Επιμέλεια: Δημήτρης Αθηνάκης
Είμαστε ευγνώμονες στο BBC για την ανάδειξη της υπόθεσης του Μπαρζάν Ματζίντ και παραμένουμε αποφασισμένοι να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να εξαρθρώσουμε τα εγκληματικά δίκτυα που εμπλέκονται στην παράνομη διακίνηση ανθρώπων στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου κι αν επιχειρούν».
Αυτή είναι η ανακοίνωση της Εθνικής Υπηρεσίας Εγκλημάτων (NCA) του Ηνωμένου Βασιλείου, που επιβεβαίωσε τη σύλληψη του περιώνυμου «Scorpion» στο Ιράκ, ο οποίος κατηγορείται για διακίνηση χιλιάδων παράτυπων μεταναστών από την Αγγλία στη Γαλλία και από την Τουρκία στην Ελλάδα και την Ιταλία. Το βρετανικό δίκτυο και η ρεπόρτερ Σου Μίτσελ τον αναζητούσαν για μήνες σε κάθε χώρα όπου εντοπίστηκαν ίχνη του και τελικά κατόρθωσαν να τον συναντήσουν στη Σουλεϊμανίγια του ιρακινού Κουρδιστάν.
Η έρευνα του BBC είχε ξεκινήσει μήνες πριν. Η Σου Μίτσελ και ο Ρομπ Λόρι, πρώην στρατιωτικός που πλέον εργάζεται εθελοντικά στο πεδίο του προσφυγικού, ξεκινώντας από την Αγγλία, βρέθηκαν στο Καλαί της βόρειας Γαλλίας, αργότερα στην Τουρκία και, εντέλει, τον συνάντησαν σε ένα εμπορικό κέντρο της Σουλεϊμανίγια. Το ενδιαφέρον της ρεπόρτερ και του εθελοντή για τον «Σκορπιό» είχε δύο κίνητρα: αφενός την ιστορία ενός μικρού κοριτσιού, της επτάχρονης Μαριάν, που συνάντησαν στο Καλαί και που από τύχη ζούσε, καθώς διέσχισε το Στενό της Μάγχης με διόλου αξιόπλοη φουσκωτή λέμβο, αγορασμένη από δεύτερο χέρι στο Βέλγιο· αφετέρου, τα στοιχεία των βρετανικών Αρχών έδειχναν ότι στα κινητά των περισυνελεγέντων παράτυπων μεταναστών επαναλαμβανόταν ο ίδιος αριθμός κινητού, ιδιαιτέρως από το 2016 κι εντεύθεν.
Εφτασε στην Αγγλία κρυμμένος σε φορτηγό
Ο Μπαρζάν Ματζίντ ήταν και ο ίδιος παράτυπος μετανάστης, καταφτάνοντας στη Βρετανία κρυμμένος σε φορτηγό. Είμαστε στο 2006 και ο «Σκορπιός» είναι 20 ετών. Παρά την άρνηση των βρετανικών Αρχών, να του χορηγήσουν άδεια παραμονής, εκείνος φέρεται να παρέμεινε στη χώρα, μπαινοβγαίνοντας στη φυλακή για αδικήματα περί όπλων και ναρκωτικών.
Το 2015 απελάθηκε στο Ιράκ και από εκεί και πέρα απέκτησε το προσωνύμιο «Σκορπιός», καθώς εδώ και περίπου μία δεκαετία έκανε… χρυσές δουλειές εμπορευόμενος –τι άλλο;– την ελπίδα των συνανθρώπων του για μια ζωή μακριά από πολέμους, αίμα, καταπίεση και φτώχεια. Λέγεται ότι, μεταξύ 2016 και 2021, η συμμορία του έλεγχε μεγάλο μέρος της παράνομης διακίνησης μεταναστών ανάμεσα σε Ευρώπη και Ηνωμένο Βασίλειο.
Μεταξύ 2016 και 2021, η συμμορία του έλεγχε μεγάλο μέρος της παράνομης διακίνησης μεταναστών ανάμεσα σε Ευρώπη και Ηνωμένο Βασίλειο.
