Η πρώτη συζήτησή μου με τον Αμερικανοεβραίο συγγραφέα Νέιθαν Θραλ έγινε στα τέλη Οκτωβρίου 2023, λίγες εβδομάδες μετά τις επιθέσεις της Χαμάς κατά του Ισραήλ. Οι σοκαριστικές, φονικές επιδρομές συνέπεσαν με την κυκλοφορία του βιβλίου του «Μια μέρα στη ζωή του Αμπέντ Σαλάμα» (εκδόσεις Allen Lane στο Ηνωμένο Βασίλειο και Metropolitan Books στις ΗΠΑ), με το οποίο ο Θραλ ήθελε να φωτίσει τα δεινά των Παλαιστινίων στην κατεχόμενη Δυτική Οχθη. Ετσι, βρέθηκε να το παρουσιάζει αρχικά σε ένα διχασμένο ακροατήριο, ενώ μόλις άρχισε να κλιμακώνεται η ανθρωπιστική καταστροφή στη Γάζα και να μεταστρέφεται η διεθνής κοινή γνώμη, η περιοδεία του ολοκληρώθηκε. Στις αρχές Μαΐου, στο απόγειο των κινητοποιήσεων υπέρ των Παλαιστινίων στα αμερικανικά πανεπιστήμια, το βιβλίο του τιμήθηκε με το βραβείο Πούλιτζερ. Η διαδρομή του βιβλίου του περιγράφει, δηλαδή, εν μέρει την εξέλιξη και τον απόηχο του πολέμου στη Γάζα.
«Πριν σημειωθούν οι επιθέσεις, ήμουν πολύ αισιόδοξος ότι το βιβλίο θα επηρεάσει την αριστερή οπτική στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη. Είχα τα πρώτα σημάδια ότι αυτό ακριβώς συνέβαινε. Μπήκε τον Σεπτέμβριο του 2023 στη μεγάλη λίστα για το βραβείο Μπέιλ Γκίφορντ στο Ηνωμένο Βασίλειο, έλαβε καλές κριτικές και θετικές γνώμες από αριστερούς αναγνώστες. Ημουν λοιπόν ικανοποιημένος που άγγιζε ακριβώς το κοινό το οποίο ήθελα. Και μετά ήρθε η 7η Οκτωβρίου. Πίστεψα ότι ολόκληρη η περιοδεία μου για την προώθηση του βιβλίου τελείωσε απότομα. Το ένα τέταρτο των παρουσιάσεων ακυρώθηκε και μάλιστα από προοδευτικές οργανώσεις και εκδοτικούς οίκους, που αρχικώς ήθελαν να με φιλοξενήσουν για να διαφωτίσουν το ακροατήριό τους για την ισραηλινή κατοχή». Ποια ήταν η επίσημη δικαιολογία; «Οτι ουδείς έχει τη διάθεση αυτήν τη στιγμή να μιλήσει για τα βαθύτερα αίτια της κατάστασης στη Δυτική Οχθη, γιατί είναι σαν να δικαιολογεί τις επιθέσεις της Χαμάς. “Θα έρθει η σωστή χρονική συγκυρία γι’ αυτό, αλλά όχι τώρα”, μου έλεγαν. Ακόμη και στις παρουσιάσεις που πραγματοποιήθηκαν, οι διοργανωτές ήταν εμφανώς ανήσυχοι. Μου εξήγησαν ότι το κάνουν μόνο και μόνο γιατί δεν θέλουν να κατηγορηθούν ότι με “ακυρώνουν” ή περιστέλλουν την ελευθερία έκφρασης».
«Πολύ γρήγορα, η κλίμακα της καταστροφής στη Γάζα επισκίασε την υπόθεση των επιθέσεων της Χαμάς, αν και υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που είναι απρόθυμοι να μιλήσουν για την ισραηλινή κατοχή. Μόλις την περασμένη εβδομάδα είχα μια εκδήλωση στη Φρανκφούρτη, που ακυρώθηκε την τελευταία στιγμή υπό τον φόβο μήπως ενοχληθούν οι Γερμανοί, οι οποίοι είναι ιδιαίτερα φιλοϊσραηλινοί. Είναι μια ένδειξη ότι ο κόσμος δεν έχει αλλάξει και τόσο από την 7η Οκτωβρίου».
