ακτιβιστών και (πολλών εκ) των καθηγητών τους. Η κοσμοθεωρία αυτή πηγάζει από την ιδεολογική αναταραχή που κορυφώθηκε το 1968 και που –όπως ισχυρίζεται– οδήγησε στην απόρριψη της έννοιας του φιλελεύθερου πανεπιστημίου, μιας κοινότητας αφιερωμένης στην αναζήτηση της αλήθειας, όπου κι αν αυτή οδηγήσει.
Οπως σημειώνει ο Πάρκερ: «Οι φοιτητές της εξέγερσης του ’68 έγιναν καθηγητές – ο Γερμανός ακτιβιστής Ρούντι Ντούτσκε αποκαλούσε αυτή τη στρατηγική “μακρά πορεία μέσα στους θεσμούς”– και επανέφεραν την αναθεωρητική τους σκέψη στα πανεπιστήμια που είχαν προσπαθήσει να ανατρέψουν. […] “Οι ιδέες μιας γενιάς γίνονται τα ένστικτα της επόμενης”, έγραφε ο Ντ. Χ. Λόρενς. Ιδέες που γεννήθηκαν τη δεκαετία του ’60, που στη συνέχεια τροποποιήθηκαν και έγιναν πιο σύνθετες μέσω της κριτικής θεωρίας, των μετα-αποικιοκρατικών σπουδών και της πολιτικής της ταυτότητας, είναι πλέον τόσο ευρέως διεσπαρμένες και μη αμφισβητήσιμες που έχουν γίνει τα ένστικτα των φοιτητών που κάνουν καταλήψεις στις πανεπιστημιουπόλεις τους σήμερα. Η ταυτότητα της ομάδας στην οποία ανήκεις καθορίζει τη θέση σου στην ιεραρχία της καταπίεσης. Μεταξύ του καταπιεστή και του καταπιεσμένου δεν υπάρχει χώρος για πολυπλοκότητα ή αμφισημία. Οικουμενικές αξίες, όπως η ελευθερία του λόγου και η ατομική ισότητα, απλά παρέχουν προνόμια στους ισχυρούς. Οι λέξεις αποτελούν βία. Δεν υπάρχει τίποτα προς συζήτηση».
Οι διαφορές με το Βιετνάμ
Ο Εντ Λους εξηγεί πειστικά γιατί, παρά τις επιφανειακές ομοιότητες, πολιτικά το 2024 δεν είναι 1968. Τότε, «οι Δημοκρατικοί ήταν βαθιά διχασμένοι για το Βιετνάμ», όπου σκοτώνονταν Αμερικανοί στρατιώτες. Τώρα, ο Τζο Μπάιντεν, παρά την αγανάκτηση της αριστερής πτέρυγας του κόμματος για τη μη ρήξη του με τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου, είναι «η ομόφωνη επιλογή του κόμματός του», ενώ στη Γάζα δεν υπηρετούν Αμερικανοί στρατιώτες.
Ο αρθρογράφος των Financial Times δεν θεωρεί, παράλληλα, πιθανό να επαναληφθεί το φιάσκο του συνεδρίου των Δημοκρατικών στο Σικάγο το 1968 στο φετινό συνέδριο, που επίσης θα διεξαχθεί στην «ανεμοδαρμένη πόλη». Τη χρονιά εκείνη, οι ανεπαρκώς εκπαιδευμένες αστυνομικές δυνάμεις υπό την αυταρχική καθοδήγηση του δημάρχου Ντέιλι συγκρούστηκαν βίαια στους δρόμους με τους διαδηλωτές, με τα επεισόδια να επισκιάζουν πλήρως την επισημοποίηση της υποψηφιότητας του Χιούμπερτ Χάμφρεϊ για την προεδρία (ο Χάμφρεϊ ηττήθηκε τελικά, οριακά, τον Νοέμβριο από τον Ρίτσαρντ Νίξον).