Ο Μπαρζάν Ματζίντ ή «Σκορπιός» θεωρείται ένας από τους πιο βαθιά χωμένους ανθρώπους στη διακίνηση μεταναστών. Ο ίδιος, μάλιστα, είχε πει στο BBC ότι δεν γνωρίζει τον ακριβή αριθμό των ανθρώπων που… βοήθησε. «Μπορεί να ήταν 1.000. Μπορεί και 10.000. Δεν τους μέτρησα», ήταν τα δικά του λόγια. Και μάλλον έχει δίκιο, καθώς οι «δουλειές» του απλώθηκαν σε τουλάχιστον τέσσερις χώρες, ενώ σε Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία και Βέλγιο –έπειτα από δύο χρόνια διεθνούς αστυνομικής έρευνας– έχει ήδη καταδικαστεί ερήμην του γι’ αυτό το αδίκημα. Βελγικό δικαστήριο τον καταδίκασε για 121 κατηγορίες για διακίνηση παράτυπων μεταναστών, επιβάλλοντάς του ποινή, τον Οκτώβριο του 2022, κάθειρξης 10 ετών και πρόστιμο 968.000 ευρώ. Η συμμορία του φέρεται να χρέωνε περί τα 7.000 ευρώ το άτομο.
Από το Βέλγιο στην Τουρκία
Επαφή του Ρομπ Λόρι έφερε σε επικοινωνία τον ίδιο και τη Σου Μίτσελ με έναν Ιρανό που είχε εμπλακεί μαζί του σε μιαν απόπειρά του να διασχίσει τη Μάγχη, οπότε και ο «Σκορπιός» τού είχε πει ότι η βάση του είναι στην Τουρκία απ’ όπου συντονίζει την «επιχείρηση». Στο γεγονός ότι ο Μπαρζάν Ματζίντ βρίσκεται στην Τουρκία συνηγόρησε και η μαρτυρία του αδελφού του, που εντοπίστηκε στο Βέλγιο, πλέον εκτός φυλακής. Μάλιστα, σύμφωνα με ρεπορτάζ του BBC, φαίνεται ότι ο «Σκορπιός»… κληρονόμησε την «επιχείρηση» από τον αδελφό του, όταν εκείνος και άλλα 25 άτομα είχαν συλληφθεί με τις ίδιες κατηγορίες.
Μετά το Βέλγιο, η δημοσιογραφική αποστολή του BBC έφτασε σε ένα καφέ στην Κωνσταντινούπολη, όπου πηγή τούς είχε ενημερώσει ότι σε ένα καφέ της τουρκικής μητρόπολης λάμβαναν χώρα πολλά τέτοια πάρε δώσε με βασικό παράγοντα τον Μπαρζάν Ματζίντ. Οπως γράφει η Σου Μίτσελ, η Τουρκία έχει «χαλαρούς» νόμους εισδοχής μεταναστών από Αφρική, Ασία και Μέση Ανατολή.
Ενας άντρας πέρασε από το τραπέζι μας και άνοιξε το σακάκι του για να μας δείξει ότι κρατούσε ένα όπλο. Ηταν μια υπενθύμιση ότι είχαμε να κάνουμε με επικίνδυνους ανθρώπους.
«Οι αρχικές μας έρευνες δεν πήγαν καλά. Ρωτήσαμε τον υπεύθυνο του καφέ αν μπορούσε να μας πει για το εμπόριο. Στο καφέ έπεσε σιωπή. Αμέσως μετά, ένας άντρας πέρασε από το τραπέζι μας και άνοιξε το σακάκι του για να μας δείξει ότι κρατούσε ένα όπλο. Ηταν μια υπενθύμιση ότι είχαμε να κάνουμε με επικίνδυνους ανθρώπους».
Νέα πηγή ενημέρωσε τη Σου Μίτσελ και τον Ρομπ Λόρι ότι λίγο παρακάτω ο «Σκορπιός» είχε καταθέσει προσφάτως 200.000 ευρώ σε ένα κατάστημα ανταλλαγής συναλλάγματος. Αυτό που έκαναν οι δύο ερευνητές ήταν να αφήσουν τον αριθμό τους στον υπάλληλο, λέγοντάς του ότι αναζητούν τον Μπαρζάν Ματζίντ.
