ΑΓΚΥΡΑ. Το παράδειγμα της Ρωσίας, του Κιργιστάν, της Ουγγαρίας και της Γεωργίας ακολουθεί η Τουρκία, με την Εθνοσυνέλευση να ετοιμάζεται να ψηφίσει δική της εκδοχή νομοσχεδίου πρακτόρων ξένων χωρών.
Το νομοθέτημα θα προβλέπει ποινές φυλάκισης για «πράκτορες ξένης επιρροής» και θα διευρύνει σημαντικά την ερμηνεία της κατασκοπείας. Επικριτές του νόμου υποστηρίζουν ότι στοχοποιεί την ελευθερία της έκφρασης και αποτελεί μία ακόμη αφορμή για κρατική καταστολή.
Μορφές κατασκοπείας
Στις 4 Μαΐου, η τουρκική υπηρεσία πληροφοριών ΜΙΤ δημοσίευσε βίντεο με τίτλο «Τι είναι η κατασκοπεία;». Σε αυτό, οι θεατές ενημερώνονται για τις νέες μορφές κατασκοπείας, με τον αφηγητή να υπενθυμίζει ότι η βοήθεια σε ξένους πράκτορες στοιχειοθετεί ποινικό αδίκημα. Λίγες ημέρες αργότερα, το κοινό πληροφορήθηκε ότι το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) ετοιμαζόταν να καταθέσει νομοσχέδιο δικαστικής μεταρρύθμισης στην Εθνοσυνέλευση.
Η τροπολογία περί ξένων πρακτόρων, ενταγμένη στο δικαστικό νομοσχέδιο, προσθέτει τον όρο «πράκτορας επιρροής». Την ορολογία αυτή έχει χρησιμοποιήσει στο παρελθόν το ΑΚΡ για να συκοφαντήσει επικριτές του.
Προβλέπονται ποινές φυλάκισης που μπορούν να φθάσουν μέχρι και τα ισόβια – Ασάφεια στη ρύθμιση και έντονες αντιδράσεις.
Διεθνείς οργανώσεις υπέρ των πολιτικών ελευθεριών έχουν καταδικάσει την πρωτοβουλία. «Το νομοσχέδιο θα επιτρέψει στην κυβέρνηση Ερντογάν να συνεχίσει την υπονόμευση της ελεύθερης έκφρασης και της ελευθεροτυπίας στο εσωτερικό της Τουρκίας, αλλά και πέρα από τα σύνορά της, καθώς το νομοθέτημα καλύπτει και τις δραστηριότητες Τούρκων υπηκόων, οργανώσεων και ιδρυμάτων στο εξωτερικό», αναφέρεται σε ανακοίνωση της οργάνωσης Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα. Ο νόμος προβλέπει ποινές φυλάκισης που μπορούν να φθάσουν μέχρι και την ποινή των ισοβίων δεσμών.
Οι επικριτές του νόμου υποστηρίζουν ότι θα οδηγήσει σε περαιτέρω αποσάθρωση της ελευθερίας του λόγου, που ήδη πλήττεται βάναυσα στην Τουρκία. Αυτή τη στιγμή, περισσότεροι από 20 δημοσιογράφοι αντιμετωπίζουν δικαστικές διώξεις και απειλούνται με ποινές κάθειρξης 15 ετών, κατηγορούμενοι με την αντιτρομοκρατική νομοθεσία, για τις ανταποκρίσεις και τη βοήθεια που προσέφεραν σε ξένα μέσα ενημέρωσης. «Οποιος επικρίνει τις αρχές θα μπορεί να κατηγορηθεί για κατασκοπεία ή για σχέσεις με ξένες δυνάμεις. Ο καθένας από εμάς μπορεί να χαρακτηρισθεί πράκτορας επιρροής ανά πάσα στιγμή», λέει η δημοσιογράφος Τσερέν Μπαγιάρ στο δίκτυο της Deutsche Welle. Αν μία οργάνωση πολιτών δημοσιοποιήσει έκθεση που δυσαρεστεί την κυβέρνηση ή θεωρείται εχθρική προς τη χώρα, η οργάνωση μπορεί να αντιμετωπίσει κατηγορίες κατασκοπείας, ιδίως εάν χρηματοδοτείται από ξένο δωρητή. Κάθε πολίτης μπορεί να κατηγορηθεί ως πράκτορας ξένης επιρροής εάν σχολιάσει δημόσια τις ελευθερίες, τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Τουρκία και επικρίνει την κυβέρνηση για τις ελλείψεις στους τομείς αυτούς.
Πάταξη κάθε κριτικής
Τον Οκτώβριο του 2022, η Εθνοσυνέλευση στην Αγκυρα ψήφισε νόμο κατά της παραπληροφόρησης, με στόχο την καταπολέμηση των ψευδών ειδήσεων. Ο νόμος έχει μετατραπεί έκτοτε σε εργαλείο πάταξης της αντιπολιτευτικής κριτικής. Το νομοσχέδιο περιείχε προβλέψεις για υποχρεωτική αφαίρεση του επίμαχου υλικού, παραβίαζε την ιδιωτική ζωή των χρηστών και υιοθετούσε νέα ρυθμιστικά μέτρα.
Το νομοσχέδιο δικαστικής μεταρρύθμισης, στο οποίο βρίσκεται η τροπολογία για τους πράκτορες επιρροής, είναι σκόπιμα ασαφές για το τι στοιχειοθετεί διασπορά ξένης προπαγάνδας ή επιρροής. «Η ασάφειά του είναι επικίνδυνη. Κάθε τι που κρίνεται αντίθετο με τα συμφέροντα του κράτους μπορεί να ποινικοποιηθεί και να χαρακτηρισθεί δραστηριότητα ξένων πρακτόρων», λέει η δημοσιογράφος και πολιτική επιστήμονας Σεζίν Ονέι. Το άρθρο 299 του ποινικού κώδικα προβλέπει ήδη ποινή φυλάκισης μέχρι και τεσσάρων ετών σε όποιον προσβάλει τον πρόεδρο, με τον νόμο να έχει αξιοποιηθεί για τη δίωξη φοιτητών, καλλιτεχνών, δημοσιογράφων, νομικών και άλλων πολιτών.
