Ολοι μας έχουμε κατά καιρούς νιώσει μοναξιά – φέρ’ ειπείν αφότου αλλάξαμε σχολείο, πόλη, εργασιακό περιβάλλον, αλλά και μετά την απώλεια ενός συγγενούς, συντρόφου ή φίλου. Αρκετοί άνθρωποι ωστόσο δεν βιώνουν τη μοναξιά παροδικά και ως απότοκο απότομων αλλαγών, αλλά ως μια χρόνια κατάσταση. «Μπορεί να γίνει στοιχείο της προσωπικότητάς μας, ένα με το είναι μας», εξηγεί η δρ Ελεν Λι, αναπληρώτρια καθηγήτρια Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, στο Σαν Ντιέγκο. «Αυτό το επίμονο συναίσθημα αρχίζει έπειτα να καθορίζει τη συμπεριφορά μας».
Ερευνες επί ερευνών έχουν πλέον αποδείξει πως αυτό το είδος της «μοναξιάς διαρκείας» είναι όχι μόνο επιβλαβές για την υγεία μας, αλλά μπορεί να αλλάξει μέχρι και τον εγκέφαλό μας με τρόπο που αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης νευροεκφυλιστικών ασθενειών.
Αλλαγές
Οι άνθρωποι εξελίχθηκαν κι έγιναν ένα κοινωνικό είδος, πιθανότατα επειδή οι (προ)ιστορικοί μας πρόγονοι διέτρεχαν τεράστιο κίνδυνο ζώντας μόνοι. Ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι το ακανθώδες αίσθημα της μοναξιάς προέκυψε πριν από εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια ως ένα είδος σήματος που μας παρακινεί να ψάξουμε γρήγορα για συντροφιά.
Με τη χρόνια μοναξιά, αυτό το είδος, η αγχώδης αντίδραση μπορεί να καταστεί επιβλαβής για εμάς, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που ο φόβος μπορεί να μετατραπεί από μια σωτήρια αντίδραση σε μια μόνιμη ψυχική πάθηση. «Τα μικρά, παροδικά επεισόδια κρίσεων μοναξιάς πραγματικά κινητοποιούν τους ανθρώπους να αναζητήσουν κοινωνικές συνδέσεις», δήλωσε η Ανα Φίνλεϊ, μεταδιδακτορική ερευνήτρια με ειδίκευση στη γήρανση, στο Πανεπιστήμιο του Ουισκόνσιν. «Ομως στα χρόνια επεισόδια μοναξιάς αυτό στρέφεται τελικά εναντίον μας», καθώς οι άνθρωποι αρχίζουν να αισθάνονται αποκλεισμένοι, γεγονός που τους οδηγεί να αισθάνονται δυσαρέσκεια ή και φόβο απέναντι στις κοινωνικές επαφές.
Οι έρευνες δείχνουν πως οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν χρόνια μοναξιά είναι υπερευαίσθητοι σε αρνητικές λέξεις σχετικά με την κοινωνική ζωή, όπως «απόρριψη» και «δυσάρεστος», ακόμη και σε εκφράσεις του προσώπου που δείχνουν αρνητικά συναισθήματα. Επιπλέον αντιδρούν με δυσθυμία σε φωτογραφίες αγνώστων που βρίσκονται σε ευχάριστες κοινωνικές εκδηλώσεις και πιστεύουν πως τέτοιου είδους δραστηριότητες δεν είναι σε θέση να κάνουν τους ίδιους να περάσουν καλά.
Σε νευρολογικό επίπεδο, η χρόνια μοναξιά συνδέεται με αλλαγές στις περιοχές του εγκεφάλου που παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της «κοινωνικής ευφυΐας», της αυτοσυνείδησης και της διαχείρισης των συναισθημάτων. Αν και οι επιστήμονες δεν μπορούν να πουν με σιγουριά πως ένα υποκειμενικό συναίσθημα μπορεί να προκαλέσει ζημιές σε τόσο ζωτικό επίπεδο, ξέρουν όμως ότι μπορεί να πυροδοτήσει αντιδράσεις που ενεργοποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα με τρόπο που αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης φλεγμονών. Επιπλέον, οι επιστήμονες έχουν από καιρό συσχετίσει τη μοναξιά με τη νόσο Αλτσχάιμερ και άλλους τύπους άνοιας. Μια έρευνα που δημοσιεύθηκε πέρυσι υπαινίσσεται επίσης πως η μοναξιά μπορεί να συνδέεται και με τη νόσο Πάρκινσον.
Αντιμετώπιση
Μία από τις πιο κοινές λύσεις είναι και η πιο προφανής: προσπαθήστε να κάνετε νέους φίλους. Ομαδικά αθλήματα, τέχνη, εθελοντισμός, οτιδήποτε σας κάνει να βρίσκεστε σε χώρους με άλλους ανθρώπους, με τους οποίους μοιράζεστε ένα κοινό ενδιαφέρον και βοηθούν να χτιστεί μια «κοινή ταυτότητα».
Ο άλλος παράγων της εξίσωσης είναι η καλλιέργεια κοινωνικών συμπεριφορών και μοτίβων σκέψης μέσα από τη «δεύτερη φύση» μας, τη συνήθεια. Ζητώντας την ενδεδειγμένη βοήθεια, το άτομο μπορεί να φτάσει στη ρίζα του προβλήματος εντοπίζοντας τι είναι αυτό που το δυσκολεύει να δημιουργήσει επαφές και προσπαθώντας να το επεξεργαστεί.