Ενα τηλεφώνημα μες στ’ άγρια μεσάνυχτα
Την επομένη, μες στ’ άγρια μεσάνυχτα, χτύπησε το τηλέφωνο του Ρομπ Λόρι· άγνωστος αριθμός, με απόκρυψη. «Μαθαίνω ότι με ψάχνετε», ακούει να του λέει κάποιος που ισχυρίστηκε ότι είναι ο περί ου ο λόγος. «Ποιος είναι; Ο “Σκορπιός”;» «Αν θες να με λες έτσι, κανένα πρόβλημα», είπε μάλλον μειδιώντας.
Δίχως να μπορούν οι δύο ερευνητές του BBC να επιβεβαιώσουν ότι πράγματι μιλούσαν με τον Μπαρζάν Ματζίντ, θεώρησαν ότι πράγματι μιλούσαν με τον ίδιο, αφού, όπως γράφτηκε, ανέφερε λεπτομέρειες που παρέπεμπαν σε εκείνον.
Κατά τη διάρκεια της τηλεφωνικής συνομιλίας, ο «Σκορπιός» αρνήθηκε πάσα σχέση με την παράνομη διακίνηση ανθρώπων, αποδίδοντας τη φήμη του στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Ο ίδιος επέμενε, και μάλιστα φωνάζοντας, ότι ήταν απλώς ο μεσάζων, εκείνος που κανόνιζε τις πληρωμές και τη διοχέτευση των χρημάτων από τους κατατρεγμένους στους «εγκεφάλους» της εγκληματικής οργάνωσης. Και ταυτόχρονα έκανε επίκληση και στα θεία: «Είναι γραμμένο από τον Θεό πότε είναι η ώρα σου να πεθάνεις, αλλά ορισμένες φορές αυτό είναι δική σου ευθύνη. Ο Θεός δεν λέει ποτέ “μπες μέσα στη βάρκα”».
Ο «Σκορπιός» αρνήθηκε πάσα σχέση με την παράνομη διακίνηση ανθρώπων, αποδίδοντας τη φήμη του στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Ο ίδιος επέμενε, και μάλιστα φωνάζοντας, ότι ήταν απλώς ο μεσάζων.
Σου Μίτσελ και Ρομπ Λόρι, καθώς ήταν αδύνατον να εντοπίσουν την κλήση, περίμεναν δεύτερο τηλεφώνημά του, χωρίς ασφαλώς να είναι βέβαιοι για κάτι τέτοιο. Στο μεταξύ όμως, τουρκική επαφή του Ρομπ Λόρι τού επιβεβαίωσε ότι οι δουλειές του Μπαρζάν Ματζίντ είχαν «ανοιχτεί» στην Τουρκία, καθώς προωθούσε μετανάστες στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο με προορισμό την Ελλάδα ή την Ιταλία. Κάθε άτομο ήταν υποχρεωμένο να καταβάλει το ποσό των 10.000 ευρώ για να μπορέσει να στριμωχτεί σε μια βάρκα αμφιβόλου ποιότητας και με οδηγούς ανθρώπους που δεν γνώριζαν τίποτα από ναυσιπλοΐα.
Μάλιστα, την ίδια εκείνη ημέρα του τηλεφωνήματος, έμαθαν ότι από τα τουρκικά παράλια αναχωρούσε βάρκα, που χωρούσε 12 άτομα, με 100 ανθρώπους όλων των ηλικιών. «Τα τελευταία 10 χρόνια, περισσότεροι από 720.000 άνθρωποι πιστεύεται ότι προσπάθησαν να διασχίσουν την ανατολική Μεσόγειο με προορισμό την Ευρώπη. Από αυτούς, σχεδόν 2.500 πέθαναν, οι περισσότεροι από πνιγμό», όπως γράφει η Σου Μίτσελ.
Από τη Μαρμαρίδα στη Σουλεϊμανίγια
Η αποστολή του BBC απευθύνθηκε στις τουρκικές Αρχές, ώστε να συγκεντρώσει όποια πληροφορία ήταν αναγκαία για να φτάσουν όσο το δυνατόν πιο κοντά στον «Σκορπιό». Η Αστυνομία τούς είχε ενημερώσει ότι στη Μαρμαρίδα ο Μπαρζάν Μπαζίντ φέρεται να διατηρεί βίλα. Κάτι τέτοιο φαίνεται ότι τους επιβεβαίωσε και άτομο του φιλικού περιβάλλοντος του «Σκορπιού». «Το άγχος του είναι για τα χρήματα, όχι για την τύχη των ανθρώπων», τους είπε. Τους είπε, επίσης, ότι είχε γίνει μάρτυρας τέτοιων συνεννοήσεων και ένιωθε ντροπή που δεν έκανε κάτι. Παράλληλα, τους είπε ότι είχε ακούσει πως ο διακινητής βρισκόταν εκείνη την περίοδο στο Ιράκ, στην κουρδική Σουλεϊμανίγια, για την οποία η αποστολή του BBC έβαλε πλώρη.
