Εχω μόλις προσγειωθεί στο αεροδρόμιο της Τιφλίδας. Περιμένοντας στην ουρά για τον έλεγχο των διαβατηρίων, πιάνω κουβέντα με δύο Γεωργιανούς που ταξίδεψαν από την Αθήνα στην πατρίδα τους, προκειμένου να δώσουν το «παρών» στις διαδηλώσεις κατά του αμφιλεγόμενου νόμου περί «ξένων πρακτόρων» που συγκλονίζει τη χώρα τους το τελευταίο διάστημα. «Μπορεί να μην προλάβουμε να δούμε τους δικούς μας, στις διαδηλώσεις όμως θα κατέβουμε», μου λένε. Πιστεύουν ότι είναι ένας νόμος που μπλοκάρει τη σύνδεση της Γεωργίας με τη Δύση, εμπνευσμένος από τον Πούτιν, που έρχεται να φιμώσει απολυταρχικά την κοινωνία των πολιτών, την αντιπολίτευση και τα μέσα ενημέρωσης. Ανησυχούν για τις τυχόν συμπλοκές κατά τη διάρκεια της επικείμενης διαδήλωσης, τη βία της αστυνομίας και τις συλλήψεις, είναι όμως αποφασισμένοι. Το ίδιο και ο οδηγός του ταξί που θα με μεταφέρει λίγο αργότερα στο ξενοδοχείο. «Καλώς ήρθες στη χώρα μου. Να είσαι προσεκτικός στον δρόμο, έχουμε κάποιες διαδηλώσεις, αλλά όλα θα φτιάξουν σύντομα», μου λέει.
Θυμός και αναταραχή
Είναι παράξενο να επισκέπτεσαι για πρώτη φορά μια πόλη και ο ενθουσιασμός της ανακάλυψης να θαμπώνει από μια διάχυτη αίσθηση προβληματισμού, θυμού και αναταραχής. Βρίσκομαι εδώ για την Εβδομάδα Πολιτισμού της Τιφλίδας, που διοργανώνει η Σοφία Τσκόνια, μια δυναμική Γεωργιανή, η οποία προωθεί σταθερά τα δημιουργικά ταλέντα της χώρας της στο εξωτερικό μέσα από δράσεις. Για μια εβδομάδα η πόλη έχει βάλει τα γιορτινά της, στη σκιά ενός αβέβαιου μέλλοντος. Το «νέο αίμα» της γεωργιανής καλλιτεχνικής σκηνής παρουσιάζει το έργο του σε διεθνείς επισκέπτες, με φόντο τις έντονες διαμαρτυρίες.
«Δεν ξέρω αν είναι καλό ή κακό που μένω εδώ. Αυτό που ξέρω είναι ότι η χώρα μου έχει πολλούς νέους ταλαντούχους ανθρώπους που θέλουν να έχουν πρόσβαση στη Δύση, και αυτό το νομοσχέδιο θέτει σε σοβαρό κίνδυνο τις σχέσεις της Γεωργίας με τον υπόλοιπο κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Ηδη γίνεται λόγος για επιβολή περιορισμών στις βίζες, ως μέρος των κυρώσεων μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου», μου λέει ο Ιρακλί Ρουζάντζε, o νεαρός Γεωργιανός σχεδιαστής μόδας πίσω από το brand Situationist, που έχει ξεχωρίσει στις εβδομάδες μόδας του Μιλάνου και του Παρισιού. «Ο νόμος απαιτεί από οργανισμούς, ΜΚΟ και ΜΜΕ που λαμβάνουν πάνω από το 20% της χρηματοδότησής τους από το εξωτερικό να εγγράφονται ως ξένοι πράκτορες, διαφορετικά θα τους επιβάλλονται πρόστιμα. Στην ουσία, είναι ένας νόμος που απειλεί την ελευθερία του λόγου και τις δημοκρατικές δραστηριότητες», μου εξηγεί και συνεχίζει: «Ανησυχώ ιδιαίτερα για τις οργανώσεις που υπερασπίζονται τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, καθώς βρίσκονται και αυτές στο στόχαστρο της ρύθμισης. Με τις διαδηλώσεις ζητούμε την απόσυρση του νόμου, την προστασία των δημοκρατικών ελευθεριών και τη δέσμευση για ένταξη στην Ε.Ε. Αυτές οι διαδηλώσεις αποπνέουν μια απίστευτη αίσθηση ενότητας και ανθεκτικότητας του λαού μας, παρά την αστυνομική βία και τον κυβερνητικό εκφοβισμό. Δείχνουν την αποφασιστικότητα όλων των Γεωργιανών να υπερασπιστούμε το δημοκρατικό μας μέλλον, ειδικά για τις νεότερες γενιές. Υπάρχει ακόμα ελπίδα, ενόψει και των βουλευτικών εκλογών τον Οκτώβριο. Θα είναι εξαιρετικά κρίσιμες, λειτουργώντας ως δημοψήφισμα για τον γεωργιανό λαό, όπως τόνισε και η πρόεδρός μας. Είναι οι εκλογές που θα καθορίσουν το μέλλον της χώρας και την πορεία που πρέπει να ακολουθήσει».