Αντισημιτισμός και Αριστερά
Δεν ανησυχεί ότι κινδυνεύουμε να φτάσουμε στο σημείο στο οποίο η Αριστερά θα είναι αντισημιτική, ενώ οι οπαδοί του Ντόναλντ Τραμπ, π.χ., προστάτες των απανταχού Εβραίων; «Δεν το πιστεύω αυτό. Είμαι πεπεισμένος πως ο αληθινός αντισημιτισμός βρίσκεται κυρίως στη Δεξιά. Οι οπαδοί του Τραμπ είναι υποστηρικτές του Ισραήλ, επειδή είναι το είδος του κράτους που ονειρεύονται, με την κυριαρχία μιας εθνοτικής ομάδας πάνω σε κοινότητες τις οποίες αποστρέφονται». Ο Νέιθαν Θραλ θεωρεί, ωστόσο, ότι ο αντισημιτισμός έχει αυξηθεί σε όλο το ιδεολογικό φάσμα. «Δεν το αρνούμαι. Δεν είναι καν νέο φαινόμενο. Κάθε πόλεμος στη Γάζα έχει συνέπεια τη δαιμονοποίηση Εβραίων που δεν έχουν καμία σχέση με το Ισραήλ. Συνυπεύθυνη γι’ αυτό είναι η κυβέρνηση του Ισραήλ, που διατείνεται ότι δρα στο όνομα όλων των Εβραίων. Συστηματικά και εσκεμμένα, ταυτίζει δύο διαφορετικά πράγματα: τον εβραϊσμό και τον σιωνισμό. Ο διαχωρισμός των δύο είναι ο σωστός τρόπος αντιμετώπισης του αντισημιτισμού. Η σύγχυση των δύο αυτών εννοιών είναι που καθιστά τους Εβραίους ευάλωτους».
Ο αληθινός αντισημιτισμός βρίσκεται κυρίως στη Δεξιά. Οι οπαδοί του Τραμπ είναι υποστηρικτές του Ισραήλ, επειδή είναι το είδος του κράτους που ονειρεύονται, με την κυριαρχία μιας εθνοτικής ομάδας πάνω σε κοινότητες τις οποίες αποστρέφονται.
«Στην ισραηλινή κοινωνία έχει συντελεστεί μια βαθιά δεξιά στροφή. Πλέον, η συντριπτική πλειονότητα των Ισραηλινών πιστεύει ακράδαντα ότι δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική για τους Παλαιστινίους, σκεπτόμενη ως εξής: “Δεν μπορούμε να τους δώσουμε κράτος, ούτε ίσα δικαιώματα, γιατί τότε θα σταματήσουμε να έχουμε εβραϊκή πλειοψηφία και άρα πρέπει να συνεχίσουμε να τους ελέγχουμε. Μπορούμε να χαλαρώσουμε τον έλεγχο, να μειώσουμε τα σημεία ελέγχου, να λάβουμε οικονομικά κίνητρα, να μην είναι τόσο ασφυκτική η κατάσταση για τους Παλαιστινίους, αλλά στο τέλος της μέρας εμείς πρέπει να αποφασίζουμε τι θα γίνεται στα σύνορα. Δεν πρόκειται να έχουν αληθινή ανεξαρτησία”».