Το άγχος του είναι για τα χρήματα, όχι για την τύχη των ανθρώπων.
Παίζοντας το σπασμένο τηλέφωνο μεταξύ του «Σκορπιού» και μιας πηγής του Ρομπ Λόρι, φάνηκε ότι αυτό που ο διακινητής φοβόταν ήταν ότι ήθελαν να τον αρπάξουν και να τον στείλουν πίσω στην Ευρώπη, όπου, έτσι κι αλλιώς, έχει καταδικαστεί ερήμην του. Είχε γίνει ανταλλαγή πολλών μηνυμάτων μεταξύ «Σκορπιού» – επαφής – Ρομπ Λόρι, αλλά τελικά ο Βρετανός πρώην στρατιωτικός βρέθηκε να μιλάει απευθείας με τον Μπαρζάν Μπαζίντ για άλλη μία φορά.
«Θα σας συναντήσω μόνον αν επιλέξω εγώ τον χώρο», φέρεται να είπε στην αποστολή του BBC. Οι δύο Βρετανοί ανησύχησαν ότι πρόκειται περί παγίδας. Με τα πολλά, ο Μπαρζάν Μπαζίντ τούς ρώτησε πού είναι, ώστε να πάει να τους συναντήσει. Συναντήθηκαν, εντέλει, σε ένα εμπορικό κέντρο της Σουλεϊμανίγια. Ο «Σκορπιός» δεν είχε φθάσει μόνος του, κατά τα φαινόμενα· τρεις άνδρες, που κάθονταν παραδίπλα, έμοιαζαν να είναι άνθρωποι της προσωπικής του ασφάλειας.
Ενας… παίκτης του γκολφ με μανικιούρ
«Ο Μπαρζάν Ματζίντ έμοιαζε με εύπορο παίκτη του γκολφ. Ηταν κομψά ντυμένος, με καινούργιο τζιν, γαλάζιο πουκάμισο και μαύρο γιλέκο. Οταν έβαλε τα χέρια του στο τραπέζι, είδα ότι τα νύχια του ήταν περιποιημένα», γράφει η Σου Μίτσελ. Ασφαλώς, αρνήθηκε ότι ανήκει καθ’ οιονδήποτε τρόπο στα υψηλά κλιμάκια της συμμορίας που διακινεί παράτυπους μετανάστες και ότι σε αυτό προσπάθησαν να τον εμπλέξουν «συνάδελφοί» του που είχαν συλληφθεί και γύρευαν επιεικέστερη ποινή «καρφώνοντας» κάποιον άλλον, όπως ισχυρίστηκε ο ίδιος.
«Για τον ίδιο, λαθρέμπορος ήταν κάποιος που φόρτωνε τους ανθρώπους σε βάρκες και φορτηγά και τους μετέφερε: “Ποτέ δεν έβαλα κανέναν σε καμία βάρκα και ποτέ δεν σκότωσα οποιονδήποτε”», όπως έγραψε η Σου Μίτσελ.
«Κανείς δεν τους ανάγκασε. Ηθελαν», ανέφερε ο Μπαρζάν Ματζίντ για τους μετανάστες, που, όπως είπε, «παρακαλούσαν τους λαθρέμπορους, “σας παρακαλώ, κάντε το αυτό για εμάς”».
Αργότερα, οδήγησε τον Ρομπ στο γραφείο του, στο ανταλλακτήριο συναλλάγματος, ώστε να τους δείξει τον χώρο εργασίας του. «Ηταν ένα μικρό γραφείο – υπήρχε κάποια ανακοίνωση στα αραβικά στο παράθυρο και ορισμένοι αριθμοί κινητών τηλεφώνων. Οι άνθρωποι πήγαιναν εκεί για να πληρώσουν για το πέρασμα στην Ευρώπη. Ο Ρομπ είπε ότι, όσο ήταν εκεί, είδε έναν άντρα να κουβαλά ένα κουτί γεμάτο μετρητά».
