Μέχρι χθες, ο Τζο Μπάιντεν εθεωρείτο ο πιο φιλοϊσραηλινός πρόεδρος των ΗΠΑ από την εποχή του Χάρι Τρούμαν, ο οποίος έσπευσε να αναγνωρίσει το εβραϊκό κράτος στις 14 Μαΐου του 1948, μόλις 11 λεπτά μετά τη μονομερή διακήρυξη ανεξαρτησίας από τον Νταβίντ Μπεν-Γκουριόν.
Τίποτα δεν στάθηκε ικανό να κλονίσει την απόλυτη στήριξη του Ισραήλ από την Ουάσιγκτον στον φρικτό πόλεμο της Γάζας. Ούτε οι εκατόμβες νεκρών, ούτε οι επιδρομές σε νοσοκομεία, ούτε η προκλητική επίθεση στην ιρανική πρεσβεία της Δαμασκού, που έφερε επί θύραις τον κίνδυνο περιφερειακού πολέμου, εμπόδισαν το Κογκρέσο να εγκρίνει στις 20 Απριλίου ογκώδες πακέτο πρόσθετης στρατιωτικής βοήθειας στους Ισραηλινούς, ύψους 26,38 δισ. δολαρίων. Ο,τι είχε να πει ο Μπάιντεν στον Μπέντζαμιν Νετανιάχου το έλεγε κατ’ ιδίαν ή μέσω των υπουργών Εξωτερικών και Αμυνας, Αντονι Μπλίνκεν και Λόιντ Οστιν.
Σημείο καμπής
Να όμως που την Τετάρτη το βράδυ το ποτήρι ξεχείλισε για τον Αμερικανό πρόεδρο, ο οποίος, με συνέντευξή του στο CNN, γνωστοποίησε ότι αποφάσισε να ενεργοποιήσει τον μοναδικό αποτελεσματικό μοχλό άσκησης πίεσης στον πολύτιμο, αλλά δύστροπο σύμμαχο: τη διακοπή της αμερικανικής βοήθειας. Μέχρι στιγμής, βέβαια, μιλάμε για αναστολή μικρού μέρους της συνολικής βοήθειας (αφορά βόμβες ακριβείας και βλήματα πυροβολικού, που θερίζουν εδώ και μήνες τους Παλαιστινίους της Γάζας), αλλά το πολιτικό μήνυμα είχε σταλεί και η απειλή ακόμη δραστικότερων μέτρων έμεινε να αιωρείται στην ατμόσφαιρα.
Πολλοί θυμήθηκαν το προηγούμενο του 1991, όταν ο Τζορτζ Μπους ο πρεσβύτερος, στο ζενίθ της διεθνούς ισχύος του μετά την ήττα του Σαντάμ Χουσεΐν στον πόλεμο του Κόλπου και την απόσυρση του Ιράκ από το Κουβέιτ, έβαλε μπροστά τη διάσκεψη της Μαδρίτης με προοπτική την επίλυση του Παλαιστινιακού στη βάση των δύο κρατών. Εκείνη την εποχή, η δεξιά κυβέρνηση του Ισραήλ υπό τον Γιτζάκ Σαμίρ ζητούσε από τις ΗΠΑ εγγυήσεις δανείων ύψους 30 δισ. δολαρίων για να καλύψει τις μεγάλες δημοσιονομικές τρύπες που γέννησε το μεταναστευτικό κύμα εκατοντάδων χιλιάδων Εβραίων από πρώην σοβιετικές δημοκρατίες. Ο Μπους συμφώνησε, αλλά έθεσε όρο στον Σαμίρ να μην πάει ούτε ένα δολάριο της βοήθειας σε ισραηλινούς εποικισμούς, κάτι που θα τίναζε τη Μαδρίτη στον αέρα. Οι Ισραηλινοί τα στύλωσαν, η κόντρα κράτησε 120 ημέρες, αλλά στο τέλος υπερίσχυσε ο πλανητάρχης.