Η διοργάνωση βρίθει από έργα με πολιτική χροιά, ενώ με όποιον Γεωργιανό κι αν μιλήσεις, δεν υπάρχει περίπτωση να μην αναπτύξει τον προβληματισμό του για το νομοσχέδιο. Τα ιστορικά κτίρια της πόλης που έχουν ανοίξει τις πόρτες τους για τις εκθέσεις και τις επιδείξεις μόδας μετατρέπονται σε άτυπα κέντρα διαλόγου που γεφυρώνουν την τέχνη με ευρύτερα κοινωνικά ζητήματα. «Πάντα ο πολιτισμός θα είναι βαθιά συνυφασμένος με την πολιτική», μου λέει η Σοφία Τσκόνια. «Αυτή τη στιγμή αμφιταλαντεύεται ο γεωπολιτικός προσανατολισμός της χώρας. Αυτός ο “ρωσικός” νόμος που θέσπισε το κοινοβούλιο παραβιάζει το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης και του συνέρχεσθαι, περιορίζοντας ουσιαστικά τη δυνατότητα των πολιτών να εκφράζουν τις απόψεις τους και να θέτουν την κυβέρνηση προ των ευθυνών της. Οι Γεωργιανοί, κυρίως οι νέοι, διαμαρτύρονται κατά της ρωσικής πολιτικής παρεμβατικότητας στη χώρα μας. Ολοι θέλουμε μια ελεύθερη χώρα με ευρωπαϊκές αξίες και αυτός ο νόμος μας στερεί πολλές ελευθερίες, κλονίζοντας τον δυτικό μας προσανατολισμό. Κατεβαίνουμε στους δρόμους απαιτώντας την ανατροπή του νομοσχεδίου, θέλοντας να αποκατασταθεί το δικαίωμα στη διαμαρτυρία και την ελεύθερη έκφραση. Θέλουμε μια πιο ανοιχτή και διάφανη κυβέρνηση. Πρόκειται για τις πολιτικές μας ελευθερίες, τον ρόλο μας στην Ευρώπη και τον κόσμο. Είναι ένας αγώνας ενάντια στη ρωσική επιρροή. Ενας αγώνας για την ύπαρξή μας», ξεκαθαρίζει.
Εβδομάδα Πολιτισμού
Στο πλαίσιο της Εβδομάδας Πολιτισμού είχαμε την τύχη να συναντήσουμε και τη φιλοευρωπαία πρόεδρο της χώρας, Σαλόμε Ζουραμπισβίλι, η οποία, ούσα σε ανοιχτή κόντρα με την κυβέρνηση, έθεσε συμβολικό βέτο στον διχαστικό νόμο, ξεκαθαρίζοντας ότι είναι ρωσικός στο πνεύμα και αντιβαίνει στο Σύνταγμα. «Αποστολή μας είναι η Γεωργία να είναι ένα μέρος όπου διαφορετικοί πολιτισμοί, άνθρωποι και κουλτούρες θα συναντιούνται, θα αλληλεπιδρούν και θα αλληλοϋποστηρίζονται», τόνισε όλο νόημα στη σύντομη ομιλία της, αφήνοντας να εννοηθεί ότι το επίμαχο νομοσχέδιο θέλει να απομακρύνει τη Γεωργία από την Ευρώπη και να τη «σύρει» προς τη Ρωσία.