«Κανείς δεν τους ανάγκασε. Ηθελαν», ανέφερε ο Μπαρζάν Ματζίντ για τους μετανάστες, που, όπως είπε, «παρακαλούσαν τους λαθρέμπορους, “σας παρακαλώ, κάντε το αυτό για εμάς”. Μερικές φορές οι λαθρέμποροι λένε, “μόνο για χάρη του Θεού, θα τους βοηθήσω”. Και μετά παραπονιούνται, λένε, “α, αυτό, εκείνο…” Οχι, αυτό δεν είναι αλήθεια», όπως γράφει το ρεπορτάζ του BBC.
«Ο “Σκορπιός” δεν το κατάλαβε, αλλά, καθώς έκανε κύλιση στο κινητό του τηλέφωνο, ο Ρομπ έπιασε αντανάκλαση της οθόνης σε μια γυαλισμένη κορνίζα στον τοίχο πίσω του. Αυτό που κατάφερε να δει ο Ρομπ ήταν λίστες με αριθμούς διαβατηρίων. Αργότερα, μάθαμε ότι οι λαθρέμποροι θα τα έστελναν σε Ιρακινούς αξιωματούχους. Στη συνέχεια, θα δωροδοκούνταν για να εκδώσουν ψευδείς βίζες, ώστε οι μετανάστες να μπορούν να ταξιδέψουν στην Τουρκία».
«Απουσία τύψεων»
«Κατά τη διάρκεια της συνέντευξής μας, εντυπωσιάστηκα από την απουσία τύψεων, τις ιδιοτελείς δικαιολογίες: ότι η Αστυνομία λέει ψέματα, ότι είναι απλώς ένας μεσάζων και ότι οι θάνατοι, όταν συμβαίνουν, είναι κατά κάποιον τρόπο το θέλημα του θεού», έγραψε αργότερα η Σου Μίτσελ στην Telegraph.
Συνάδελφοι μας ρώτησαν αν φοβόμαστε ότι μπορεί κάποια μέρα να έρθει να μας βρει: είναι ρίσκο, έχει εκτεταμένες εγκληματικές επαφές στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά είναι ένας κίνδυνος που σταθμίσαμε και αποφασίσαμε ότι αξίζει να πάρουμε.
Εκτοτε, Σου Μίτσελ και Ρομπ Λόρι δεν είχαν άλλη επαφή με τον «Σκορπιό». Παρεκτός όταν έμαθαν, αφού είχαν μοιραστεί κάθε πληροφορία με τις εμπλεκόμενες Αρχές, ότι συνελήφθη στο Ιράκ, την περασμένη Κυριακή το πρωί, από τις δυνάμεις της Περιφερειακής Διοίκησης του Κουρδιστάν.
«Συνάδελφοι μας ρώτησαν αν φοβόμαστε ότι μπορεί κάποια μέρα να έρθει να μας βρει: είναι ρίσκο, έχει εκτεταμένες εγκληματικές επαφές στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά είναι ένας κίνδυνος που σταθμίσαμε και αποφασίσαμε ότι αξίζει να πάρουμε», έγραψε η Σου Μίτσελ στην Telegraph. «Ο Μάρτιν Κλαρκ, από την Εθνική Υπηρεσία Εγκλήματος, δήλωσε ότι είναι αποφασισμένοι ότι ο Ματζίντ πρέπει να εκτίσει τη 10ετή κάθειρξη στην Ευρώπη που του επιβλήθηκε ερήμην. Κοιτάζοντας τον ανέμελο κόσμο του σε ένα φωτεινό καφέ 3.000 μίλια μακριά, φαίνεται απίθανο. Ακολουθώντας αυτή την ιστορία ενός ανθρώπου, είδαμε την τεράστια κλίμακα της παράνομης διακίνησης μεταναστών, τα χρήματα που κερδίζουν από αυτήν και πόσο δύσκολη και ακριβή επιχείρηση είναι για την Αστυνομία».
Εικονογράφηση: Loukia Kattis/Καθημερινή