Της μεταστροφής Μπάιντεν είχε προηγηθεί ένα διήμερο θεαματικών εξελίξεων στο Κάιρο και στη Ράφα. Τη Δευτέρα, η Χαμάς ανακοίνωσε ότι αποδέχεται το σχέδιο εκεχειρίας των μεσολαβητών, που έφερε τη σφραγίδα του διευθυντή της CIA, Γουίλιαμ Μπερνς, άμεσα εμπλεκομένου στις διαβουλεύσεις του Καΐρου με προσωπική εντολή του Μπάιντεν. Ωστόσο, το Ισραήλ απέρριψε την πρόταση επικαλούμενο τροποποιήσεις της Χαμάς σε προγενέστερο σχέδιο και την επομένη εισέβαλε στη Ράφα, τελευταία πόλη της Γάζας υπό παλαιστινιακό έλεγχο, στα σύνορα με την Αίγυπτο, παρά τις επανειλημμένες ρητές προειδοποιήσεις της Ουάσιγκτον. Ηταν αυτό που οι Αμερικανοί λένε «come-to-Jesus moment» για τον Μπάιντεν, η στιγμή της ξαφνικής συνειδητοποίησης ότι κάτι πρέπει να αλλάξει δραματικά.
Ο κίνδυνος
Η κυβέρνηση των ΗΠΑ φοβάται, με το δίκιο της, ότι μια μαζική εισβολή του ισραηλινού στρατού στη Ράφα θα προκαλέσει ανθρωπιστική καταστροφή σε ακόμη μεγαλύτερη κλίμακα και κύμα εξόδου εκατοντάδων χιλιάδων πανικόβλητων Παλαιστινίων προς το Σινά, διακινδυνεύοντας τη συμφωνία ειρήνης του 1979 μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ.
Οταν γράφονταν αυτές οι γραμμές, ο ισραηλινός στρατός δεν είχε ακόμη μπει στον αστικό ιστό της Ράφας, με τις συγκρούσεις να περιορίζονται στα περίχωρα. Ωστόσο και μόνο το γεγονός ότι κατέλαβε τη μεθοριακή ζώνη με την Αίγυπτο, δημιούργησε μια νέα, εκρηκτική πραγματικότητα.
Ο Νετανιάχου επείγεται να εισβάλει στη Ράφα όχι τόσο για να εξουδετερώσει τα «τέσσερα τάγματα της Χαμάς», όσο για να ελέγξει τα υπόγεια τούνελ που συνδέουν τη νότια Γάζα με την Αίγυπτο.
Ακόμη περισσότερο, που οι Ισραηλινοί έθεσαν υπό τον έλεγχό τους και τον Διάδρομο της Φιλαδέλφειας, μια στενή λωρίδα γης μήκους 14 χιλιομέτρων και πλάτους 100 μέτρων, που κινείται παράλληλα προς το σύνορο, από το ισραηλινό φυλάκιο του Κερέμ Σαλόμ μέχρι τη Μεσόγειο. Η εν λόγω ουδέτερη ζώνη δημιουργήθηκε βάσει της ειρηνευτικής συνθήκης του Καμπ Ντέιβιντ, το 1979, και παραδόθηκε στον έλεγχο της Αιγύπτου το 2005, όταν οι Ισραηλινοί αποχώρησαν από τη Γάζα. Η παραβίαση του υφιστάμενου καθεστώτος εκθέτει τον Αιγύπτιο πρόεδρο Αμπντέλ Φατάχ Σίσι ως συνένοχο των Ισραηλινών, ενώ τα σενάρια που κυκλοφόρησαν για παράδοσή της σε αμερικανική ιδιωτική εταιρεία ασφαλείας μάλλον δεν θα καταπραΰνουν τα πνεύματα.
Τι οδήγησε, όμως, τον Νετανιάχου στην απόφαση να πάρει το μεγάλο ρίσκο της ρήξης με τον Μπάιντεν; Τα όσα ακούστηκαν και γράφτηκαν για αντιρρήσεις σχετικά με τον αριθμό των Ισραηλινών ομήρων που θα απελευθερώνονταν ή για το αν θα περιληφθεί σε αυτούς ο φυλακισμένος ηγέτης της δεύτερης Ιντιφάντα –και για πολλούς ιδανικός αυριανός ηγέτης της Παλαιστινιακής Αρχής– Μαρουάν Μπαργούτι μπορεί να έχουν κάποια βάση, αλλά μάλλον δεν ήταν οι καθοριστικοί παράγοντες.