«Οι διαδηλώσεις συνεχίζονται και, δυστυχώς, δεν υπάρχει τρόπος να κατανοήσει αυτή η φιλορωσική κυβέρνηση τη σοβαρότητα της κατάστασης και τις συνέπειες που θα υποστούμε αν εφαρμοστεί ο νόμος», μου λέει η Γεωργιανή μεσόφωνος Ανίτα Ρατσβελισβίλι, μία από τις διασημότερες λυρικές τραγουδίστριες παγκοσμίως, που έχουμε αγαπήσει και στην Ελλάδα. Εχει μόλις ολοκληρώσει μια ερμηνεία μαζί με τη Συμφωνική Ορχήστρα της Τιφλίδας και μου μιλάει με απογοήτευση για την εμπειρία της στις διαδηλώσεις, τα δακρυγόνα, τους ξυλοδαρμούς και τις αντλίες νερού. «Οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. έχουν ήδη ξεκαθαρίσει ότι με αυτόν τον “ρωσικό” νόμο θα χάσουμε την ελεύθερη είσοδο με βίζα στις χώρες της Ε.Ε. και αυτό θα βλάψει τρομερά το μέλλον μας. Γενιές και γενιές Γεωργιανών έχουμε υποφέρει στο πλαίσιο της Σοβιετικής Ενωσης. Η Ρωσία ήταν ανέκαθεν ένας κλειστοφοβικός κόσμος για εμάς και χιλιάδες ταλαντούχοι άνθρωποι δεν μπορούσαν να πάνε να σπουδάσουν έξω ή, έστω, να επισκεφθούν τον υπόλοιπο κόσμο», τονίζει. «Τώρα κινδυνεύουμε να χάσουμε ξανά την ελευθερία μας και να γίνουμε μέρος της Ρωσίας. Δεν θα το δεχτούμε ποτέ αυτό. Η γενιά μου, που αγωνίζεται στους δρόμους της Τιφλίδας, είναι μια γενιά ταλαντούχων, φιλόδοξων, έξυπνων ανθρώπων, με όνειρα για το μέλλον. Δεν θα δεχτούμε να χάσουμε την ελευθερία μας και να εγκλωβιστούμε στη χώρα μας, χωρίς τη δυνατότητα να μπορούμε να εξερευνήσουμε όσα υπάρχουν έξω από τα σύνορά μας. Θα είμαστε στους δρόμους μέχρι η ελευθερία μας να μην κινδυνεύει πια».
Δικαίωμα στο όνειρο
Αν κάτι κρατάω από αυτό το ταξίδι, είναι η αίσθηση μιας πλειάδας ταλαντούχων ανθρώπων που προσπαθούν να βρουν τον τρόπο να υπάρξουν, να ονειρευτούν και να δουν τον εαυτό τους στο πλαίσιο μιας παγκόσμιας σκηνής, λίγο πιο ελεύθερης από αυτό που έχουν συνηθίσει. Ισως το νόημα όσων συμβαίνουν αυτή τη στιγμή στην Τιφλίδα να εκφράζει καλύτερα μια φράση που είδα γραμμένη στο πανό που κρατούσαν δύο νεαρά κορίτσια με ζωγραφισμένες τις σημαίες της Ε.Ε. και της Γεωργίας στα μάγουλά τους. «Μπορείτε να μας βασανίσετε και να κάψετε τη χώρα μας ολοσχερώς, όμως να ξέρετε ότι η φωτιά εξαπλώνεται και, αν καούμε εμείς, θα καείτε κι εσείς μαζί μας».