Και όλα αυτά παρά τις διαδηλώσεις κατά του Νετανιάχου; «Το ισραηλινό κριτήριο για το αν κάποιος είναι δεξιός ή αριστερός είναι κατά πόσον υποστηρίζει τον Μπίμπι ή όχι. Δεν είναι αυτός ο δικός μου ορισμός περί Αριστεράς – Δεξιάς. Πολλοί που αντιτίθενται στον Νετανιάχου δεν έχουν κανένα απολύτως πρόβλημα με τη στέρηση ατομικών δικαιωμάτων στους Παλαιστινίους εδώ και δεκαετίες. Αυτό φυσικά δεν είναι αριστερό. Οσο κι αν διαφωνώ με τον Νετανιάχου, δεν πιστεύω ότι θα επιφέρει κάποια αλλαγή στο παλαιστινιακό ζήτημα η αντικατάστασή του από κάποιον άλλον όπως ο Μπένι Γκαντς (σ.σ. που συμμετέχει στο πολεμικό συμβούλιο) ή ο Γιαΐρ Λαπίντ (σ.σ. κεντρώο στέλεχος της αντιπολίτευσης). Είδαμε μια κυβέρνηση στην οποία δεν συμμετείχε ο Νετανιάχου, την κυβέρνηση Γιαΐρ Λαπίντ – Ναφτάλι Μπένετ (σ.σ. Ιούνιος 2021-Δεκέμβριος 2022) της οποίας η πολιτική απέναντι στους Παλαιστινίους δεν ήταν πολύ διαφορετική, για να μην πω ότι ήταν χειρότερη».
Τον ρωτάω αν υπάρχει φως στην άκρη του τούνελ. «Το θεμελιώδες πρόβλημα είναι πως η ισραηλινή κυβέρνηση δεν έχει ένα βιώσιμο σχέδιο για τον τερματισμό του πολέμου. Εχει θέσει στόχους που δεν μπορούν να επιτευχθούν και κάθε τέλος αυτής της σύρραξης φαντάζει ως ήττα. Είναι σαφές ότι κάθε μέρα που περνάει και τα ισραηλινά στρατεύματα βρίσκονται ακόμη στη Γάζα, το Ισραήλ περιέρχεται σε δεινότερη θέση. Χάνει στρατιώτες, βλέπει τη Χαμάς να εμφανίζεται σε περιοχές που υποτίθεται ότι είχε “καθαρίσει”, η διεθνής κοινή γνώμη στρέφεται εναντίον του και οι Ισραηλινοί αισθάνονται ότι θα απομονωθούν. Παράλληλα, βρίσκεται σε εξέλιξη η περαιτέρω ριζοσπαστικοποίηση των Παλαιστινίων, αφού όλο και περισσότεροι θεωρούν ότι η Χαμάς είναι αυτή που προασπίζεται τα δικαιώματά τους και αντιστέκεται στους καταπιεστές τους, ενώ η Παλαιστινιακή Αρχή συνεργάζεται με τους καταπιεστές τους».
Επιστροφή στη Γάζα
Πώς είναι σήμερα να μεγαλώνεις παιδιά στην Ιερουσαλήμ; «Είναι ένα δύσκολο μέλλον για τα παιδιά μου και τους ανθρώπους που δεν ανήκουν σε κάποια θρησκευτική ομάδα. Ηθικά και επαγγελματικά είμαι αφοσιωμένος σε αυτόν τον σκοπό, να κάνω ό,τι μπορώ. Είναι ωστόσο άδικο για τα παιδιά μου, που καλούνται να πληρώσουν τις επιλογές μου. Είμαι σίγουρος ότι θα είχαν ένα πολύ φωτεινότερο μέλλον σε μια άλλη χώρα». Τον ρωτάω ποιο είναι το επόμενο σχέδιό του. «Ελπίζω να βρω την ιστορία για το επόμενο βιβλίο μου. Δεν την έχω βρει ακόμη, επειδή δεν μπορώ να μπω στη Γάζα». Αρα θα είναι για τη Γάζα; «Πάντα ήταν η αγαπημένη μου περιοχή στο Ισραήλ και στην Παλαιστίνη. Ενας από τους στενότερους φίλους μου είναι από τη Γάζα. Το μόνο που σκέφτομαι είναι να πάω εκεί».