Οπλά και καύσιμα
Από στρατιωτική άποψη, ο Νετανιάχου επείγεται να εισβάλει στη Ράφα όχι τόσο για να εξουδετερώσει τα «τέσσερα τάγματα της Χαμάς», που επικαλείται συνέχεια, όσο για να ελέγξει τα υπόγεια τούνελ που συνδέουν τη Ράφα με την Αίγυπτο και, κατά το Ισραήλ, εξασφαλίζουν την τροφοδοσία της Χαμάς με όπλα και καύσιμα.
Από πολιτική άποψη, ο πόλεμος είναι κάτι σαν το μαγικό ποδήλατο της πολιτικής επιβίωσης για τον Νετανιάχου: αν σταματήσει, ο αναβάτης του θα πέσει, είτε γιατί θα τον ρίξουν οι ακροδεξιοί σύμμαχοί του, όπως απειλούν, είτε γιατί θα κληθεί να πληρώσει τον ακριβό λογαριασμό για το φιάσκο της 7ης Οκτωβρίου στις εκλογές που αναπόφευκτα θα δρομολογηθούν.
Αντίστοιχα, εσωτερικά πολιτικά προβλήματα οδηγούν τον Μπάιντεν σε εντελώς αντίρροπη τροχιά, φέρνοντας πιο κοντά την προοπτική της μετωπικής σύγκρουσης. Το κύμα των καταλήψεων αλληλεγγύης στα αμερικανικά πανεπιστήμια, συμπεριλαμβανομένων εκείνων των ελίτ (Κολούμπια, Γέιλ, ΜΙΤ, Μπέρκλεϊ κ.ά.) δεν λέει να κοπάσει, ενώ οι επιδρομές δυνάμεων καταστολής δημιουργούν έκρυθμη κατάσταση, την οποία εκμεταλλεύονται οι Ρεπουμπλικανοί για να προβληθούν ως το κόμμα του νόμου και της τάξης απέναντι σε έναν άβουλο και άτολμο Μπάιντεν.
Ισκιοι του 1968
Οι Δημοκρατικοί οδεύουν προς τις εκλογές βαθιά διχασμένοι ως προς το Παλαιστινιακό (η πρόσφατη αντιπαράθεση Σάντερς – Κλίντον για τις καταλήψεις ενεργοποίησε και πάλι το μοιραίο ρήγμα του 2016), ζωντανεύοντας τις μνήμες του 1968. Τότε που ένας άλλος πόλεμος, εκείνος του Βιετνάμ, έβαλε και πάλι φωτιά στα πανεπιστήμια και δίχασε τους Δημοκρατικούς ανάμεσα στην αντιπολεμική πτέρυγα του Γιουτζίν Μακάρθι και στον συστημικό υποψήφιο Χιούμπερτ Χάμφρεϊ, ο οποίος τελικά έχασε τη μάχη από τον Ρίτσαρντ Νίξον.
Οι Δημοκρατικοί οδεύουν προς τις εκλογές βαθιά διχασμένοι ως προς το Παλαιστινιακό, ζωντανεύοντας μνήμες 1968, τότε που o πόλεμος του Βιετνάμ είχε βάλει φωτιά στα πανεπιστήμια.
Με αυτά τα δεδομένα, ο Μπάιντεν έχει κάθε λόγο να επιζητεί κατάπαυση του πυρός στη Γάζα το συντομότερο δυνατό. Ωστόσο οι συνομιλίες του Καΐρου κατέρρευσαν, με τον Νετανιάχου να δηλώνει αποφασισμένος να συνεχίσει τον πόλεμο «ακόμη και με τα νύχια μας, αν χρειαστεί» και την αγωνία για τη Ράφα και τους άμαχους Παλαιστινίους να κορυφώνεται. Το πώς θα αντιδράσει από εδώ και εμπρός ο Μπάιντεν απομένει να αποδειχθεί. Μάλλον δεν θα ξεχάσει ότι ο Σαμίρ μπορεί να υποτάχθηκε στον Μπους το 1991, λίγους μήνες αργότερα όμως πήρε την εκδίκησή του με τη βοήθεια του ισραηλινού λόμπι. Ενώ το 1988 το 38% των Αμερικανοεβραίων είχε ψηφίσει Μπους, το 1992 το ποσοστό αυτό έπεσε στο 11% και αυτός ήταν ένας από τους λόγους (όχι ο μόνος, βέβαια) που μέτρησαν στην ήττα-έκπληξη του πλανητάρχη από έναν μέχρι χθες άσημο κυβερνήτη του Αρκανσο ονόματι Μπιλ Κλίντον.