Ο Ντέιβιντ Φραμ, πρώην λογογράφος του Τζορτζ Ουόκερ Μπους και νυν αρθρογράφος του περιοδικού Atlantic, στο πιο πρόσφατο άρθρο του τόνισε ότι το σωστό ιστορικό προηγούμενο είναι το 2004, όταν διαδηλωτές κατά του πολέμου στο Ιράκ συνέρρευσαν στη Νέα Υόρκη για να διαταράξουν τη διεξαγωγή του συνεδρίου των Ρεπουμπλικανών. Οπως αναφέρει, έως και 200.000 άτομα συμμετείχαν στις διαδηλώσεις και έγιναν γύρω στις 1.800 συλλήψεις: «Το συνέδριο όμως διεξήχθη ακριβώς όπως είχε προγραμματιστεί. Ο πρόεδρος Τζορτζ Μπους έλαβε εκ νέου το χρίσμα και στη συνέχεια κέρδισε την επανεκλογή του».
Η μικρή πιθανότητα να επαναληφθούν στο Σικάγο τα επεισόδια του 1968 δεν συνεπάγεται ότι ο Μπάιντεν δεν έχει λόγο να ανησυχεί για τις διαδηλώσεις. Το φυσικό του ένστικτο, όπως φάνηκε και από τη στάση του το 2020 απέναντι στο προοδευτικό κίνημα κατά της αστυνομίας (defund the police) μετά τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ, είναι να υπερασπίζεται τον νόμο και την τάξη, και να αποδοκιμάζει τις ακραίες μορφές ακτιβισμού. Είναι μια στάση που τον βοήθησε εκλογικά πριν από τέσσερα χρόνια, δυσχεραίνοντας την προσπάθεια των Ρεπουμπλικανών να τον εμφανίσουν ως όμηρο της αριστερής πτέρυγας των Δημοκρατικών.
Δημοσκόπηση
Η πολιτική στήριξης του Ισραήλ, ωστόσο, αναμφίβολα του έχει κοστίσει την υποστήριξη αρκετών νέων προοδευτικών ψηφοφόρων. Σύμφωνα με δημοσκόπηση του Harvard Institute of Politics, την οποία διεξήγαγε ειδικός στη σφυγμομέτρηση των νέων, πέντε στους έξι ψηφοφόρους κάτω των 30 τάσσονται υπέρ της μόνιμης κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα.
Το 2020, σύμφωνα με τα exit polls, ο Μπάιντεν επικράτησε του Τραμπ μεταξύ ψηφοφόρων ηλικίας 18-29 ετών κατά 60%-36%. Οι δημοσκοπήσεις φέτος, παρότι διαφέρουν πολύ μεταξύ τους, δείχνουν ότι η ψαλίδα αυτή έχει κλείσει, ενώ ορισμένες (π.χ. αυτή του NBC News τον Απρίλιο) δίνουν προβάδισμα στον Τραμπ.
Ο πόλεμος στη Γάζα, πάντως, απέχει από το να είναι η άμεση προτεραιότητα των νέων. Σύμφωνα με την ίδια δημοσκόπηση του Harvard Institute of Politics, μόνο το 2% των ψηφοφόρων κάτω των 30 τον τοποθετεί στην κορυφή των θεμάτων που τους ανησυχούν, έναντι πολύ υψηλότερων ποσοστών για την οικονομία, τον πληθωρισμό και το μεταναστευτικό.
Ο χάρτης του αναβρασμού
Τα κόκκινα σημεία στον χάρτη αποτυπώνουν τις εστίες ταραχών στα πανεπιστήμια της αμερικανικής επικράτειας. Οι διαδηλώσεις πύκνωσαν μετά τις συλλήψεις φοιτητών στο Κολούμπια στις 18 Απριλίου. Υπολογίζεται ότι σημειώθηκαν τουλάχιστον 400 δια-δηλώσεις στις ημέρες που ακολούθησαν. Σύμφωνα με στοιχεία του Crowd Counting Consortium, στο ένα τρίτο των διαδηλώσεων επενέβη η αστυνομία.
2 χιλιάδες
συλλήψεις υπολογίζεται ότι είχαν γίνει μέχρι την Παρασκευγή στις διαδηλώσεις για τον πόλεμο στη Γάζα. Οι κινητοποιήσεις είχαν εξαπλωθεί σε τουλάχιστον 40 πανεπιστήμια σε όλη την αμερικανική επικράτεια.
